Rok 2023 jest jubileuszowym, 25 sezonem realizacji badań w ramach PDO, których krajowym koordynatorem jest Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych. Podczas otwarcia prof. Henryk Bujak, dyrektor COBORU, przedstawił roczny zakres doświadczeń PDO w ujęciu gatunkowym i odmianowym. W sezonie 2022/2023 prowadzono badania w 26 gatunkach roślin rolniczych jednorocznych, 7 gatunków wiechlinowatych 2 warzywnych i winorośli. Łącznie przebadano w nich wartość gospodarczą 800 odmian, w tym 778 roślin rolniczych, z czego 734 pochodziły z Krajowego rejestru (KR), 52 ze Wspólnotowego katalogu odmian (CCA), a 14 odmian badano w ramach prac hodowlanych lub rejestrowych. Na etapie badań rozpoznawczych testowano także przydatność do uprawy w Polsce 224 odmian niezarejestrowanych w KR. Łącznie w minionym sezonie zrealizowano 1174 doświadczenia
Aktualne wyzwania
Jednym z punktów obrad były wyzwania stojące przed systemem badań PDO, a związane z nowym prawodawstwem UE w zakresie nasiennictwa.
– Zamiast dotychczasowych 12 dyrektyw regulujących te zagadnienia proponuje się uchwalenie 2 rozporządzeń dotyczących m.in. materiału reprodukcyjnego. Procedowany jest również projekt w sprawie roślin uzyskiwanych za pomocą nowych technik genomowych NGT). Ponadto z obrotu nasiennego ma być wyłączony materiał odmian już zarejestrowanych w tym również roślin sadowniczych, tzw. CAC – mówił dyrektor COBORU.
Jedna ze zmian ma zmienić definicję Wartości Gospodarczej Odmian (WGO), na zrównoważoną wartość gospodarczą, a ponadto ziemniak ma być wyłączony z grupy roślin rolniczych i ostatecznie klasyfikowany w ocenie i badaniach jako warzywo.
Dużą kontrowersyjną propozycją PE i Rady jest też konieczność akceptowania przez państwa członkowskie UE bez dodatkowych badań wyników OWT i WGO przeprowadzonych w kraju objętych ich obrotem.
Ekologiczne doświadczalnictwo odmianowe (EDO)
Jesienią 2012 r. po wprowadzeniu przez UE Europejskiego Zielonego Ładu i „Unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności” nakłada się na poszczególne kraje wymóg rozwoju rolnictwa ekologicznego. Wymaga ono jednak prowadzenia w ramach PDO także badań odmianowych.
– Nie mamy w Polsce, ani w innym kraju europejskim, wystarczającego zasobu ekologicznego materiału siewnego, zatem trzeba obecnie badać w tym kierunku wyselekcjonowane odmiany konwencjonalne. Duży potencjał na tym polu tkwi w tzw. materiale heterogenicznym – stwierdził podczas obrad prof. Edward Gacek z COBORU.
W br. na ten wariant badań zgodził się GI ORiN, bazując na art. 12 ust. 1 Rozporządzenia PE i Rady 2018/848, co znacząco uprościło procedurę uzyskiwania stosownych pozwoleń. Ostatecznie w sezonie 2022/2023 COBORU koordynowało w kraju w ramach EDO 141 doświadczeń w 13 gatunkach, w których łącznie przebadano 203 odmiany.
Dobór odmian a IPR
Podczas posiedzenia KZK PDO omawiano także znaczenie doboru odmian dla Integrowanej Produkcji Rolniczej (IPR).
– Wymaga ona m.in. prowadzenia produkcji i ochrony roślin wg metodyk zatwierdzonych przez GIORiN, stosowania nawożenia na podstawie faktycznego zapotrzebowania roślin, a w uzyskanych surowcach nie powinno być pozostałości po ś.o.r. metali ciężkich, azotanów i azotynów – mówił prof. Marek Mrówczyński z IOR w Poznaniu, przewodniczący KZK PDO V kadencji. Ekspert wskazał na potrzebę, m.in.
- większego przepływu informacji do doradców i plantatorów o odporności i tolerancji odmian na czynniki abiotyczne,
- większego uwzględniania tych cech podczas rejestracji odmian i tworzenia LOZ
- odporność i tolerancja odmian na czynniki abiotyczne powinna być potwierdzona badaniami prowadzonymi przez państwowe instytucje i jednostki naukowe, np. IOR – PIB.
Przewodniczący zasugerował ponadto, że obniżenie o 50% stosowania chemicznych ś.o.r w ramach EZŁ będzie wymagało dodatkowego wsparcia finansowego w ramach WPR 2012–2027 do zakupu i stosowania biologicznych proparatów ochrony roślin, zakupu kwalifikowanego materiału siewnego odmian odpornych i tolerancyjnych na agrofagi i stresowe czynniki środowiska oraz prowadzenia IPR, która pozwala na ograniczenie chemizacji rolnictwa.
Końcowe wnioski
Na zakończenie posiedzenia KZK PDO przyjął kilka wniosków dotyczących m.in.:
- zwiększenia udziału rolników w pracach wojewódzkich zespołów PDO,
- podjęcia działań w celu zwiększenia liczby punktów doświadczalnych w województwie mazowieckim i warmińsko-mazurskim,
- rozwoju ekologicznego doświadczalnictwa odmianowego,
- zwiększenia współpracy z branżowymi organizacjami producentów roślin,
- szerszego rozpowszechnienia wyników doświadczeń PDO i LOZ zwłaszcza poprzez Internet i w mediach społecznościowych,
- podjęcia działań mające na celu zwiększenie wsparcia finansowego na prowadzenia PDO, zarówno budżetowego jak i od partnerów ustawowych.
[bie]
