Problematyczne „sztuczne warunki”
Zjawisko tworzenia tzw. sztucznych warunków, czyli działań mających na celu nienależne uzyskanie płatności, od dawna budzi kontrowersje w sektorze rolnym. Przykłady takich działań to podział gospodarstw lub stad zwierząt w celu uniknięcia limitów powierzchniowych bądź degresywności płatności.
Problem polega na tym, że decyzje ARiMR w takich sprawach nie zawsze są jasne i jednolite. Rolnicy, którym odmówiono płatności, zarzucają Agencji stosowanie automatycznych sankcji, bez szczegółowego badania stanu faktycznego, co zdaniem posłów może być niezgodne z unijną zasadą proporcjonalności.
Czy ARiMR działa zgodnie z prawem?
W interpelacji nr 7518 skierowanej 20 stycznia 2025 r. do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, poseł Urszula Pasławska zwraca uwagę, że działania Agencji w związku ze „sztucznymi warunkami” mogą być niezgodne z przepisami unijnymi i wymagają pilnego wyjaśnienia. Posłanka apeluje do MRiRW o uporządkowanie dotychczas różnie interpretowanych kwestii prawnych.
Brak szczegółowej analizy
Poseł Pasławska wskazuje, że ARiMR często nie weryfikuje w wystarczający sposób na czym polega stworzenie tzw. sztucznych warunków, czyli działań mających na celu uzyskanie nienależnych płatności. Według niej, Agencja nie analizuje konkretnych korzyści, które zostały osiągnięte przez beneficjentów, ani nie uwzględnia szczegółowych okoliczności w decyzjach administracyjnych. Taka praktyka może prowadzić do arbitralności i podważać zaufanie do systemu wsparcia.
Dlaczego jest to błąd? Zgodnie z unijnymi przepisami, takimi jak art. 60 rozporządzenia 1306/2013, działania administracyjne powinny uwzględniać indywidualne okoliczności każdej sprawy. Poseł Pasławska w interpelacji zadaje pytanie, czy decyzje ARiMR zawierają szczegółowe ustalenia dotyczące:
- na czym dokładnie polegały sztuczne warunki w danej sprawie;
- jakie konkretnie korzyści uzyskał beneficjent;
- czy te ustalenia znalazły odzwierciedlenie w uzasadnieniach decyzji administracyjnych.
Brak takich analiz może być uznany za naruszenie zasad przejrzystości i rzetelności w działaniach administracyjnych.
Automatyczne sankcje i brak proporcjonalności
Poseł Pasławska wskazuje, że ARiMR w przypadku stwierdzenia sztucznych warunków automatycznie odmawia wypłaty całości płatności, niezależnie od skali naruszenia czy wysokości uzyskanej korzyści. Jest to błędne podejście, gdyż zgodnie z art. 11 ust. 4 rozporządzenia 1307/2013 należy odmówić wypłaty wyłącznie korzyści wynikającej z naruszenia, a nie całego wsparcia. Ignorowanie zasady proporcjonalności, określonej w art. 59 ust. 1 lit. b rozporządzenia 2021/2116, nakładającej na organy administracyjne obowiązek dostosowania kar do stopnia naruszenia, prowadzi do nadmiernych sankcji. Taka praktyka może być rażąco krzywdząca dla beneficjentów i stoi w sprzeczności z fundamentami unijnego prawa.
Dodatkowo, poseł zwraca uwagę, że zgodnie z art. 4 ust. 3 rozporządzenia 2988/95 przepisy o sztucznych warunkach powinny być traktowane jako środek administracyjny, a nie kara. Ich celem jest przywrócenie stanu zgodnego z prawem, a nie penalizacja beneficjentów. Ignorowanie tego aspektu przez ARiMR może być poważnym naruszeniem ducha unijnych regulacji.
Interpretacja definicji rolnika
Poseł przypomina, że zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a rozporządzenia 1307/2013, „rolnik” może być zarówno osobą fizyczną, jak i prawną lub grupą osób prowadzącą wspólne gospodarstwo. Jednak ARiMR, zdaniem Pasławskiej, często ignoruje tę możliwość w sytuacjach, gdy gospodarstwa są podzielone na mniejsze części, np. w ramach rodziny lub spółek celowych.
Dlaczego jest to błąd? Pasławska argumentuje, że jeśli działalność rolnicza jest faktycznie prowadzona na całym obszarze, to płatności powinny być przyznawane z zastosowaniem mechanizmów korekcyjnych (np. degresywności). Wykluczanie takich gospodarstw z systemu wsparcia stoi w sprzeczności z celami WPR, które mają wspierać rolników w prowadzeniu działalności.
Kluczowe pytania
W interpelacji poseł Urszula Pasławska zadaje konkretne pytania, które mają wyjaśnić nieprawidłowości w działaniach ARiMR:
- Czy ARiMR w swoich decyzjach analizuje szczegółowo, na czym polegały sztuczne warunki i jaka korzyść została uzyskana przez beneficjentów?
- Czy automatyczne odmawianie wszystkich płatności w przypadku sztucznych warunków znajduje podstawę prawną w przepisach unijnych?
- Czy ARiMR stosuje zasadę proporcjonalności w wymierzaniu sankcji?
- Jakie jest praktyczne zastosowanie art. 11 ust. 4 rozporządzenia 1307/2013 w decyzjach ARiMR?
- Czy polskie przepisy uniemożliwiają uznanie grup beneficjentów za jedno gospodarstwo rolne w przypadku sztucznych podziałów?
Co dalej?
Interpelacja poseł Pasławskiej ma na celu nie tylko zwrócenie uwagi na błędy w praktyce ARiMR, ale także zmuszenie Ministerstwa Rolnictwa do podjęcia działań mających na celu dostosowanie tych praktyk do unijnych przepisów. Rolnicy oczekują, że wyjaśnienia przyniosą większą przejrzystość i sprawiedliwość w przyznawaniu wsparcia. Dalsze kroki w tej sprawie mogą mieć kluczowe znaczenie dla ochrony interesów polskich rolników i zapewnienia zgodności działań administracyjnych z europejskim prawem.
