Posłanka Anita Sowińska z klubu Lewicy, zapytała o szczegółowe warunki przyznawania i wypłaty płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
- Wejście w życie ww. przepisów oznacza w praktyce możliwość osuszania niemal każdego torfowiska chronionego w ramach programu rolno-środowiskowo-klimatycznego, co może doprowadzić do zniszczenia siedlisk lęgowych rzadkich gatunków ptaków siewkowych (rycyk, kszyk, krwawodziób, czajka) i innych, a tym samym uszczuplenia ich populacji na terenie Polski. Dodam też, że w dobie trwającego kryzysu klimatycznego i coraz bardziej dotkliwych susz występujących w naszym kraju umożliwianie działań zmierzających do osuszania torfowisk jedynie przyspieszy ten dramatyczny proces pustynnienia – napisała w interpelacji A. Sowińska.
MRiRW wystosowało odpowiedź, w której podkreślono, że przepis taki faktycznie został zaproponowany jeszcze na etapie projektowania rozporządzenia, ale uległ ostatecznie doprecyzowaniu, zgodnie ze zgłoszonymi uwagami w trakcie konsultacji publicznych. Uwagi zgłaszane były m.in. przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska. Zaznaczono wówczas, że proponowany przepis może nieść ryzyko prowadzenia melioracji w tych obszarach, które są cenne przyrodniczo i powinny być poddane szczególnej ochronie.
Powodem jest fakt, że w planach ochrony i planach zadań ochronnych dla Natury 2000 zwykle nie są ujmowane konkretne zakazy związane z konserwacją urządzeń melioracji wodnych lub są określone w sposób ogólny.
- Biorąc pod uwagę te argumenty, przedmiotowy przepis został doprecyzowany w taki sposób, aby ewentualne tworzenie nowych urządzeń melioracji wodnych oraz rozbudowa, przebudowa i odtwarzanie istniejących urządzeń melioracji wodnych było możliwe jedynie wtedy, gdy tego typu działania wynikają z planu ochrony albo planu zadań ochronnych ustanowionych dla danego obszaru Natura 2000 lub istnieje uzasadniona konieczność dostosowania tych urządzeń do potrzeb związanych z utrzymaniem, lub poprawą warunków siedliskowych gatunków, lub siedlisk – napisał wiceminister Rafał Romanowski.
Cel zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych
Celem zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych, które są realizowane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, oraz Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 jest przede wszystkim promowanie praktyk rolniczych, które przyczyniają się do ochrony środowiska, a w tym do zachowania cennych siedlisk przyrodniczych i zagrożonych gatunków ptaków.
Rolnicy zobowiązania te mogą podejmować dobrowolnie przez okres 5 lat. W przypadku rolnika, który zobowiązuje się wykonywać wymogi rolno-środowiskowo-klimatyczne, do jego zadań będzie należało stosowanie praktyk rolniczych, które są przyjazne dla środowiska. Wymogi te, jak podkreśla MRiRW, nie ingerują w powszechne przepisy ustanowione w prawodawstwie krajowym dotyczące ochrony środowiska, w tym przepisy zawarte w planach zadań ochronnych i planach ochrony ustanowionych dla obszarów Natura 2000. Stosowane praktyki nie stoją w sprzeczności z przepisami powszechnie obowiązującymi. W ramach zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych ukierunkowanych na cenne siedliska przyrodnicze warunkiem przyznania płatności jest brak sprzeczności wymogów realizowanego zobowiązania z działaniami obligatoryjnymi i fakultatywnymi w pzo i po.
Trzy interwencje Natura 2000
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi od roku 2023 przewidziało wiele propozycji wsparcia dla rolników, którzy będą realizować wybrane warianty interwencji przyrodniczych poprzez promowanie praktyk rolniczych związanych z zachowaniem i ochroną cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk zagrożonych gatunków ptaków (tj. poprzez odpowiednie użytkowanie tych siedlisk oraz stosowanie różnych wymogów, dostosowanych do wymagań i potrzeb siedlisk i gatunków, np. opóźnione koszenie i wypas czy pozostawianie powierzchni niewykoszonych). Ważna rolę spełnia ekstensywne użytkowanie rolnicze trwałych użytków zielonych i obszarów przyrodniczych, które nie są użytkami rolnymi. Między innymi poprzez wdrażanie trzech interwencji, które są ukierunkowane na cenne przyrodniczo siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 i poza obszarami Natura 2000:
- Interwencja 1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000,
- Interwencja 2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000,
- Interwencja 3. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000 (nowa interwencja).
Celem tych interwencji jest utrzymanie, zapobieganie pogarszaniu się lub przywrócenie na obszarach Natura 2000 i poza obszarami Natura 2000 właściwego stanu ochrony:
- cennych siedlisk przyrodniczych, w tym siedlisk hydrogenicznych (np. zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych, zalewowych łąk selernicowych i słonorośli, półnaturalnych łąk wilgotnych i świeżych oraz torfowisk),
- siedlisk lęgowych ptaków (tj. rycyka, kszyka, krwawodzioba, czajki, dubelta, kulika wielkiego, wodniczki oraz derkacza).
Dodatkowa „płatność retencyjna” jak ją uzyskać?
Zgodnie z rozporządzeniem, do 2023 roku istnieje możliwość uzyskania dodatkowej „płatności retencyjnej” (z wyłączeniem Wariantu 1.3/2.3. Murawy) do obszarów przyrodniczych, które nie są użytkami rolnymi w przypadku ich zalania lub podtopienia.
Takie płatności przysługiwać będą dla trwałych użytków zielonych objętych płatnościami:
- w ramach jednej z praktyk Rolnictwa węglowego i zarządzania składnikami odżywczymi, ekologicznymi i dedykowanymi wybranym wariantom interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych.
Powyższe obszary przyrodnicze to często cenne siedliska hydrogeniczne, w tym torfowiska, których zachowanie i kondycja są silnie uzależnione od utrzymania wody w środowisku, a jednocześnie szczególnie predystynowane do funkcji retencyjnej.
wk
fot. envatoelements
wk
fot. envatoelements
