Certyfikacja rolnictwa zrównoważonego. Jakie programy certyfikujące są najbardziej znane?

SGS (Société Générale de Surveillance) to międzynarodowe przedsiębiorstwo, prowadzące działalność w zakresie inspekcji, weryfikacji, testów i certyfikacji. Działalność SGS obejmuje także branżę rolniczą, w ramach której firma realizuje monitoring jakości upraw, audyty kontrolne, próbobranie w terenie, zarządzanie płodnością gleby, badanie materiału siewnego, usługi badawcze dla magazynów zbożowych, agencji rolnych i organizacji żywnościowych, banków i firm ubezpieczeniowych, gestorów i firm agrochemicznych, producentów nasion i rolników.

Rolnictwo zrównoważone łączy w sobie wszelkie działania mające na celu ograniczenie negatywnego wpływ rolnictwa na środowisko. Skutkują one bardziej efektywnym i przyjaznym dla środowiska wykorzystaniem zasobów (gleby, ziemi, wody, maszyn, nawozów, itp.). Praktyki te pozwalają zachować opłacalność produkcji rolniczej, są też społecznie akceptowalne.

Certyfikaty dają możliwość ujednolicenia standardów produkcji rolnej na świecie. Dana dobra praktyka rolnicza może być dla nas normą. Jednak nie oznacza to, że gdzieś na świecie jest ona rozumiana i praktykowana w podobny sposób. Koniec końców celem rolnictwa zrównoważonego jest produkcja bezpiecznej żywności, zarówno dla nas, jak i dla środowiska.

Niewątpliwie rolnictwo zrównoważone niesie za sobą spory potencjał. Jednakże aby go w pełni wykorzystać jest wiele do zrobienia. Nie wszystko jeszcze funkcjonuje w jego zakresie idealnie, problemem bywa luźna interpretacja przepisów Tym bardziej, że ze strony prawnej UE nie utworzono jeszcze jasnej definicji rolnictwa zrównoważonego.

Ponadto wiele inicjatyw promocyjnych jest bardzo rozproszonych, a wymogi bywają bardzo zróżnicowane i traktowane z różnym podejściem. Co więcej, systemy oraz programy oceny są zróżnicowane i zregionalizowane.

Również systemy produkcji roślinnej i produkcji zwierzęcej znacznie się od siebie różnią. Te niedociągnięcia w skali niejednolitego rozumienia i praktykowania rolnictwa zrównoważonego w Europie można wyprostować. Rozwiązaniem jest certyfikacja, która pozytywnie współpracuje z działaniami podjętymi w ramach ekoschematów. Dlatego wspólnota europejska planuje wytypowanie 15 „flagowych” certyfikacji realizujących wymagania rolnictwa zrównoważonego

Certyfikacja to potwierdzenie pewnych cech przedmiotu (produktu), procesu, osoby lub organizacji. Jest ona możliwa do uzyskania w wyniku zewnętrznego przeglądu, oceny czy audytu. W głównej mierze metodologia i procesy oceny przeprowadzone są zgodnie z programami certyfikacji. 

Okazuje się, że wielu odbiorców produktów rolnych wypracowało w pełni lub częściowo własne standardy, które realizują cele rolnictwa zrównoważonego. Pułap ten wynosi spełnienia nawet ok. 70% założeń. Polscy rolnicy bardzo często nie wdrażają w życie ostatniego kroku – uzyskania certyfikatu.

Jednakże w Polsce najlepsze standardy spełniają certyfikaty: Farm Sustainability Assessment (FSA), GlobalG.A.P., Integrowana Produkcja Roślin (IPR), System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP). Są to najczęściej międzynarodowe inicjatywy, które skupiają wokół siebie wiele firm z branży rolno-spożywczej.

Polskim i nowoczesnym systemem weryfikowania jakości upraw i działalności rolniczej jest Integrowana Produkcja Roślin (IPR). Integrowana Produkcja Roślin od 2023 roku będzie jednym z mechanizmów wsparcia finansowego rolników w formie Ekoschematu w ramach Planu Strategicznego dla WPR 2023-2027. 

Również polskim systemem jest QAFP – System Gwarantowanej Jakości Żywności, który został opracowany w 2009 roku z inicjatywy Unii Producentów i Pracodawców. W ramach QAFR funkcjonują tzw. zeszyty branżowe opisujące prawidłowe metodyki produkcji dla danej kategorii produktów

Aby dokładnie zrozumieć czym charakteryzują się dane certyfikaty zachęcamy do obejrzenia naszego webinaru. Piotr Nowacki, prelegent przybliżający zasady certyfikacji i audytów w ramach rolnictwa zrównoważonego, przybliża najważniejsze założenia jakie spełniają dane programy certyfikujące. 

Jest to przede wszystkim nagradzanie działań ocenianych gospodarstw, które opierają swoją działalność na stosowaniu dobrych praktyk rolniczych na różnych poziomach zaawansowania. Narzędzia służące do oceny skuteczności wdrożenia zasad zrównoważonego rolnictwa są na świecie bardzo rozpoznawalne. Jednocześnie standardy te pozwalają na zadbanie o bezpieczeństwo konsumenta poprzez poukładanie i opisanie procedurami (i instrukcjami) procesów zachodzących w gospodarstwie.

Piotr Nowacki podkreśla, że rolnicy nie zawsze są świadomi, że bardzo często rozumieją i na co dzień realizują w swoim gospodarstwie założenia rolnictwa zrównoważonego poprzez realizację dobrych praktyk rolniczych. Problemem jest wewnętrzna obawa i blokada rolników, aby zdecydować się na przystąpienie do programu, dzięki któremu uzyskają „wisienkę na torcie", czyli certyfikat. Dzieje się tak dlatego, że sama idea rolnictwa zrównoważonego bardzo często nie jest rolnikom znana.

W Polsce brakuje zatem odpowiedniej edukacji w tym zakresie. To błąd, ponieważ zasady rolnictwa zrównoważonego pozwalają zachować ciągłość produkcji, jeśli gospodarstwo będzie przechodzić trudności związane np. z przedłużającymi się anomaliami pogodowymi.

Certyfikacja produkcji rolnej wiąże się z realizacją celów długoterminowych i poniesieniem kosztów. Dlatego oswojenie nieznanego jest możliwe dzięki szkoleniom. Tych niestety brakuje, choć w interesie przetwórców żywności jest, aby rolnicy posiadali wiedzę na temat rolnictwa zrównoważonego.

Wiele przedsiębiorstw zajmujących się przetwarzaniem żywności, ale także stowarzyszeń branżowych, wypracowało własne programy kontrolne realizujące założenia rolnictwa zrównoważonego. Duże zasługi maja także firmy zajmujące się odbiorem płodów rolnych.

Dobrym przykładem jest platforma edukacyjna stworzona przez Stowarzyszenie ASAP, na której można zdobyć podstawową, ale także praktyczną wiedzę, którą dzielą się osoby działające w obszarze rolnictwa zrównoważonego. 

Niestety w Polsce nadal brakuje podstaw prawnych umożlwiających prowadzenie szkoleń i inicjatyw w zakresie uzyskiwania certyfikatów poświadczających zrównoważoną produkcję rolną. Z pewnością łatwiej byłoby rolnikom uzyskać odpowiedź czy taki certyfikat im się opłaca, jakie są jego koszty i ile pracy należy włożyć w jego uzyskanie.