REKLAMA: Potas – wszechstronny składnik mineralny

Najnowsza ocena zasobności polskich gleb w makroskładniki wskazuje na potas jako nawozowy czynnik minimum produkcji roślinnej. REKLAMA

Odsetek gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości przyswajalnego potasu wynosi 41% (ryc. 1).

W wielu gospodarstwach konieczne jest nie tylko bieżące nawożenie potasem, lecz także regulacja zasobności gleby w ten składnik. Uwzględniając silną reakcję roślin wymagających (rzepaku ozimego, buraka cukrowego) na wysycenie kompleksu sorpcyjnego potasem, o korekcie zasobności należy myśleć przed siewem przedplonu, najlepiej zbożowego. Zawsze punktem wyjścia do podjęcia decyzji o dawce nawozu musi być analiza gleby.
Nie ma drugiego składnika o tak szerokim spectrum działania jak potas, który odpowiada za stan fizjologiczny oraz działa antystresowo na roślinę.

W reakcjach biochemicznych jony K+ aktywują enzymy, takie jak syntetaza skrobiowa, transferazy i dehydrogenazy oraz biorą udział w przemianach energetycznych. Niedobór tego składnika zakłóca transport elektronów w procesie fotosyntezy, a ilość kationów potasowych aktywnych w komórkach roślinnych decyduje o szybkości zachodzących reakcji. Potas bierze udział w transporcie jonów do poszczególnych tkanek roślinnych już od stadium siewki, z maksimum w okresie kwitnienia. W tych warunkach wzrasta efektywność przetwarzania azotu nawozowego i uwalnianego w glebie na plon użytkowy (ryc. 2). Oznacza to, możliwość zmniejszenia nakładów na nawożenie azotem.

Wpływ potasu na zimotrwałość roślin wynika z syntezy cukrów wielkocząsteczkowych, co obniża punkt zamarzania soku komórkowego. Ważną funkcją potasu jest kontrola podziału i różnicowania komórek merystematycznych oraz pracy aparatów szparkowych. W ten sposób jony K+ regulują uwodnienie tkanek roślinnych i nie mogą być zastępowane w tej funkcji przez inny pierwiastek. Nawożenie potasem staje się zatem narzędziem w dążeniu do racjonalnej gospodarki wodą łanu/plantacji.

Wśród składników stymulujących reakcję obronną rośliny, w warunkach stresów biotycznych czyli wywołanych przez inne żywe organizmy, kluczowym jest potas. W roślinach dobrze odżywionych potasem występuje mniej prostych związków azotu, będących pożywką dla patogenów. Jednym z mechanizmów obronnych rośliny przed wnikaniem grzybów, bakterii i wirusów jest tworzenie warstwy korka wokół ran i synteza pochodnych fenolu, zależne od stosowania nawozów potasowych. Potas aktywuje też enzymy odpowiedzialne za syntezę węglanów strukturalnych i lignin, stanowiących naturalną barierę dla patogenów.

Nawożenie potasem zwiększa zawartość białka w roślinach, cukru w korzeniach buraków oraz poprawia wartość produkcyjną i kulinarną ziemniaków. Nie sposób pominąć użytki zielone i rolę potasu w bilansowaniu składników runi.

Kationom potasowym w nawozach towarzyszą zwykle aniony chlorkowe lub siarczanowe. Wybór formy chemicznej nawozu wynika z przesłanek biologicznych (preferencje rośliny) i ekonomicznych, choć częściej stosowana jest sól potasowa (KCl). Co ciekawe, z badań wykonanych w ostatnich latach w USA wynika pozytywny wpływ jonów Cl- na zdrowotność zbóż, lecz mechanizm reakcji roślin nie jest rozpoznany.
Dr hab. Jarosław Potarzycki