Kanał Panamski to strategiczny punkt na mapie światowego handlu rolno-spożywczego, który łączy Ocean Spokojny z Atlantyckim. Przez kanał przepływa około 3% globalnego wolumenu morskiego handlu, w tym znaczna część produktów rolnych z Ameryki Południowej i Północnej.
Jednak kanał zmaga się z kolejnym historycznym niedoborem wody, który wpływa na jego przepustowość i efektywność. Susza, która trwa od kilku miesięcy, spowodowała obniżenie poziomu wody w jeziorach zaopatrujących kanał i wprowadzenie ograniczeń dla statków. To z kolei prowadzi do opóźnień i wyższych kosztów transportu, które mogą mieć poważne konsekwencje dla producentów i konsumentów produktów rolnych na całym świecie.
Jednak kanał zmaga się z kolejnym historycznym niedoborem wody, który wpływa na jego przepustowość i efektywność. Susza, która trwa od kilku miesięcy, spowodowała obniżenie poziomu wody w jeziorach zaopatrujących kanał i wprowadzenie ograniczeń dla statków. To z kolei prowadzi do opóźnień i wyższych kosztów transportu, które mogą mieć poważne konsekwencje dla producentów i konsumentów produktów rolnych na całym świecie.
El Niño i zmiany klimatu pogarszają sytuację
Susza w Panamie nie jest zjawiskiem nowym ani odosobnionym. W ostatnich latach kanał był wielokrotnie dotknięty przez skrajne warunki pogodowe, takie jak El Niño, które powodują zmniejszenie opadów i parowanie wody. W 2016 roku kanał wprowadził największe ograniczenia dla statków w swojej historii, co spowodowało straty rzędu 40-50 milionów dolarów.
Obecnie poziom wody w jeziorze Gatún, które zasila kanał, jest o około 7% niższy niż średnia. Choć spodziewa się poprawy wraz z nadejściem sezonu deszczowego do końca roku, może on pozostać znacznie poniżej średniej, ponieważ El Niño nabiera siły i prognozuje się znaczącą suszę w północnej Ameryce Południowej i Ameryce Środkowej do końca 2023 roku i początku 2024 roku. Czy poziom wody pogorszy się w 2024 roku, gdy nadejdzie pora sucha (grudzień-kwiecień)? Podczas zjawiska El Niño w latach 2014-2016 ograniczenia dla statków nie zostały zniesione do października. Dlatego można oczekiwać, że obecne ograniczenia pozostaną w mocy, dopóki poziom wody w jeziorze Gatún i jeziorze Alajuela nie osiągnie normalnego poziomu.
Konsekwencje dla handlu produktami rolnymi
Susza w Panamie ma bezpośredni wpływ na handel produktami rolnymi między Ameryką Południową a Północną a resztą świata. Przez kanał Panamski przewożone są głównie produkty suche takie jak soja, kukurydza, pszenica czy ryż, a także produkty chemiczne i paliwowe używane do produkcji nawozów i biopaliw. Obecnie kanał wprowadził następujące środki zaradcze:
- ograniczenie liczby statków mogących przejść przez kanał z 36 do 32 dziennie;
- ograniczenie zanurzenia statków do 11,89 metra, co oznacza, że muszą one zmniejszyć swoją ładowność o około 20%;
- wprowadzenie dodatkowych opłat za zużycie wody i za rezerwację miejsca w kolejce.
Te środki mają na celu zmniejszenie zużycia wody i zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi, ale jednocześnie zwiększają koszty i czas transportu. Statki, które nie mogą spełnić ograniczeń lub nie mają zarezerwowanego miejsca, muszą czekać nawet kilka tygodni na nowy slot lub szukać alternatywnych tras, takich jak Przylądek Horn czy Kanał Sueski. To z kolei może wpłynąć na dostępność i ceny produktów rolnych na rynkach docelowych.
Według analizy Rabobank, najbardziej narażone na skutki suszy w Panamie są następujące produkty i regiony:
- Soja z Brazylii i Argentyny, która jest głównym towarem eksportowym przez kanał Panamski.
W 2020 roku przez kanał przepłynęło 18,5 miliona ton soi, co stanowiło 13% światowego handlu tym produktem. Głównymi importerami soi z Ameryki Południowej są Chiny, Unia Europejska i Meksyk. Wzrost kosztów i opóźnień transportu może wpłynąć na konkurencyjność soi z Ameryki Południowej w stosunku do soi z USA, która jest transportowana głównie drogą lądową lub przez Kanał Sueski.
- Kukurydza z USA, która jest drugim co do wielkości towarem eksportowym przez kanał Panamski.
W 2020 roku przez kanał przepłynęło 13,8 miliona ton kukurydzy, co stanowiło 9% światowego handlu tym produktem. Głównymi importerami kukurydzy z USA są Japonia, Korea Południowa i Chiny. Wzrost kosztów i opóźnień transportu może wpłynąć na konkurencyjność kukurydzy z USA w stosunku do kukurydzy z Brazylii i Argentyny, która jest transportowana głównie przez Przylądek Horn lub Kanał Sueski.
- Pszenica z USA i Kanady, która jest trzecim co do wielkości towarem eksportowym przez kanał Panamski.
W 2020 roku przez kanał przepłynęło 10,4 miliona ton pszenicy, co stanowiło 8% światowego handlu tym produktem. Głównymi importerami pszenicy z USA i Kanady są Chiny, Japonia i Korea Południowa. Wzrost kosztów i opóźnień transportu może wpłynąć na konkurencyjność pszenicy z Ameryki Północnej w stosunku do pszenicy z Unii Europejskiej, Rosji i Ukrainy, która jest transportowana głównie przez Kanał Sueski.
- Nawozy z Rosji i Ukrainy, które są ważnym towarem importowym przez kanał Panamski.
W 2020 roku przez kanał przepłynęło 6,7 miliona ton nawozów, co stanowiło 14% światowego handlu tym produktem. Głównymi importerami nawozów z Rosji i Ukrainy są USA, Brazylia i Argentyna. Wzrost kosztów i opóźnień transportu może wpłynąć na dostępność i ceny nawozów na rynkach Ameryki Łacińskiej, co może mieć negatywny wpływ na produkcję rolną w regionie.
Perspektywy na przyszłość
Susza w Panamie jest problemem nie tylko bieżącym, ale także długoterminowym. Zmiany klimatu mogą pogarszać warunki hydrologiczne w regionie i zwiększać ryzyko kolejnych niedoborów wody. Dlatego konieczne są działania zarówno ze strony zarządcy kanału, jak i użytkowników. Zarządca kanału, Panama Canal Authority (ACP), podjął już szereg inicjatyw:
- Budowa trzeciego zestawu śluz, który zwiększył przepustowość kanału o 50% i pozwolił na obsługę większych statków.
- Inwestycje w projekty zwiększające dostępność wody, takie jak budowa nowych zbiorników, studni i pomp, modernizacja systemu kontroli wodnej i instalacja systemu odzyskiwania wody.
- Wprowadzenie programu opłat za zużycie wody, który ma na celu zwiększenie świadomości i zachęcanie do oszczędzania wody przez armatorów.
Z drugiej strony użytkownicy kanału muszą również dostosować się do nowej sytuacji i szukać sposobów na minimalizowanie wpływu suszy na ich działalność. Niektóre z możliwych rozwiązań to:
- Planowanie z wyprzedzeniem i rezerwowanie slotów w kanałach, aby uniknąć opóźnień i dodatkowych opłat.
- Zmniejszanie ładunku statków lub dzielenie go na mniejsze jednostki, aby spełnić ograniczenia zanurzenia.
- Wykorzystywanie alternatywnych tras transportu, takich jak kolej, droga lądowa lub inne kanały morskie, jeśli są tańsze lub szybsze.
- Dostosowywanie źródeł i rynków zbytu produktów rolnych do zmieniających się warunków transportu i cen.
Susza w Panamie jest wyzwaniem dla światowego handlu rolno-spożywczego, które wymaga współpracy i elastyczności ze strony wszystkich zainteresowanych stron.
Mkh na podst. Rabobank
