Bezumowne użytkowanie gruntów Skarbu Państwa spada. Jak KOWR odzyskuje grunty?

W 2022 r. prowadzono 650 spraw dotyczących blisko 8 tys. ha. Jednak okazuje się, że liczba bezumownych użytkowników państwowych gruntów rolnych gwałtownie spada. Są województwa gdzie ten proceder nie występuje już w ogóle. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli to efekt zaostrzenia przepisów.

NIK podaje, że na początku 2019 r. pozostająca w bezumownym użytkowaniu powierzchnia gruntów Zasobu WRSP wyniosła 25,9 tys. ha, 17,3 tys. ha na koniec 2019 r., 11,1 tys. ha na koniec 2020 r. i 8,1 tys. ha na koniec 2021 r. W okresie objętym kontrolą powierzchnia ta zmniejszyła się o 17,8 tys. ha, tj. 68,7%. Powierzchnia gruntów Zasobu WRSP odzyskanych od bezumownych użytkowników wyniosła 8,7 tys. ha w 2019 r., 6,2 tys. ha w 2020 r. i 3 tys. ha w 2021 r..

Największe obszary użytkowane bez tytułu prawnego według stanu na
31 grudnia 2021 r. były w:

OT Wrocław ( 2,7 tys. ha),

OT Gorzów Wielkopolski (1,0 tys. ha),

OT Olsztyn (0,9 tys. ha).

W okresie objętym kontrolą zmniejszenie powierzchni nieruchomości będących we władaniu użytkowników bez tytułu prawnego nastąpiło w:

OT Wrocław z 10,3 tys. ha do 2,7 tys. ha (tj. o 7,5 tys. ha, 73,3%),

OT Szczecin z 5,2 tys. ha do 0,7 tys. ha (tj. o 4,5 tys. ha, 86,8%),

OT Koszalin z 2,6 tys. ha do 0,8 tys. ha (tj. o 1,8 tys. ha, 69,1%),

OT Poznań z 2,8 tys. ha do 0,6 tys. ha (tj. o 2,2 tys. ha, 78,7%).

Gdzie nie występowało bezumowne użytkowanie gruntów?

Użytkowanie nieruchomości rolnych Zasobu WRSP bez tytułu prawnego nie występowało na terenie OT Bydgoszcz, OT Kielce, OT Łódź i OT Warszawa.

Według stanu na 31 marca 2022 r. prowadzono 650 spraw dotyczących bezumownego użytkowania gruntów Zasobu WRSP o powierzchni 7,6 tys. ha, w tym:

495 spraw, czyli 76,2%, dotyczyło samodzielnego zajęcia gruntów o powierzchni 0,3 tys. ha, tj. 3,5%,

155 spraw, tj. 23,8%, dotyczyło niewydania przez dzierżawców gruntów o powierzchni 7,3 tys. ha, tj. 96,5%.

W porównaniu do stanu na 1 stycznia 2019 r. nastąpiło zmniejszenie liczby spraw dotyczących bezumownego użytkowania gruntów Zasobu WRSP o 236, czyli 26,6% i dotyczących ich powierzchni gruntów o 18,3 tys. ha, czyli 70,7%.

Jak KOWR odzyskuje grunty od dzierżawców bez umowy?

W celu wyegzekwowania zwrotu gruntów ZWRSP użytkowanych bezumownie,

do dzierżawców, którzy nie wydali gruntów w terminie kierowano pisemne wezwania, a wobec tych dzierżawców, którzy odmawiali wydania gruntów pomimo wezwania, oddziały terenowe KOWR występowały na drogę sądową o wydanie nieruchomości.

Według stanu na 31 marca 2022 r. prowadzonych było 77 postępowań sądowych z dzierżawcami, którzy nie wydali gruntów o powierzchni 6,7 tys. ha. W porównaniu do stanu na 1 stycznia 2019 r. nastąpiło zmniejszenie liczby tych postępowań sądowych o 60, czyli 43,8% i dotyczących ich powierzchni gruntów o 12,2 tys. ha, czyli 64,8%.

Jak długo trwa odzyskanie gruntów należących do Skarbu Państwa?

Proces odzyskania nieruchomości trwał średnio od 6 do 18 miesięcy, a w pojedynczych przypadkach do 5 (OT Poznań) i 7 lat (OT Kraków). Czas trwania postępowania o wydanie nieruchomości rolnej był uzależniony m.in. od rodzaju nieruchomości, stopnia skomplikowania sprawy, ewentualnie zawieszenia postępowania przez sąd bądź wniesienia środków zaskarżenia.

Spółki prawa handlowego nie chcą oddawać ziemi

W większości przypadków do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne użytkowanie zostały obciążone spółki prawa handlowego. KOWR kierował wnioski do sądu o prawne zabezpieczenia roszczeń Skarbu Państwa, jednakże majątek spółek z o.o. na ogół tylko w niskim procencie stanowił zabezpieczenie tych roszczeń. Przepisy dotyczące kwestii wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w praktyce KOWR okazały się niewystarczające, gdy sprawa sądowa o wydanie gruntów lub o zapłatę wynagrodzenia, była skierowana wobec podmiotu prawa handlowego lub osoby, która była niewypłacalna (nie bez znaczenia pozostawała także długotrwałość postępowań sądowych w tych sprawach).

Zaostrzenie przepisów przyniosło skutek

Jak twierdzi NIK poprawa sytuacji jest związana z wprowadzeniem rozwiązań prawnych, które polegały na zaostrzeniu przepisów wobec osób, które korzystają z gruntów Zasobu WRSP bez tytułu prawnego.

Według NIK efekt przyniosło podwyższenie stawki wynagrodzenia z 5-krotności na 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu, dożywotne niedopuszczenie do uczestnictwa w przetargach osób, które władają lub władały nieruchomościami Zasobu WRSP bez tytułu prawnego, dożywotne niedopuszczenie do uczestnictwa w przetargach osób, które władają lub władały nieruchomościami Zasobu WRSP bez tytułu prawnego i mimo wezwania KOWR nieruchomości tych nie opuściły oraz brak możliwości korzystania przez bezumownych użytkowników z płatności bezpośrednich do gruntów rolnych, jeżeli nie posiadają do nich tytułu prawnego.

Fot. Envato Elements