Rolnik - zawód podwyższonego ryzyka

Sprawie wyludniania się europejskiej wsi przyjrzał się Europejski Trybunał Obrachunkowy. Wnioski jakie płynął z przygotowanego właśnie raportu są mało optymistyczne. Wynika z nich, że liczba młodych rolników zmniejszyła się w Unii Europejskiej z 3,3 mln osób w 2005 r. do 2,3 mln w 2013 r.

Stało się tak mimo, że w latach od 2007 r. Bruksela przyznała, aż 9,6 mld euro na rzecz młodych rolników w celu zintensyfikowania wymiany pokoleń w rolnictwie. W latach 2007–2013 unijne wsparcie na rozpoczęcie działalności otrzymało prawie 200 tys. młodych rolników. Kontrola skupiła się na czterech państwach członkowskich UE, w których wydatki na rzecz młodych rolników (poniżej 40 lat) są największe: Francji, Hiszpanii, Polsce i Włoszech

Źle wydawane pieniądze?

Zdaniem ekspertów ETO pieniądze dla młodych rolników są źle wydawane. Trybunał stwierdził m.in., że pomoc ta często opiera się na mało precyzyjnych założeniach i że nie określono dla niej oczekiwanych rezultatów ani oddziaływania.

– Aby pomoc była skuteczniejsza, UE i państwa członkowskie muszą najpierw bardziej precyzyjnie określić, do kogo jest adresowana i jakie rezultaty ma przynieść, a następnie skoncentrować się na mierzeniu osiągniętych postępów – dodał Janusz Wojciechowski, członek Europejskiego Trybunału Obrachunkowego odpowiedzialny za to sprawozdanie.

W przypadku płatności bezpośrednich pomoc ta jest udzielana w ustandaryzowanej formie, a jedyną potrzebą, na którą odpowiada, jest zapewnienie dodatkowych dochodów młodym rolnikom. W przypadku II filar, czyli rozwoju obszarów wiejskich pomoc jest lepiej powiązana z potrzebami młodych rolników i zachęca do konkretnych działań. Np. wprowadzenia metod rolnictwa ekologicznego czy inicjatyw służących oszczędzaniu wody lub energii.

Zdaniem ETO w państwach UE zdarzało się, że agencje płatnicze nie zawsze stosowały procedury wyboru, aby dać priorytet najlepszym projektom. Trybunał zaleca więc lepsze zdefiniowanie celów oraz ukierunkowanie wsparcia unijnego, tak by w skuteczny sposób przyczyniało się ono do wymiany pokoleń w rolnictwie.

– Skuteczne wsparcie dla młodych rolników jest sprawą najwyższej wagi, jeśli chcemy zapewnić trwałość rolnictwa w perspektywie wielu pokoleń – podsumował raport Janusz Wojciechowski.

Polska na tle Unii Europejskiej

Nasze ministerstwa rolnictwa do którego trafił już raport ETO zwraca uwagę, że podczas, gdy odsetek młodych rolników (do 44 roku życia) w populacji rolników w większości państw członkowskich UE spada, w Polsce wskaźnik ten wzrósł z 34% w 2007 r. do 36% w 2013 r.

Chociaż w liczbach bezwzględnych liczba rolników młodych podobnie jak i pozostałych spada.
W Polsce płatność dla młodych rolników jest dodatkowym wsparciem przyznawanym corocznie aktywnym rolnikom przez okres nie dłuższy niż 5 lat od dnia rozpoczęcia działalności rolniczej.  Płatność dla nich oblicza się mnożąc liczbę odpowiadającą 25% średniej krajowej płatności na hektar przez liczbę kwalifikujących się hektarów, które zadeklarował rolnik. Jednocześnie takie płatności młodzi rolnicy otrzymują tylko do pierwszych 50 ha.

Mimo tego ograniczenia do wsparcia kwalifikuje się ok. 954000 ha, co stanowi ok. 88% łącznej powierzchni gruntów rolnych będących w posiadaniu młodych rolników. Przybliżona liczebność beneficjentów to 110 000 tyś. osób. Jedynie ok. 1080 największych gospodarstw miało otrzymać wsparcie do pierwszych 50 ha, a nie do całości użytkowanych gruntów, co stanowi zaledwie ok. 1,65% beneficjentów płatności dla młodych rolników.

Unijny obowiązek

Zgodnie z unijnymi przepisami, państwa członkowskie mają obowiązek wdrożenia płatności dla młodych rolników, a zatem jest to element obligatoryjny systemu wsparcia bezpośredniego. Instrument ten ma ułatwić młodym rolnikom zakładanie działalności i dostosowanie ich gospodarstw rolnych po rozpoczęciu działalności. Unia Europejska zdaje sobie bowiem sprawę, że rozwój działalności rolniczej prowadzonej przez osoby młode ma zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności unijnego sektora rolnego. Polski rząd zapowiada, że będzie zabiegać o kontynuowanie wsparcie dla młodych rolników również po 2020 r.

– Resort rolnictwa będzie zabiegał zarówno o alokację odpowiedniej wysokości środków finansowych przeznaczonych na wsparcie dla młodych rolników w ramach II filaru WPR, jak również o wypracowanie przejrzystych ram prawnych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeby uproszczeń w systemie wsparcia dla rolników – napisał w piśmie skierowanym do Sejmu minister rolnictwa Krzysztof Jurgiel.

Jest nas coraz mniej...

Niestety, liczba rolników w Europie szybko i systematycznie spada. W ostatnim dziesięcioleciu ogólna liczba unijnych farmerów w UE zmniejszała się z 14,5 mln w 2005 r. do 10,7 mln w 2013 r.  wk

Fot. Sierszeńska