III Etap Monitoringu Rozwoju Obszarów Wiejskich przynosi wiele cennych informacji nt. polskiej wsi i polskich gmin. Wciąż jednak duże jest zróżnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. Wynika ono, przede wszystkim, z zamożności społeczności lokalnych, aktywności społecznej oraz wielofunkcyjności obszarów wiejskich – czyli zróżnicowanej działalności gospodarczej i wysokim poziomie usług społecznych. Gminy o najwyższym poziomie rozwoju występują w sąsiedztwie dużych i średnich miast. A także generalnie w zachodniej części kraju. Jak wynika z monitoringu linia rozdzielająca obszary Polski z wyższym poziomem rozwoju gmin przebiega od Olecka w kierunku Opola. Skąd to zróżnicowanie?
Pomimo upływu stu lat od odzyskania przez Polskę niepodległości na codzienne życie mieszkańców wsi wciąż największy wpływ ma region, który zamieszkują. Najwolniej zmiany zachodzą w przestrzeni gospodarczej – w rolnictwie, poziomie dezagraryzacji – czyli uniezależnienia się od dochodów z działalności rolniczej oraz dostępności przestrzennej – czyli skomunikowania wsi z większymi miastami oraz z rozwojem infrastruktury.W dyskusji towarzyszącej prezentacji wyników MROW, na konferencji w Pałacu Staszica w Warszawie, uczestnicy podkreślali jak bardzo zmienia się rzeczywista struktura gospodarstw rolnych, choć nie widać tego w oficjalnych statystykach i prowadzonych badaniach. W wielu wsiach liczba rolników żyjących wyłącznie z rolnictwa systematycznie spada, choć wcale nie zmienia się liczba osób posiadających oficjalny status rolnika.
Zdaniem Adama Tańskiego wynika to z ograniczania swobodnego rynku ziemi i zahamowania procesu koncentracji gospodarstw. Z dwukrotnym ministrem rolnictwa nie zgadzał się senator Jerzy Chróścikowski, który jest zwolennikiem utrzymania własności, a raczej wykreowania powszechniejszej dzierżawy międzysąsiedzkiej. Migracja napędza zmiany
Na proces koncentracji gospodarstw oraz zmniejszenia udziału działalności rolniczej w przychodach mieszkańców wsi wpływa oczywiście migracja młodych do większych ośrodków miejskich, a także problem starzenia się wsi.– Migracje wewnętrzne mają ogromny wpływ na to, jak zmieniła się polska wieś w ostatnich latach – mówiła profesor Monika Stanny, Dyrektor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN i jednocześnie współautorka badania. Brak atrakcyjnych miejsc pracy na wsi przy powszechnym niedoborze siły roboczej na polskim rynku prowadzi do drenowania słabo rozwiniętych obszarów z młodych ludzi, chętnych do pracy. Dla rozwoju wsi najgorszy scenariusz realizuje się wówczas, gdy emigracja ma charakter trwały i młodzi już nie wracają.
Jak podkreślał w dyskusji Arkadiusz Ptak, burmistrz Pleszewa – jeśli tylko w powiecie będą atrakcyjne miejsca pracy, to młodzi ludzie nie będą wyjeżdżać. – Ci młodzi mieszkańcy wsi chcą mieć możliwość mieszkania na swoim i móc dobrze spędzić wolny czas. W miastach powiatowych i większych gminach potrzeba zatem dostępnych mieszkań i atrakcyjnych miejsc do spędzenia czasu wolnego. Jego zdaniem w dyskusji nad rozwojem obszarów wiejskim często wielu włodarzy zapomina, że ludzie oprócz pracy chcą też dobrze spędzić swój czas wolny. A młodzi mieć gdzie się zabawić. Jeśli nie mają możliwości w pobliżu, wówczas wieś staje się coraz mniej atrakcyjna.
Dokładne badanie
Monitoring rozwoju obszarów wiejskich (MROW) to cykliczne badanie realizowane od 2012 roku przez Fundację Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oraz Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. Jego celem jest stała obserwacja przemian społeczno-gospodarczych na polskiej wsi.
– Monitoring Rozwoju Obszarów Wiejskich to jedyny tego typu projekt, który zasięgiem obejmuje obszary wiejskie całego kraju w podziale na wszystkie gminy wiejskie i miejsko-wiejskie – w sumie 2173 jednostki w Polsce. Uwzględnia kluczowe aspekty związane z rozwojem społeczno-gospodarczym polskiej wsi. Dzięki zastosowaniu cykliczności badań oraz niezmiennej metody badawczej Monitoring zapewnia stałą obserwację procesów społeczno-ekonomicznych, jak również weryfikację trafności stosowanych instrumentów prorozwojowych – mówi Krzysztof Podhajski, prezes zarządu Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej.Wyniki III. Etapu MROW, opublikowane w listopadzie 2018 roku, po raz kolejny potwierdzają, że współczesne zróżnicowanie społeczne i gospodarcze polskiej wsi jest wynikiem nakładania się dwóch porządków: historycznego związanego z rozbiorami i powojennymi zmianami granic kraju oraz układem związanym z położeniem obszarów wiejskich w relacji do miast dużych i średnich.
– Wyniki monitoringu nie mogą dostarczyć odpowiedzi na pytanie, jakie skutki odniosły dotychczasowe formy i polityki wyrównywania rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce, ale z pewnością możemy postawić tezę, że gdyby ich zabrakło – różnice te byłyby o wiele większe niż obecnie – podsumowała profesor Monika Stanny. bk
Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich
Źródło: MROW 2018
***
Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej jest organizacją pozarządową, działającą na rzecz rozwoju polskiej wsi. Od 28 lat pomaga zmieniać jej wizerunek oraz aktywnie wspiera rozwój społeczno-gospodarczy lokalnych społeczności na terenach wiejskich. Działania EFRWP skupiają się przede wszystkim na wsparciu inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej, rozwoju lokalnych przedsiębiorstw oraz działaniach edukacyjnych i społecznych skierowanych do osób zamieszkujących obszary wiejskie. Więcej informacji: www.efrwp.pl
Forum Inicjatyw Rozwojowych (FIR) zostało utworzone w celu wypracowywania rozwiązań i stanowisk istotnych z punktu widzenia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, nie tylko w Polsce, ale także w Unii Europejskiej.
Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk (IRWiR PAN) to jednostka naukowa prowadząca interdyscyplinarne prace badawcze związane z rozwojem obszarów wiejskich. W działalności naukowej podejmuje aktualne problemy dotyczące rozwoju społeczno-gospodarczego, których waga jest niezmiernie istotna nie tylko dla mieszkańców wsi, ale również całego społeczeństwa. Realizuje badania podstawowe, jak również prace eksperckie i ewaluacyjne. Więcej na stronie: www.irwirpan.waw.pl
