Aktywny rolnik: jak udowodnić aktywność zawodową żeby sięgnąć po dopłaty?

Zmiana definicji rolnika aktywnego jest konieczna, a temat wywołuje sporo dyskusji oraz emocji wśród rolników. Według Mikołaja Bauma, prawnika i prezesa zarządu firmy Agraves aktualne rozwiązanie prawne przyczynia się do utrwalania nadużyć hamujących rozwój gospodarstw rolnych w Polsce. Poprzez znany proceder pobierania dopłat bezpośrednich przez właścicieli gruntów rolnych, którzy ich nie użytkują, a nieformalnie wydzierżawiają innym rolnikom tracą faktycznie użytkujący grunty rolnicy. Oprócz braku dopłat rolnik często nie ma możliwości sięgania po dotacje i kredyty inwestycyjne lub inne formy wsparcia. 

Najwięcej kontrowersji budzi przede wszystkim wprowadzenie kryterium przychodowo-kosztowego. Mikołaj Baum zaznacza, że wykorzystanie propozycji zastosowania właśnie tego kryterium jest zgodne z prawem unijnym. Ponadto każdy hektar łąki, pastwiska czy gruntów ornych wymaga poniesienia nakładów finansowych, co można według niego bez problemu udowodnić. 

Kryterium dochodowości w innych państwach unijnych

Jako potwierdzenie stosowania kryterium przychodowo-kosztowego (aby otrzymać dopłaty bepzośrednie) w innych krajach UE firma Agraves wymienia Włochy i Austrię. 

- Dla przykładu we Włoszech jednym z kryteriów jest posiadanie czynnego numeru identyfikacyjnego VAT w sektorze rolnym oraz przedłożenie rocznej deklaracji VAT lub informacji o transakcjach objętych VAT, dotyczących roku poprzedzającego złożenie wniosku, z których wynika prowadzenie działalności rolniczej. Natomiast w Austrii jednym z czterech warunków uznania producenta za rolnika aktywnego zawodowo jest udowodnienie tego statusu za pomocą zeznania podatkowego lub równoważnego dokumentu. Zatem wbrew twierdzeniom niektórych uczestników dyskusji o nowej definicji, kryterium oparte na ponoszonych kosztach czy osiąganych przychodach jest prawnie dopuszczalne – mówi Mikołaj Baum.

Czy faktury wystarczą?

Ponadto, jak argumentuje resort rolnictwa, propozycja przedstawiania faktur ma być tylko jednym z kilku proponowanych sposobów udokumentowania prowadzenia działalności rolniczej.

– Nieprawdziwy jest także argument przytaczany przez byłego komisarza UE ds. rolnictwa Janusza Wojciechowskiego, dotyczący rzekomego naruszenia przez proponowane rozwiązania reguł WTO. Wbrew prezentowanym twierdzeniom, nie będziemy mieli w tym przypadku do czynienia z “bezpośrednim wspieraniem ani stymulowaniem produkcji rolnej”. Kryterium kosztowo-przychodowe ma jedynie weryfikować prowadzenie działalności rolniczej, a nie jej wysokość czy intensywność – dodaje Mikołaj Baum. 

Jakie formy dokumentacji dla aktywnego rolnika?

Firma Agraves uważa, że resort rolnictwa powinien ustanowić formy dowodów w postaci co najmniej faktur i rachunków, gdyż takie formy jak nieodpłatna umowa użyczenia maszyn rolniczych to niezbyt wiarygodna forma dowodu. 

Niestety podnoszony problem jest konfliktem interesów, gdyż z jednej strony dąży się do uproszczeń, a jednocześnie dokłada się obciążenia administracyjne związane z prowadzeniem gospodarstwa. 

– Z jednej strony jest to interes indywidualny rolników w postaci zmniejszenia obciążeń administracyjnych. Z kolei z drugiej strony mamy interes publiczny w postaci uszczelnienia systemu i kierowania wsparcia do odpowiednich podmiotów. Dobrą metodą ich pogodzenia jest pełna cyfryzacja procesów generowania, zbierania i raportowania danych – ocenia Mikołaj Baum. Prawnik zaznacza, że rolnicy muszą wiedzieć, że kryterium przychodowo-kosztowe nie będzie jedyną formą udowodnienia aktywności zawodowej. Oprócz prowadzenia samego gospodarstwa ponoszone są takie wydatki jak przygotowanie wniosku, dokumentów czy zakup usług doradczych. Wskazuje, że rozwiązaniem i uproszczeniem zbierania dowodów i raportowania może być wejście w życie w 2026 r. Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Warto również według niego objąć ubezpieczeniem społecznym w KRUS właścicieli wydzierżawiających swoje grunty rolnikom aktywnym zawodowo. 

oprac. dkol na podst. Agraves

Więcej w top agrar Polska 

- Na łamach naszego miesięcznika wielokrotnie podnosiliśmy potrzebę uregulowania tego problemu, który szczególnie doskwiera mniejszym i średnim gospodarstwom towarowym, które chciałyby jednak wiązać swoją przyszłość z rolnictwem. Właśnie w tę grupę rolników ciche dzierżawy uderzają najbardziej. To one są głównie użytkownikami gruntów rolnych, na które ktoś inny pobiera dopłaty. To te gospodarstwa ponoszą całe ryzyko produkcyjne, bez możliwości ubezpieczenia upraw, bez możliwości uzyskania dopłat do paliwa i wielu innych rodzajów pomocy – np. pomocy klęskowej, która w takiej sytuacji trafia nie do poszkodowanego, ale do właściciela gruntów, dla którego podobnie jak dopłaty bezpośrednie jest czystym zyskiem.

Zaznaczam jednak, że nie jestem przeciwnikiem posiadania gruntów przez osoby spoza rolnictwa – wręcz przeciwnie. Dzierżawione dziś po cichu gruntu mogą przynosić im nadal profity, ale w cywilizowany sposób. Mamy przecież instytucję dzierżawy, która w tej sytuacji może zagwarantować właścicielowi zysk w postaci czynszu dzierżawnego (zwolnionego z PIT), a użytkującemu ziemię rolnikowi stabilność i dodatkowe profity przysługujące legalnemu użytkownikowi. Problem jest tylko w tym, jak skutecznie zachęcić właścicieli do legalizacji dzierżaw, albo… zniechęcić do pozostawania w szarej strefie. I temu drugiemu podejściu może przysłużyć się zaostrzenie kryteriów aktywnego rolnika – podkreśla Grzegorz Ignaczewski, specjalista top agrar Polska w zakresie dopłat bezpośrednich, PROW i ekonomiki gospodarstw.

O tym, kto według resortu rolnictwa będzie rolnikiem aktywnym zawodowo, jakie będą kryteria oraz jakie zdanie na ten temat mają:

• Łukasz Pergoł, rolnik z woj. warmińsko-mazurskiego, współzałożyciel stowarzyszenia PTR, przewodniczący RMR przy KRIR
• Jerzy Wierzbicki, prezes Zarządu Polskiego Zrzeszenia Producentów Bydła Mięsnego
• Jacek Zarzecki, wiceprzewodniczący Polskiej Platformy Zrównoważonej Wołowiny
• Emil Mieczaj, rolnik, członek Rady Krajowej NSZZ RI Solidarność, oraz stowarzyszenia PTR
• Grzegorz Brodziak, p.o. prezesa Zarządu Polskiej Federacji Rolnej

przeczytasz najnowszym wydaniu 3/2025 top agrar Polska w artykule "Aktywny rolnik - komu to potrzebne". Zamów!