Od 2025 roku rolników, którzy chcą otrzymać dopłaty bezpośrednie, obowiązuje nowa norma - GAEC 2. Ma ona na celu ochronę gleb bogatych w węgiel oraz terenów podmokłych. Zostanie nią objętych146 tys. ha gruntów rolnych w Polsce, z czego najwięcej w województwie podlaskim. Zdaniem rolników nowe regulacje utrudnią im hodowlę i produkcję pasz. Obawiają się, że jeśli resort nie złagodzi przepisów, wielu z nich będzie musiało przebudować swoje gospodarstwa lub zrezygnować z niektórych form produkcji.
Których rolników obejmie norma GAEC 2?
Rolnicy są zaniepokojeni tymi zmianami po pierwsze dlatego, że za chwilę rusza kampania składania wniosków o dopłaty bezpośrednie, a nadal nie wiadomo, gdzie dokładnie norma ma obowiązywać. Po drugie zapewniano ich, że obszary objęte normą GAEC 2 zostaną wyznaczone w miejscach nieużytkowanych rolniczo. A tymczasem okazuje się, że obejmą tereny rolnicze. Dlatego rolnicy protestują przeciwko wdrażaniu tego wymogu.
- Przede wszystkim niezrozumiałym jest fakt, że rolnicy nie wiedzą, czy grunty ich gospodarstwa podlegają normie GAEC 2. Wyznaczone obszary będą widoczne w systemie informatycznym ARiMR, a rolnicy dopiero wypełniając wniosek o przyznanie płatności będą mogli zobaczyć zasięg występowania gruntów objętych normą GAEC 2 w ich gospodarstwie. Jedyne co wiemy to to, że według szacunków powierzchnia terenów objętych normą GAEC 2 wyniesie ok. 146 tys. ha w skali całego kraju, ale nadal nie ma szczegółowej informacji, ile hektarów i które działki będą podlegały normie GAEC 2 – alarmuje Małopolska Izba Rolnicza.
Zakaz orki i zalesiania
Rolnicy, których obejmie norma GAEC 2, stracą prawo do zaorywania, zalesiania czy też zamiany danego gruntu na inny użytek rolny i nie będą mogli dowolnie dysponować swoim gruntem.
- To narusza prawo własności gruntów, a więc prawo do decydowania o swoim gruncie – ocenia Izba.
Izba zwraca też uwagę, że zakaz zaorywania TUZ na torfowiskach i obszarach podmokłych doprowadzi do namnożenia i nasilenia się presji szkodników glebowych, jak pędraki czy drutowce lub gryzonie, co znacznie obniży plonowanie roślin runi łąkowej. Będzie miało też swoje skutki w postaci nasilenia się szkód łowieckich powodowanych przez dziki.
Rolnicy zaznaczają też, że brak orki spowoduje konieczność stosowania chemicznych metod zwalczania szkodników glebowych.
Dodatkowo wzrosną koszty uprawy tych gruntów, a wprowadzane przepisy wymuszą zmianę parku maszynowego, co obniży rentowność gospodarstw.
- W konsekwencji wiele gospodarstw zostanie pozbawionych gruntów ornych, możliwości uprawy paszy dla swoich zwierząt oraz miejsca na zastosowanie obornika, który jak wiadomo wymaga przyorania. Dlatego stanowczo sprzeciwiamy się zakazowi orki gruntów, które są użytkowane rolniczo, w szczególności przez gospodarstwa prowadzące hodowlę zwierząt – zaznacza Izba.
Rolnicy alarmują też, że zakaz budowy nowych rowów i instalacji drenujących do odwadniania lub odprowadzania wody z terenu, godzi w interesy rolników użytkujących te grunty. Okres, w jakim będzie można wjechać na pola maszynami, zostanie ograniczony, bo gleba bez odpowiedniego odwodnienia nie pozwoli przeprowadzać zabiegów agrotechnicznych we właściwych terminach.
Wsparcie finansowe, przez nowe restrykcje
Zdaniem rolników konieczne jest zapewnienie adekwatnego wsparcia finansowego dla gospodarstw, które zostaną dotknięte nowymi restrykcjami.
- Brak odpowiedniego systemu wsparcia i rekompensat za utracone możliwości gospodarowania sprawia, że wielu rolników staje przed trudnym wyborem: dostosowanie się do restrykcji, co oznacza ograniczenie działalności rolniczej lub całkowita rezygnacja z prowadzenia gospodarstwa - alarmuje Izba.
Dlatego zamiast wymogu GAEC 2 Izba proponuje wprowadzenia ochrony torfowisk i terenów podmokłych w ramach ekoschematów, czyli płatnych dobrowolnych praktyk.
- Ograniczeniami GAEC 2 powinny być w pierwszej kolejności objęte grunty z zasobu KOWR, które nie są aktualnie wydzierżawione rolnikom oraz tereny chronione, gdzie nie jest prowadzona intensywna produkcja rolna – sugerują małopolscy rolnicy.
Jakie zakazy dla rolnika od 15 marca?
Od 15 marca 2025 roku na wyznaczonych obszarach w przypadku gruntów ornych oraz trwałych użytków zielonych rolnicy będą objęci zakazem wydobywania torfu i budowy nowych rowów i instalacji drenujących do odwadniania/odprowadzania wody z terenu.
Poza tym na gruntach ornych nie wolno wykonywać orki, a trwałych użytków zielonych ani przekształcać, ani zaorywać, chyba że będzie to zabieg renowacji z zastosowaniem płytkiej uprawy gleby i podsiewu wykonywany nie częściej niż raz na 4 lata.
Ważnym aspektem jest to, że spełnienie tych wymogów wpływa na wysokość dopłat bezpośrednich i obszarowych. Jeśli podczas kontroli ARiMR stwierdzi naruszenie zasad GAEC2, może nałożyć sankcję polegającą na proporcjonalnym obniżeniu płatności, w tym podstawowego wsparcia dochodu.
Z informacji, które Tygodnik Poradnik Rolniczy uzyskał w IUNG i w ministerstwie rolnictwa wynika, że torfowiska i obszary podmokłe objęte normą GAEC 2 określi minister rolnictwa, w drodze rozporządzenia. Rolnik zobaczy też obszary podlegające normie GAEC 2 w aplikacji eWniosek Plus.
- Aktualnie trwają prace nad opracowaniem przepisów wykonawczych do ustawy w zakresie ustanowienia obszarów objętych normą GAEC 2. Warstwa ta, co do zasady zostanie powiązana z danymi systemów ARiMR oraz zaimportowana do aplikacji eWniosek Plus - tłumaczyło w grudniu portalowi ministerstwo rolnictwa. Minęło jednak sporo czasu, więc na początku lutego ponownie wystąpiliśmy do resortu z zapytaniem, kiedy zostaną określone dokładnie obszary z zakazami GAEC2.
Kamila Szałaj
Fot: Szymańska
