W raporcie Najwyższej Izby Kontroli możemy przeczytać, że Polska, mimo że jest położona w umiarkowanej strefie opadów, dysponuje bardzo niskimi zasobami wody na potrzeby produkcji rolnej. Zasoby wody są nie tylko rozmieszczone nierównomiernie na obszarze kraju, ale również nie w każdym roku są dostępne w optymalnym dla tej produkcji czasie i ilości, co obniża możliwość ich wykorzystania.
Rosnący problem
W ostatnich latach nasilił się niedobór wody i związane z nim zjawisko suszy rolniczej, czyli deficyt zasobów wodnych na potrzeby roślin w profilu glebowym. W skali kraju około 40% obszarów rolnych i leśnych jest silnie zagrożonych wystąpieniem suszy rolniczej, przy czym w dorzeczu Odry obszary takie stanowią 52%. W Polsce susza występuje coraz częściej i obejmuje znaczne obszary kraju, wywołując ujemne skutki w rolnictwie, w szczególności w produkcji roślinnej. W ostatnich latach niedobory wody stały się jednym z głównych zagrożeń prowadzenia produkcji rolniczej.
Dwa suche lata
„Pomoc finansowa dla rolników poszkodowanych w wyniku suszy, która wystąpiła w 2018 i 2019 r. udzielona była prawidłowo. Kwota przyznanej pomocy dla rolników poszkodowanych w wyniku suszy wyniosła łącznie 4,5 mld zł, w tym w 2018 r. 2,2 mld zł i w 2019 r. 2,3 mld zł. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował i prawidłowo realizował Program 2018 i Program 2019” – czytamy w informacji o wynikach kontroli.
W ramach realizacji tych programów ministerstwo rolnictwa poprzez analizę raportów dotyczących przyznanej pomocy, monitorował proces udzielania wsparcia finansowego przez ARiMR, KOWR i KRUS. Ponadto MRiRW ogłaszał w dzienniku urzędowym MRiRW i w Biuletynie Informacji Publicznej MRiRW wartości klimatycznego bilansu wodnego, a także podawał terminy składania wniosków i wysokość stawki pomocy.
Pozytywna ocena wojewodów i samorządów
W swoim raporcie NIK pisze, że wszyscy skontrolowani wojewodowie (czterech) rzetelnie realizowali zadania w zakresie szacowania strat w rolnictwie spowodowanych suszą i współdziałali z organami administracji samorządowej. Powoływali komisje do szacowania szkód oraz weryfikowali i potwierdzali protokoły oszacowania szkód. Skontrolowanych sześciu wójtów i sześciu burmistrzów miast należycie realizowało zadania w powyższym zakresie i zapewniało warunki działania komisji powołanych przez wojewodów.
Szacowanie strat rolników poszkodowanych w wyniku suszy od 2020 r. odbywało się z wykorzystaniem aplikacji suszowej, wdrożonej przez Ministra Cyfryzacji we współpracy z MRiRW.
Skontrolowani wójtowie i burmistrzowie miast prawidłowo udzielali ulg w podatku rolnym w związku z wystąpieniem niekorzystnych zjawisk atmosferycznych w formie decyzji administracyjnych z zachowaniem trybu i zasad udzielania ulg. W dwóch spośród dwunastu skontrolowanych urzędów stwierdzono nieprawidłowości, dotyczące terminów rozpatrywania spraw oraz nierozpoznania spraw w całości. Miały one charakter jednostkowy i nie wpłynęły na przyznanie pomocy.
Ocena pracy rządowych agencji
Zdaniem NIK Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w latach 2018–2021 prawidłowo realizowała zadania w zakresie udzielania pomocy finansowej rolnikom poszkodowanym w wyniku suszy. Stwierdzone nieprawidłowości, dotyczyły niewłaściwej podstawy prawnej w korespondencji z beneficjentami oraz terminów rozpatrywania spraw. Nie miały jednak one wpływu na przyznanie pomocy.
Dyrektor Generalny KOWR prawidłowo udzielał odroczeń w płatnościach z tytułu umów sprzedaży i dzierżawy oraz ulg w spłacie należności rolnikom, w których gospodarstwach wystąpiły szkody w wyniku niekorzystnych zjawisk atmosferycznych, w tym suszy. Stwierdzone nieprawidłowości polegały m.in. na podejmowaniu z opóźnieniem czynności mających na celu dochodzenie należności oraz na niezawieraniu z wnioskodawcami, którym odroczono termin zapłaty należności aneksów do umów. Miały one charakter jednostkowy i nie miały wpływu na wynik rozstrzygnięcia spraw.
Wnioski na przyszłość
MRiRW w nadzorowanych agencjach wykonawczych nie przeprowadził żadnej kontroli pomocy udzielanej rolnikom w związku z wystąpieniem suszy. Jak stwierdzono wyżej, ujawnione w trakcie kontroli NIK nieprawidłowości nie miały wpływu na przyznanie pomocy ani na rozstrzygnięcia spraw.
„Należy jednak brać pod uwagę, że wobec zagrożeń związanych z postępującymi zmianami klimatu, z dużym prawdopodobieństwem nasilać się będzie potrzeba sprawnego udzielania wsparcia poszkodowanym rolnikom. Zdaniem NIK, oznacza to rosnące ryzyko związane z biernością Ministra w dziedzinie nadzoru nad tym procesem” – podsumowali kontrolerzy NIK.
Problem całej Europy
Ekstremalne susze, które wystąpiły w Europie Zachodniej i Środkowej w latach 2018, 2019 i 2020, spowodowały znaczne straty. W 2018 r. szkody w rolnictwie osiągnęły wartość 2 mld EUR we Francji, 1,4 mld EUR w Holandii i 770 mln EUR w Niemczech. Szacuje się, że jeżeli dojdzie do globalnego podwyższenia temperatury o 3°C, susze będą pojawiać się dwukrotnie częściej, a roczne straty powodowane przez susze w Europie osiągną 40 mld EUR rocznie, przy czym najbardziej poszkodowany będzie region Morza Śródziemnego i region Oceanu Atlantyckiego.
wk
fot. EnvatoElements
