Do naszej redakcji bardzo często docierają sygnały dotyczące pracy izb rolniczych. W związku z nadchodzącymi w maju wyborami, wypowiedzi zaczynają się zmierzać w takim kierunku, jak zamieszczony poniżej list pani Jolanty Nawrockiej z Kuźnicy w woj. wielkopolskim.
„Jeśli się nie zmobilizujemy i nie wybierzemy najlepszych przedstawicieli samorządu, będą w nim działać ludzie nieodpowiedzialni i karierowicze, którzy dla własnego interesu będą klepać ministra po ramieniu. Zacznijmy od własnego regionu, gminy, powiatu: wybierzmy ludzi, którzy potrafią walczyć w obronie interesów rolnictwa. Doceńmy, że mamy własny samorząd”.
Tak to było
A historia samorządu rolników sięga okresu przedwojennego. Zlikwidowano go w PRL; dopiero w 1991 roku pojawił się w Sejmie pierwszy projekt ustawy o izbach rolniczych, jednak został zarzucony. Ponownie sprawa wróciła w 1994 roku, za sprawą dwóch projektów poselskich i jednego rządowego. Początkowo odwoływano się do konstrukcji izb przedwojennych, które funkcjonowały jako przymusowe korporacje zawodowo-gospodarcze, w „celu zorganizowania zawodu rolniczego”.
Ostatecznie przyjęto koncepcję izb jako korporacji publicznoprawnych; to przymus tworzenia i przymusowe członkostwo, niezależność od liczby lub zmiany członków i specyficzne środki działania, wyrażające się we władztwie administracyjnym oraz powoływanie korporacji przez państwo. Praktyka prawie 20 lat funkcjonowania IR pokazała jednak, że największe problemy, a właściwie brak możliwości realizacyjnych, występuje w obszarze zdolności do wykonywania zadań publicznych, ze względu na brak przepisów wykonawczych, które umożliwiałyby przejęcie przez izby zadań z zakresu samorządu gospodarczego. Systemowo jednak przez prawie 20 lat jakoś żadna z partii nie przybliżyła naszych izb do funkcjonujących na Zachodzie zasad finansowania i wypełniania zadań z zakresu władztwa administracyjnego.
Członkostwo
Drugim obszarem spornym było członkostwo w izbach. Ostatecznie przyjęto rozwiązanie przymusowego członkostwa osób fizycznych płatników podatku rolnego, przedstawicieli osób prawnych płatników tego podatku, członków RSP posiadających wkłady gruntowe.
Przy takiej konstrukcji praktycznie nikt nie wie dokładnie, ilu członków mają izby w danym momencie, tym bardziej że po zmianach w ustawie o podatku rolnym w 2002 r. formalnie członkiem samorządu jest każdy płatnik podatku rolnego, także ten, który posiada np. kilka arów gruntu rolnego.
Według opinii sejmowych z 1994 roku, do minimalnego funkcjonowania 49 izb wojewódzkich potrzeba było min. 50 mld ówczesnych zł, obecnie 50 mln zł. Miały być na utrzymaniu państwa.
Od II kadencji zasadniczym źródłem finansowania miał się stać 2-procentowy odpis od podatku rolnego. W projektach proponowano również możliwość prowadzenia komercyjnej działalności gospodarczej, jednak wg opinii prawnych miało to być niemożliwe. Ostatecznie IR może prowadzić działalność gospodarczą, jeśli powoła spółkę prawa handlowego na wzór samorządu terytorialnego.
Faktycznie od 2002 roku izby utrzymują się z 2-procentowego odpisu od podatku rolnego, jednak zmiana relacji rynkowych od tego czasu powoduje fluktuacje i stały realny spadek dochodów samorządu. Łączna suma odpisów 2-procentowego podatku rolnego wyniosła w 2014 roku ok. 30 mln zł, a na 2015 rok planuje się kwotę ok. 28 mln zł. Obecny mechanizm kroczący ustalania cen żyta dla potrzeb podatku rolnego będzie powodował w następnych latach dalszy spadek dochodów izb. Ogranicza to możliwość realizacji ich 18 zadań ustawowych. A są nimi np.:
- sporządzanie analiz, opinii z zakresu produkcji rolnej i przedstawianie ich organom administracji rządowej i samorządu terytorialnego, w tym inicjatywa ustawodawcza;
- prowadzenie analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej;
- doradztwo w zakresie uzyskiwania przez rolników dodatkowych dochodów;
- działanie na rzecz podnoszenia jakości środków i urządzeń stosowanych w rolnictwie i jakości produktów rolnych.
Wybraliśmy z pełnej listy te zadania, które pokazują, że izby mają dokąd zmierzać. Przykład: to dzięki Zachodniopomorskiej IR zmieniono zapisy w ANR, co pozwoliło wprowadzić udział przedstawicieli rolników do komisji przetargowych czy do wdrożenia przetargów ofert pisemnych na ziemię.
To dowodzi, że izby mogą więcej – jeśli chcą. Bo prawdziwe efekty biorą się z planowana i pracy, z pasji ludzi tworzących samorząd. Samo „bycie” samorządem nie wystarcza, no może tylko po to, by co jakiś czas pokazać się na salonach.
Zachęcamy więc, aby aktywnie wziąć udział w wyborach. Kto nie głosuje, nie może później narzekać. A jeśli masz pomysł na rolnictwo i chcesz działać, zgłoś się sam do wyborów!
pł
Fot. Łuczak
Zgłoś siebie lub kandydata!
- Wybory bezpośrednie odbywają się w każdej gminie. Bierne i czynne prawo wyborcze ma pełnoletni członek izby. W gminach o powierzchni użytków rolnych do 4 tys. ha jest wybierany jeden delegat do rady powiatowej, jeśli UR jest więcej – są wybierani dwaj delegaci. Kandydat na delegata musi zebrać co najmniej 50 podpisów osób uprawnionych do głosowania wg wzoru ogłoszonego na stronie internetowej swej izby, a jeśli w okręgu jest mniej niż 50 uprawnionych – należy przedłożyć listę poparcia co najmniej 10% osób uprawnionych.
- Listy poparcia wraz z dokumentami zgłoszenia i zgody kandydata na kandydowanie składa się w biurach wyznaczonych przez daną IR lub w siedzibie gminnej komisji wyborczej najpóźniej do 11 maja 2015 roku.
- Listy uprawnionych do głosowania sporządza i udostępnia do wglądu każda gmina. Gmina zapewnia także lokal wyborczy oraz jest zobowiązana podać kandydatów do obwodowej komisji wyborczej. Głosowanie odbywa się 31 maja 2015 roku w godzinach 8.00–18.00 w wyznaczonym lokalu, praktycznie w jednym w danej gminie.
- Najpóźniej do 21 czerwca 2015 roku Zarząd IR zwołuje pierwsze posiedzenia rad powiatowych, gdzie w głosowaniu tajnym wybiera się jednego przewodniczącego rady powiatowej danej IR oraz jednego delegata do Walnego Zgromadzenia danej IR. Najpóźniej do 12 lipca 2015 roku Zarząd IR zwołuje pierwsze posiedzenie nowego Walnego Zgromadzenia danej IR, gdzie w głosowaniach tajnych wybiera się prezesa Zarządu, wiceprezesa zarządu, trzech członków zarządu, komisję rewizyjną (5 osób) oraz jednego delegata do Krajowej Rady Izb Rolniczych.
opr. Roman Włodarz
