Autorzy projektu ustawy zwracają uwagę, że zgodnie z Konstytucją ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej. Oznacza to, że ustrój kraju jest zbudowany na zasadzie przekazywania jak największej liczby kompetencji do wspólnot lokalnych, a siła państwa bierze się z przywiązania obywateli do wspólnot, w których zamieszkują. Stąd pomysł wzmocnienia zarówno ustroju sołectw jak i samych sołtysów.
Nowe kompetencje
Dlatego proponowana ustawa zakłada dokładne wskazanie kompetencji organów sołectwa (zebranie wiejskie, sołtys) oraz umożliwienie gminom dokładnego wskazania mienia, którym dysponuje sołectwo. Jednocześnie wzmocnieniu ulega pozycja sołtysa, który dzięki nowym kompetencjom może uczestniczyć w obradach rady gminy.
Zasady wynagradzania
Ponieważ sołtys pełni szereg obowiązków związanych z reprezentowaniem mieszkańców sołectwa (np. organizuje i prowadzi zebranie wiejskie lub informuje mieszkańców o ogłoszeniach dotyczących jednostki samorządu terytorialnego) pomysłodawcy ustawy proponują, aby rada gminy ustalała zasady na jakich sołtysom oraz członkom rady sołeckiej będzie przysługiwała dieta lub zwrot kosztów podróży służbowej. Ponadto przewiduje się, że sołtysom niezależnie od diet i zwrotu kosztów podróży służbowych będzie przysługiwało wynagrodzenie związane z pełnioną funkcją, w wysokości połowy wynagrodzenia minimalnego określonego na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia funkcji. Pełnienie funkcji sołtysa będzie równoznaczna z przystąpieniem do ubezpieczenia emerytalno-rentowego, w związku z czym wynagrodzenie, o którym mowa powyżej będzie stanowiło dodatek do ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Wypłaty te w żaden sposób nie będą wpływały na sytuację finansową sołectwa, ponieważ nie będą obciążały funduszu sołeckiego a pochodzić będą z budżetu państwa.
Sołectwo jak organizacja pożytku publicznego
- Wzmocnieniu roli sołectwa służy propozycja, wedle której sołectwa będą mogły działać tak jak organizacje pożytku publicznego, dzięki czemu lokalne wspólnoty będą miały szersze uprawnienia co do pozyskiwania pozabudżetowych środków na wykonywanie planowanych zadań. Ponadto wprowadzono możliwość przekazania dodatkowo 1% podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz sołectwa właściwego ze względu zamieszkania podatnika podatku dochodowego – czytamy w uzasadnieniu projektu.
Koszty projektu
Zgodnie z Rocznikiem Statystycznym Województw z 2014 r. liczba sołtysów wynosi 40 382. Biorąc pod uwagę zryczałtowane wynagrodzenie związane z pełnioną funkcją, wynoszący w skali miesięcznej połowę minimalnego wynagrodzenia, oraz wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2021 r. – 2800 zł brutto) koszty, które obciążą budżet państwa wyniosą ok. 680 mln zł.
