Oznacza, to, że krytycznym okresem wegetacji buraka, kluczowym dla plonu cukru, jest początkowy okres wegetacji. Podstawowym warunkiem szybkiego wzrostu liści jest sprawne pobieranie azotu nieorganicznego (mineralnego: Nmin, azotanowego N-NO3 i amonowego N-NH4). Sprawność tego procesu zależy od kilku grup czynników. Pierwszym jest woda, która transportuje N-NO3 w roztworze glebowym do korzeni (tzw. korzenie właściwe, a nie korzeń spichrzowy). Drugim jest sam azot, ściślej zawartość i forma chemiczna składnika w roztworze glebowym. Trzecią grupę stanowią wszystkie te czynniki glebowe, które warunkują dynamikę:
- wzrostu korzeni właściwych buraka;
- pobierania jonów Nmin z gleby.
Obie te grupy czynników, aby roślina sprawnie pobierała azot z gleby, muszą znajdować się w stanie optymalnym, dobrym, nie w luksusowym. Plantator buraka powinien dysponować danymi o stanie żyzności i zasobach składników pokarmowych w glebie dla całej strefy ukorzenienia rośliny.
Zobacz także: Szkodniki buraka cukrowego – czym pryskać na mszyce, śmietkę i szarka?
Na bardzo dobrych stanowiskach (czarnoziem, czarne ziemie) miąższość gleby przerośniętej korzeniami buraka sięga do 150 cm (a nawet głębiej). W standardowych warunkach produkcji w Polsce miąższość tej warstwy wynosi ok. 90 cm. Niestety, pomiary agrochemiczne prowadzone są tylko warstwy 0–20 cm (standardowa głębokość badania podstawowych cech agrochemicznych gleby wg metodyki okręgowych stacji chemiczno-rolniczych). Jednakże nawet dla tak skąpego zakresu informacji można określić zakresy optymalne dla podstawowych komponentów żyzności gleby (tab. 1.).
Niezbędny potas w nawożeniu buraka
Pierwszym etapem opracowania nawożenia buraków cukrowych azotem jest określenie potencjału plonowania roślin na danym stanowisku. Potencjalny plon wynika ze stanu żyzności gleby i warunków klimatycznych panujących w danym w regionie. Żyzność gleby określa kategoria agronomiczna i zawartość próchnicy. Te dwie cechy w danych warunkach klimatycznych, warunkując ilość zakumulowanej wody i zasobność w podstawowe składniki, głównie w potas, decydują o efektywności azotu (glebowego i z nawozów). Dlatego odpowiednim stanowiskiem dla buraka są gleby średnie, a gleby lekkie tylko po warunkiem, że w podłożu znajduje się utwór gliniasty. To właśnie potas jest tym składnikiem, który określa:
- sprawność pobierania jonów azotanowych (NO3–) i wpływa na tempo wzrostu powierzchni asymilacyjnej liści;
- szybkość wzrostu korzeni właściwych;
- sprawność transportu asymilatów z liści do korzenia spichrzowego.
Podstawową formą azotu nieorganicznego w glebie, określającą szybkość wzrostu liści jest N-NO3. Jej sprawne pobieranie z roztworu glebowego warunkują potas, fosfor i magnez. Stosunek zakumulowanego N do K w okresie maksymalnego wzrostu buraka, który przypada na przełom lipca i sierpnia, kształtuje się jak 1: 1,5 (1,7). Taka relacja między składnikami jest możliwa, gdy burak jest uprawiany na stanowisku naturalnie zasobnym w potas. Powoduje wyczerpanie zasobów Nmin w glebie podczas wegetacji na tyle głębokie, że od początku sierpnia masa liści ulega stabilizacji, co jest warunkiem dużego plonu korzeni (rys. 1.). Zadaniem azotu uruchamianego z gleby jest powstrzymanie nadmiernego spadku masy liści, których aktywność fotosyntetyczna decyduje o akumulacji cukru. Potas jest odpowiedzialny za ten proces.
