Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska przekazała wytyczne na temat możliwości zabezpieczania gospodarstw rolniczych przed szkodami wyrządzanymi przez gatunki chronione.
Ochrona gatunkowa, czyli co?
Na wstępie GDOŚ przypomina, że objęcie ochroną gatunkową oznacza m.in. zakazy:
- umyślnego zabijania,
W przypadku płoszenia i niepokojenia zakaz dotyczy następujących gatunków:
- żubr,
- wilk,
A w przypadku ptaków, jedynie niewielka grupa zagrożonych lub niezwykle rzadkich i wrażliwych gatunków (głuszec, cietrzew, kulon, rybołów, gadożer, orlik grubodzioby, orzeł przedni, syczek, puszczyk mszarny).
W przypadku ptaków zastosowanie ma więc zazwyczaj zakaz, który dotyczy umyślnego płoszenia lub niepokojenia:
- w miejscach noclegu,
- Z uwagi na brzmienie ww. przepisu należy rozważyć, czy zachodzą okoliczności, w których ww. zakaz obowiązuje, a więc czy dany teren (pole uprawne, obiekt hodowlany) jest miejscem noclegu, rozrodu lub wychowu młodych, bądź miejscem żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących – zauważa Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, która wyjaśnia, że w przypadku gdy zachodzą powyższe okoliczności, przed przystąpieniem do czynności płoszenia zwierząt gatunków objętych ochroną, należy uzyskać zezwolenie właściwego terytorialnie regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Należy również mieć świadomość, że używanie urządzeń płoszących bez zezwolenia jest czynem zagrożonym karą aresztu lub grzywny.
Jak odstraszać ptaki?
Najbardziej popularną metodą odstraszania ptaków w uprawach rolnych lub na obiektach hodowlanych jest jedna z szerokiego wachlarza metod akustycznych. Należy przez to rozumieć wszelkiego rodzaju urządzenia emitujące dźwięki, zwykle należące do jednej z dwóch grup:
Zalety i wady metod akustycznych
Zaletą metod akustycznych jest ich stosunkowo niska cena oraz fakt jednorazowego ponoszenia kosztów (zakup i ewentualny montaż urządzenia). Stosowanie jakichkolwiek metod akustycznych niesie jednak istotne ryzyko, że – w szczególności, kiedy są one używane nieumiejętnie lub nadużywane, np. stosowane zbyt często, przez długie okresy czasu i bez nadzoru człowieka – ptaki przyzwyczają się do dźwięków, które miały je odstraszać i zaczynają te dźwięki ignorować.
Odstraszacze na ptaki
Jedną z najbardziej powszechnych metod zabezpieczania upraw rolnych w Polsce jest montaż różnego rodzaju pasywnych odstraszaczy:
- klekoczących na wietrze metalowych puszek,
- migoczących pasków folii,
- strachów na wróble na kijach ustawionych na polach uprawnych.
- Użycie tych środków nie wymaga zezwolenia i jest najtańsze, choć ich skuteczność jest z reguły mniejsza niż metod akustycznych – podkreśla GDOŚ.
Zasady stosowanie siatek
Kolejnym typem rozwiązania (chociaż korzystnym cenowo tylko na uprawach lub obiektach hodowlanych o niezbyt dużej powierzchni) stosowanym w polskich warunkach jest przykrywanie upraw lub stawów hodowlanych siatkami ochronnymi, tworzącymi barierę mechaniczną, uniemożliwiającą ptakom przedostanie się do owocujących roślin, kiełkującego zboża lub tafli wody na terenie obiektów hodowlanych.
Zastosowanie siatek nie wymaga uzyskania zezwolenia należy jednak pamiętać, że zabronione jest chwytanie i przetrzymywanie ptaków, jak również ich okaleczanie. Zdarzenia takie mogą (i często mają) miejsce w przypadku pozostawiania tak zabezpieczonej uprawy bez nadzoru. Właściciel jest więc zobowiązany zadbać o to, żeby ten rodzaj zabezpieczenia był widoczny dla ptaków, gdyż to człowiek jest odpowiedzialny za ich zaplątanie się w niewidoczną dla nich sieć.
Ryzyko zaplątania się ptaków jest istotnie mniejsze, jeśli siatka ochronna jest naciągnięta (nie zwisa luźno). Ponadto, należy wybierać sieci o możliwie małym oczku oraz możliwie grubym splocie, które będą bardziej widoczne dla ptaków. Nie można również zapominać o regularnym obchodzeniu sieci w celu sprawdzenia, czy nie zaplątały się w nią zwierzęta. Sieć można też dodatkowo oznakować, np. kolorowymi, powiewającymi wstążkami lub pasami tkaniny.
Nieprzestrzeganie tych zasad może zostać uznane za znęcania nad zwierzętami, co jest zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Sokolnik z ptakiem drapieżnym
Kolejną metodą możliwą do zastosowania szczególnie w warunkach upraw owocowych jest zastosowanie ochrony biologicznej w postaci zatrudnienia sokolnika z ptakiem drapieżnym. Szpaki i ewentualne inne owocożerne gatunki ptaków posiadają naturalny instynkt ucieczki przed drapieżnikiem, więc szybko opuszczą uprawę, którą uznają za teren łowiecki sokoła lub jastrzębia.
Metoda sokolnicza jest też wysoce selektywna. Sokolnik może wybrać czas i miejsce wypuszczenia drapieżnika, jak również jego gatunek, w zależności od potrzeb, więc zastosowanie tej metody nie wywołuje negatywnego wpływu na inne gatunki zwierząt. W związku z faktem, iż ptak drapieżny porusza się praktycznie bezszelestnie, ochrona biologiczna nie powoduje żadnego hałasu. Na zastosowanie tej metody należy mieć zezwolenie (bądź musi je posiadać wykonujący usługę sokolnik), ale jest ona bardzo skuteczna.
Metoda laserowa
Obiecujące wyniki w stosunku do większych gatunków zwierząt (gęsi, mewy, kormorany) daje stosowanie różnego rodzaju urządzeń emitujących skupioną wiązkę zielonego lasera. Powoduje on u ptaków strach i natychmiastową ucieczkę. Stosowanie zielonego lasera jest bezgłośne, a w przypadku używania ręcznych urządzeń emitujących, również bardzo selektywne (możliwość skierowania wiązki lasera w kierunku stada, a nawet konkretnych osobników). Informacje o skuteczności tej metody pochodzą z doświadczeń zagranicznych, gdzie jest ona stosowana m.in. w portach lotniczych dla odstraszania żerujących na otwartej przestrzeni ptaków, w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu powietrznego. Należy ponadto mieć na uwadze, że wiązka lasera powinna być bezwarunkowo zawsze kierowana w dół.
Jak odstraszyć żubra?
Z informacji przekazanych przez GDOŚ wynika, że skuteczną metodą ochrony upraw rolniczych powodowanymi przez żubry (a jednocześnie także inne kopytne) okazało się ogradzanie pól pastuchem elektrycznym. Metoda ta stosowana jest w okolicach Puszczy Białowieskiej na polach ze zbożem i ziemniakami, a także w przypadku plantacji i upraw leśnych.
Zwykle tuż po postawieniu pastuch zostaje jeden lub dwa razy zerwany przez żubry, ale zwierzęta prędko się uczą, że ogrodzenie to kojarzy się z przykrym doznaniem i nie próbują go więcej przekraczać. Stosujący to ogrodzenie gospodarze bardzo wysoko oceniają jego skuteczność.
Jak odstraszyć wilka?
Jak wynika z badań prowadzonych przez instytucje naukowe oraz doświadczeń innych krajów, najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia szkód wyrządzanych przez ten gatunek jest zabezpieczanie stad poprzez np. używanie:
- psów pasterskich,
- fladr,
- ogrodzeń,
- pastuchów elektrycznych.
Jak odstraszyć niedźwiedzia brunatnego?
Z informacji przekazanych przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska wynika, że najskuteczniejszą metodą zapobiegania szkodom powodowanym przez niedźwiedzie jest używanie ogrodzeń elektrycznych wokół pasiek.
Jak odstraszać bobra?
W przypadku bobrów eksperci GDOŚ odsyłają do następujących poradników:
BÓBR EUROPEJSKI
