Nowy komunikat Komisji Europejskiej
Komisja Europejska opublikowała 7 marca 2025 r. komunikat dotyczący “dostosowania statusu ochrony wilka w prawodawstwie UE do konwencji berneńskiej”. W dokumencie ogłoszono ukierunkowaną zmianę załączników do dyrektywy siedliskowej, dostosowującą unijne przepisy do zmienionego statusu ochrony wilka – z „ściśle chronionego” na „chroniony” – zgodnie z konwencją berneńską, która weszła w życie tego samego dnia.
Zmiana ta jest konsekwencją procesu rozpoczętego przez Komisję Europejską 20 grudnia 2023 r., kiedy to KE opublikowała wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie dostosowania statusu ochrony wilka na mocy międzynarodowej Konwencji Berneńskiej. Komisja podkreśliła, że pierwotny status ochrony wilka, ustalony w 1979 r., nie odzwierciedla już obecnej sytuacji gatunku, który w ciągu ostatnich dekad znacząco odbudował swoją populację.
Wilki wracają, rośnie napięcie
Po dziesięcioleciach, w których wilk był bliski całkowitego wyginięcia w Europie, gatunek ten odbudował swoje populacje i ponownie zadomowił się we wszystkich krajach kontynentu. Szacuje się, że w Europie żyje ok. 21,5 tysiąca wilków, z czego w państwach UE ok. 19 tys. W Polsce szacunki z sezonu 2022/2023 wskazują na populację liczącą od 2866 do 4270 wilków.
Proces odnowy populacji drapieżnika, mimo że przywraca równowagę ekosystemom, wywołuje liczne kontrowersje zwłaszcza wśród rolników. Rosnąca liczba ataków na zwierzęta hodowlane powoduje presję na decydentów, by dostosować przepisy ochrony do nowych realiów.
Co oznacza zmiana statusu ochrony?
Dotychczas wilk figurował w Aneksie IV dyrektywy siedliskowej 92/43/EWG jako gatunek „ściśle chroniony”. Komisja Europejska proponuje jego przeniesienie do Aneksu V, co oznacza zmianę statusu na "chroniony". W wyniku tej zmiany państwa członkowskie będą mogły wdrażać bardziej elastyczne rozwiązania zarządzania populacją, w tym regulację liczebności poprzez odstrzał w określonych przypadkach.
Zmiana ta nie oznacza jednak, że wilki stracą ochronę. Nadal konieczne będzie monitorowanie ich populacji, a państwa członkowskie będą zobowiązane do utrzymania tzw. właściwego stanu ochrony. Kraje UE mogą również wprowadzać surowsze regulacje na poziomie krajowym, jeśli uznają to za konieczne.
Ursula von der Leyen: „Czas na zmiany”
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, uzasadniając tę decyzję, podkreśliła, że w niektórych regionach Europy stada wilków stały się realnym zagrożeniem dla hodowców.
- Powrót wilków to dobra wiadomość dla bioróżnorodności w Europie. Jednak koncentracja watah wilków w niektórych regionach Europy stała się prawdziwym zagrożeniem, zwłaszcza dla zwierząt gospodarskich. Aby aktywniej zarządzać krytycznymi koncentracjami wilków, władze lokalne domagają się większej elastyczności – powiedziała von der Leyen.
Już w grudniu 2023 r. Komisja wskazywała na potrzebę zmian
Gdy 20 grudnia 2023 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący zmiany statusu ochrony wilka, komisarz ds. środowiska Virginijus Sinkevičius zaznaczył, że celem propozycji jest umożliwienie skuteczniejszego zarządzania populacją wilków, przy jednoczesnym zachowaniu nadrzędnego celu ochrony bioróżnorodności.
- Inwestycje w środki zapobiegawcze pozostają niezbędne w celu zmniejszenia drapieżnictwa zwierząt gospodarskich – podkreślił Sinkevičius.
Z kolei komisarz ds. rolnictwa Janusz Wojciechowski zwrócił uwagę na trudną sytuację rolników, dla których rosnąca populacja wilków oznacza poważne wyzwanie.
- Rozmawiając z rolnikami i społecznościami wiejskimi, zrozumiałem, że powrót wilków stanowił poważne wyzwanie w wielu obszarach, szczególnie dla pasterstwa, w już trudnym kontekście społeczno-ekonomicznym. Dzisiejszy wniosek odzwierciedla te wyzwania, opierając się na dogłębnej analizie wszystkich dostępnych danych naukowych i technicznych – mówił Wojciechowski w grudniu 2023 r.
Co dalej?
Aby nowelizacja dyrektywy siedliskowej weszła w życie, musi zostać zatwierdzona przez Parlament Europejski oraz Radę UE. Proces legislacyjny może potrwać kilka miesięcy, jednak Komisja liczy na szybkie przyjęcie zmian.
Wciąż dostępne fundusze na ochronę zwierząt hodowlanych
Zmiana statusu ochrony wilka nie wpłynie na dostępność środków z Wspólnej Polityki Rolnej oraz krajowych programów wsparcia. Rolnicy nadal będą mogli korzystać z dofinansowań na działania prewencyjne, takie jak budowa ogrodzeń czy utrzymanie psów pasterskich. Możliwe pozostanie także finansowanie kompensacji strat poniesionych w wyniku ataków wilków.
Podsumowanie
Decyzja Komisji Europejskiej to odpowiedź na rosnące napięcia pomiędzy ochroną przyrody a interesami rolników. Choć wilki pozostaną gatunkiem chronionym, ich status prawny zostanie dostosowany do zmieniających się warunków. Przedstawiona propozycja to próba znalezienia kompromisu między zachowaniem populacji drapieżnika a potrzebami rolników i społeczności wiejskich.
