Obecnie dotyczy to już prawie 60 % gruntów kraju z odczynem bardzo kwaśnym i kwaśnym, a procent gleb nie wymagających wapnowania to jedynie 18 %.
Aktualnie Krajowa Stacja Chemiczna - Rolnicza wraz ze swoimi regionalnymi oddziałami na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa zamierza przeprowadzić szeroko zakrojony monitoring gleb, pod kątem zakwaszenia i zasobności w podstawowe składniki pokarmowe. Plan jest aby w tym roku wyrywkowo i anonimowo pobrać 16 tysięcy prób. Monitoring da zapewne bardziej wiarygodną i aktualną ocenę sytuacji. Niezależnie od wyników tych badań sytuacja w Polsce jest pod tym kątem najgorszą w Europie. Do tego średnie zużycie wapna na poziomie 90 kg CaO / ha w zestawieniu z średnimi stratami całkowitymi (300 kg CaO) wskazuje na zbliżającą się katastrofę w wielu gospodarstwach.
O tym, że odczyn jest ważny, wiadomo od dawna, ale powstaje pytanie: jak duża jest jego rola? Doskonale przedstawił to prof. Witold Grzebisz (rys. 1).
Rysunek 1. Czynniki plonotwórcze - prof. dr hab. Witold Grzebisz
Umiejscowienie odczynu na drugim miejscu po wodzie wskazuje na kluczową rolę tego czynnika w uzyskaniu wydajnego plonu. Zaniedbania na dłuższą metę prowadzą do takich sytuacji jak na rysunkach 2 i 3
Rysunek 2. Jęczmień jary - 27 kwiecień – pH gleby 3,9 - 4,3
Rysunek 3. Pszenżyto ozime - faza liścia flagowego – pH gleby 3,6 - 4,0
Prawidłowe pH w gospodarstwie uzależnione jest od rodzaju gleb i palety uprawianych roślin. Generalnie należy stosować się do zasady, że prawidłowy odczyn w gospodarstwie to taki który jest odpowiedni dla najbardziej wymagającej rośliny w płodozmianie (średnio 5,6 – 7,0- rysunek 4). W zakresie 4,8-5,5 poziom plonowania może być zagrożony i należy przeprowadzić wapnowanie. Zakwaszenie poniżej 4,8 poważnie wpływa na obniżenie plonowania, jakość zbiorów oraz straty z gleby składników pokarmowych. Taka sytuacja wpływa też źle na środowisko. Gleby z tak niskim odczynem wymagają zdecydowanego i szybkiego działania, często wymagają 2 -3 zabiegów wapnowania.
Rysunek 4. Zakresy prawidłowego pH dla gleb uprawnych
Dlatego ważna jest wiedza o glebie, i w tym celu należy regularnie badać glebę. Badania powinno przeprowadzać się nie rzadziej niż co cztery lat. Najlepszym momentem jest okres pożniwny. Idealny termin to 2 do 4 tygodni przed terminem siewu lub wysiewu nawozów. Na pobranie próby, dostarczenie jej do laboratorium i otrzymanie wyników trzeba przeznaczyć od 2 do 4 tygodni. Jednym z najważniejszych elementów przy poborze próbki glebowej jest jej reprezentatywność. Musi być pobrana z obszaru o zbliżonych wymaganiach nawozowych. Jeżeli próbka nie jest reprezentatywna, otrzymane wyniki i zalecenia mogą wprowadzić nas w błąd. Jeśli pole, z którego ma być pobrana próba, cechuje zmienność topograficzna, należy podzielić je na obszary ze stosunkowo jednolitą glebą (rys. 5), nie na równe kwadraty, małe wypaleniska należy pominąć. W celu sporządzenia jednej zbiorczej próby należy pobrać próbki gleby z kilku różnych miejsc. Liczba pobranych próbek zależy od jednolitości i wielkości badanego obszaru i wacha się od 15 do 20 pobrań.
Rysunek 5. Mapa polowa do pobrania prób glebowych
Kolejny krok to zastosowanie się do otrzymanych wytycznych z Stacji Chemiczno – Rolniczej lub analiza wyników i samodzielne opracowanie programu wapnowania, w czym z pewnością pomogą materiały (broszury, kalkulator wapnowania) ze strony www.nordkak.pl.
Tabela 1– Zalecenia dawki wapna tonach CaO na hektar (wg IUNG)
I tak przykładowo – posiadając pole z glebą lekką i pH 4,8 wg tabeli 1 należy zastosować 2,5 tony CaO, co daje 5 ton wapna o zawartości 50% CaO. Tak dużą dawkę należy podzielić na 2 zabiegi rozłożone w czasie. Pierwsza może być wyższa np. 3 tony, a po 1-2 latach druga - 2 tony. W niektórych przypadkach, gdy zaniedbania są wysokie, a gleby ciężkie, dochodzenie do prawidłowego odczynu może zająć nawet 3-5 lat.
Innego podejścia wymaga wapno granulowane. Ponieważ jest to produkt o wysokiej reaktywności, często stosujemy go interwencyjnie, pogłównie lub asekuracyjnie przedsiewnie albo traktujemy jako wapnowanie zasadnicze „jednoroczne”. Wówczas w zależności od sytuacji jednorazowe dawki będą się wahać od 250 do 1000 kg. Oprócz właściwych dawek ważne jest również miejsce umieszczenia wapna, by rośliny mogły swobodnie po nie sięgać. Wapno należy dobrze wymieszać z glebą, mając w pamięci, że będzie przemieszczać się w dół. Dlatego najlepszą metodą aplikacji jest stosowanie wapna pod agregat, choć satysfakcjonujące efekty może też przynieść zastosowanie wapna pod uprawki pożniwne i dobre wymieszanie w całym profilu glebowym. W technologiach uproszczonych, jak również w uprawie pasowej należy wapno stosować częściej w mniejszych dawkach jednorazowych.
Firma Nordkalk ma kilka produktów w swojej ofercie. Są to głównie wapna sypkie wapniowe- Standard Cal oraz Fast Cal , jak również wapno z wysoką zawartością magnezem – Magnesium. Wszystkie produkty Nordkalk mają wysoką efektywność działania. W ofercie mamy też wapno granulowane – AtriGran. Jest to produkt naturalny wysoko reaktywny. Zapewnia szybkie działanie odkwaszające i stanowi źródło najwyższej jakości składnika nawozowego. AtriGran nadaje się na wszystkie rodzaje gleb w rolnictwie, ogrodnictwie i sadownictwie, korzystnie wpływa na właściwości fizyczne gleby. Doskonale sprawdza się w wapnowaniu wiosennym i pogłównym ze względu na swoje właściwości. Dostępność dwóch frakcji i wyrównanie granuli umożliwia wysiew na różne szerokości, zapewnia dużą wydajność i równomierność rozsiewu. Niska wilgotność (0,3%) ułatwia przechowywanie, transport i wysiew, a także gwarantuje wysoką koncentrację składnika nawozowego. Stanowi dużą pomoc w staraniach o przywrócenie glebie właściwego odczynu.
Stosowanie wapien Nordkalk prowadzi do uzyskanie optymalnej kwasowości a to przynosi wiele korzyści:
Pozytywnie wpływa na żyzność gleby - wzrost odczynu wiąże się z większym wysyceniem kompleksu glebowego kationami zasadowymi, głównie wapnia i magnezu, co sprzyja tworzeniu struktury porowatej i normalizacji stosunków powietrzno - wodnych. Gleba staje się łatwiejsza w uprawie, w okresach suchych rośliny znacznie później odczuwają brak wody, a w okresach wilgotnych gleba jest mniej zlewna. Odczyn gleby zbliżony do obojętnego pozytywnie wpływa na gospodarkę i dostępność makroelementów (N, P, K, S, Ca, Mg). Wzrost odczynu zwiększa możliwość pobierania i wykorzystania głównych makroskładników pokarmowych (rys. 6).
Rysunek 6. Przyswajalność niektórych pierwiastków w zależności od pH.
Szczególnie istotna jest eliminacja toksycznego glinu (Al). Związki tego metalu są najbardziej niebezpieczne przy pH poniżej 4,8 - w kwaśnym środowisku zakłócają rozwój i prawidłowe funkcjonowanie systemu korzeniowego. Objawy tego zjawiska obserwujemy na rysunkach 2 i 3.
Zwiększa aktywność biologiczną gleby - biologicznie żywa gleba jest doskonałym środowiskiem dla wzrostu i rozwoju roślin. Funkcjonują w niej takie organizmy jak: bakterie, grzyby, glony, promieniowce, a spośród organizmów wyższego rzędu - dżdżownice. Najważniejszą rolę w życiu biologicznym gleby odgrywają bakterie odpowiedzialne za przemiany azotu, fosforu i węgla. Wraz ze wzrostem odczynu zwiększa się ich ilość i masa. Niezwykle ważne dla roślin motylkowych i strączkowych są bakterie wiążące azot, dla których pH powinno osiągać poziom minimum 6,0.
Poprawa odczynu gleby w sposób realny wpływa na wykorzystanie potencjału gleby, nawożenia i innych zabiegów agrotechnicznych. Co w efekcie przekłada się pozytywnie na wynik ekonomiczny.
