StoryEditor

“Polska wieś i rolnictwo 2024” - małe gospodarstwa na granicy przetrwania?

Najnowszy raport “Polska wieś i rolnictwo” wskazuje, że małe gospodarstwa są w coraz trudniejszej sytuacji – co trzeci właściciel takiego gospodarstwa rozważa rezygnację z działalności. Jednocześnie mamy informację, że znacznie lepiej radzą sobie gospodarstwa średnie i duże. Czy to obiektywny fakt, czy ukryty przekaz?

11.01.2025., 09:00h

Opinie 759 rolników 

W najnowszym raporcie “Polska wieś i rolnictwo” wypowiedziało się 1510 mieszkańców obszarów wiejskich, z czego 759 rolników i 1001 mieszkańców miast. Większość rolników stanowili mężczyźni (57,7%), ponieważ częściej niż kobiety kierują gospodarstwem. 

Powierzchnia gospodarstw 

  • 24,3% rolników posiada gospodarstwa do 5 ha. 
  • 15,8% posiada gospodarstwa o powierzchni do 10 ha. 
  • 24,8% zarządza gruntami do 20 ha. 
  • 17,1% prowadzi gospodarstwa o powierzchni do 30 ha. 
  • 18% gospodarstw to jednostki powyżej 30 ha. 

Najwięcej hektarów mają beneficjenci WPR 

Nie wszyscy właściciele gospodarstw są rolnikami - spośród 2511 respondentów 3,9% posiadało grunty rolne, aż 74% z nich gospodarstwa do 5 ha.  

- Średnia powierzchnia gruntów rolnych (...) w grupie rolników biorących udział w badaniu średnio to 22,2 hektara. Znacznie większy areał gruntów rolnych posiadali beneficjenci Wspólnej Polityki Rolnej (co piąty z nich posiada grunty rolne o powierzchni powyżej 30 ha) oraz rolnicy w wieku 35-54 lat – czytamy w raporcie. 

Małe gospodarstwa mają kłopoty finansowe 

“Ponad połowa rolników (57,7%) deklaruje, że jest w stanie utrzymać siebie i rodzinę wyłącznie z gospodarstwa” - przy czym w przypadku największych gospodarstw twierdzi tak 90,7% właścicieli. 

Na drugim biegunie są gospodarstwa do 4,9 ha: “Jedynie 13,5% rolników posiadających gospodarstwa do 4,9 ha deklaruje, że jest w stanie się z niego utrzymać”. Zdecydowanie nie ma takiej możliwości 48,5% właścicieli takich gospodarstw. 

Polskie rolnictwo zmierza w złym kierunku 

Równie duża, jak optymistów, jest liczba rolników (43,4%), którzy twierdzą, że jest “ani dobrze, ani źle”; 11,7% uważa, że jest “źle” lub “bardzo źle”, a sytuacja 35,9% rolników w ciągu ostatnich 12 mc sytuacja pogorszyła się “trochę lub znacząco”; 29,5% rolników twierdzi, że polskie rolnictwo zmierza w złym kierunku. 

Co trzeci rolnik do 5 ha chce zrezygnować 

“Tylko” 18,4% rolników “rozważa” rezygnację z działalności rolniczej, ale aż 31,1 procent właścicieli gospodarstw poniżej 5 ha. Z rolnictwa chce też zrezygnować co piąty rolnik (21,2%) w wieku 35-54 lata – czyli w szczycie swoich możliwości zawodowych. 

- Nie rozważają takiej decyzji rolnicy (...) z gospodarstw tj. powyżej 30 ha – 55% zdecydowanie nie, 25% raczej nie. Również gospodarze posiadający od 20 do 30 ha – 49,6% zdecydowanie nie, 36,1% raczej nie – czytamy w raporcie. 

Dopłaty niewielką częścią dochodów gospodarstwa 

Większość rolników (77,8%) korzysta z płatności bezpośrednich. Jednocześnie dopłaty stanowią niewielki procent dochodów gospodarstwa:

- Prawie wszyscy rolnicy (98,6%) deklarują uzyskiwanie dochodów z gospodarstwa rolnego i dopłat bezpośrednich (91,4%). Zdaniem rolników dochody z gospodarstwa rolnego stanowią średnio 63,2% całkowitych dochodów ich gospodarstw domowych z ostatnich 12 miesięcy, a dochody z dopłat – 17,6%.  

Rolnicy żyją w stresie

Rolnicy są zestresowani: 64,6 procent z nich odczuwa stres z powodu “niepewności gospodarczej”, ponad połowa (50,5%) czuje się przeciążona “licznymi obowiązkami i pracą”. Ponadto wielu rolnikom przeszkadzają: biurokracja (64,2%); kontrole w gospodarstwie (54,5%); obowiązkowe ugorowanie (58,5% wskazań). 

Inwestycje jako warunek przetrwania

Żeby gospodarstwo zapewniało utrzymanie rodziny, w ciągu najbliższych 5 lat konieczne są przede wszystkim:  

  • inwestycje w nowe maszyny rolnicze (56,8% wskazań),  
  • remont posiadanych maszyn (49,1% wskazań),  
  • zakup ziemi (48,6% wskazań),  
  • wybudowanie lub rozbudowa istniejących budynków gospodarczych (46,5% wskazań), 
  • remont budynków gospodarczych, w tym wymiana pokrycia dachowego (42,2% wskazań) 
  • inwestycje w zakresie poprawy efektywności energetycznej lub odnawialne źródła energii (43,2% wskazań). 

Brak środków na inwestycje 

Problemy gospodarstw są wspólne dla wszystkich niezależnie od wielkości. Na pierwszym miejscu jest niska opłacalność produkcji – jest to problem dla 68,4 procenta posiadaczy do 5 ha i 72,9% właścicieli do 10 ha. Podobnie uważa 66,7% właścicieli gospodarstw do 20 ha i do 30 ha, a także 60,7% właścicieli gospodarstw większych niż 30 ha. Wszyscy rolnicy uznają za problem sprzedaż produktów rolnych, wysokie ceny energii i paliwa, brak chętnych do pracy w rolnictwie i wymogi unijne. Jednak tylko właściciele gospodarstw do 4,9 ha (21,6% z nich) wskazali jako barierę “brak możliwości sfinansowania inwestycji” - nie ma tego wskazania w pozostałych gospodarstwach.  

Koncentracja ziemi – proces nieuchronny czy cel? 

Wśród rolników biorących udział w badaniu badania aż 41% stanowili właściciele gospodarstw do 10 ha, jednak to wciąż tylko 311 osób. Trudno ocenić, jak reprezentatywną grupę stanowią w tym segmencie gospodarstw. Jednak warto przypomnieć słowa ministra rolnictwa Czesława Siekierskiego wypowiedziane podczas Komisji Rolnictwa w listopadzie 2024 r: 

“Problem, który następuje w świecie, to postępująca koncentracja ziemi, która ma zapewnić dochodowość. Gdy ja pasłem gęsi, to małe gospodarstwo było 3 ha – teraz się mówi, że małe to do 30 ha. Co znaczy dziś gospodarstwo rodzinne – czy sądzicie państwo, że ono się skończy na 300 ha? Kto ma 30 chce mieć 50, kto ma 100 chce mieć 150, a kto ma 300 chce mieć więcej. Mówi się: “ziemia, matka nasza”, “przywiązanie do ziemi” - ok. Ale młodzi rolnicy mają inne przywiązanie do ziemi. Ten proces będzie postępował”.  

Otwarte pozostaje pytanie, czy koncentracja ziemi jest nieuchronnym procesem rynkowym, czy celem wskazywanym poprzez prezentowanie problemów małych gospodarstw.

Albert Katana
Autor Artykułu:Albert Katana
Pozostałe artykuły tego autora
Masz pytanie lub temat?Napisz do autora
POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ
11. styczeń 2025 09:02