Niewątpliwie skala podrabiania środków ochrony roślin jest trudna do oszacowania. Z opracowanego na zlecenie Komisji Europejskiej dokumentu z dnia 2 marca 2015 r. „Ad – hoc study on the trade of illegal and counterfeit pesticides in the UE” wynika, że w oparciu o zebrane dowody szacuje się występowanie nielegalnych środków ochrony roślin na 8 – 10%.
W raporcie wskazano również na występujące różnice pomiędzy krajami, przy czym najwyższy poziom nielegalnych i podrobionych środków ochrony roślin odnotowywany jest w państwach członkowskich Unii Europejskiej, na terenie których przebiega granica zewnętrzna Unii.
Z kolei według ustaleń European Police Office (EUROPOL) wynika, że podrobione środki ochrony roślin stanowią 10%, a w niektórych krajach 25% rynku. EUROPOL wskazuje także, że handlem podrobionymi środkami ochrony roślin zajmują się wysoce zorganizowane grupy przestępcze. Przestępcy opracowali złożone globalne łańcuchy dostaw i wykorzystują legalnie działające przedsiębiorstwa do kamuflażu swoich działań.
Co w Polsce?
Jednym z podstawowych zadań odgrywających równocześnie rolę monitoringu tego procederu w Polsce jest prowadzona przez PIORiN laboratoryjna kontrola jakości środków ochrony roślin. PIORiN przeprowadza urzędowe kontrole jakości znajdujących się w obrocie środków ochrony roślin w punktach ich konfekcjonowania, w hurtowniach, magazynach, punktach obrotu detalicznego, na targowiskach, w gospodarstwach rolnych i w innych miejscach, gdzie jest lub może być prowadzony obrót środkami ochrony roślin.
W 2016 r. kontrolą laboratoryjną objęto 311 próbek środków ochrony roślin, w tym 281 próbek podstawowych i 30 próbek interwencyjnych, w wyniku której ujawniono 12 przypadków podrobionych środków ochrony roślin, z czego 8 pochodziło z handlu równoległego. W 2015 r. było to odpowiednio 14 i 12, a w 2014r. 5 i 5 przypadków.
Prewencja i edukacja
Jednocześnie od lat trwa kampania uświadamiania użytkowników środków ochrony roślin o konsekwencjach i zagrożeniach wynikających z ich stosowania. Programy obowiązkowych szkoleń, których ukończenie jest wymagane od wszystkich podmiotów działających na rynku obrotu tymi preparatami oraz ich profesjonalnych użytkowników, uwzględniają blok tematyczny poświęcony problemowi podrabiania środków ochrony roślin. Program szkoleń obejmuje między innymi zagadnienia dotyczące potencjalnej szkodliwości środków ochrony roślin i potencjalnego oddziaływania na zdrowie ludzi i środowisko. Mają one na celu przedstawienie jak bardzo środki ochrony roślin mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie człowieka, szczególnie w sytuacji gdy pochodzą z nielegalnych lub nieznanych źródeł.
Jednocześnie Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa zwraca się do opinii publicznej z prośbą o zgłaszanie do Inspekcji wszystkich przypadków podejrzenia, że środek ochrony roślin może być podrobiony. Pod patronatem Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa powołany został również w kwietniu 2016 r. międzyinstytucjonalny zespół, w skład którego weszli przedstawiciele organizacji rolniczych, producentów środków ochrony roślin oraz urzędników MRiRW, którego celem jest prowadzenie działań, w postaci warsztatów, dla użytkowników środków ochrony roślin wskazujących na zagrożenia związane ze stosowaniem podrobionych środków ochrony roślin.
Szkolenia dla policji i prokuratury
W bieżącym roku PIORiN przygotował program szkoleń dla Policji i prokuratorów z całej Polski, mający na celu przedstawienie problemu jakim jest nielegalny handel podrobionymi środkami ochrony roślin. Zarówno resort rolnictwa jak i Inspekcja chcą w ten sposób podkreślić, że zjawisko podrabiania środków ochrony roślin nie można traktować jako spraw o niskiej szkodliwości, nie stwarzających realnego niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia ludzi, nie można też go usprawiedliwiać brakiem umyślności w działaniu lub brakiem ustawowych znamion czynu zabronionego. wk
