Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ustosunkowało się do zapytania Krajowej Rady Izb Rolniczych w sprawie nakładani asankcji dla rolników podczas realizacji ekoschematów.
MRiRW: Ekoschematy są dobrowolne, kary powinny być proporcjonalne
W odpowiedzi MRiRW wskazuje, że wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są do wdrożenia nowych rozwiązań w ramach WPR, w tym ekoschematów, które jednak są dobrowolne dla rolnika.
- Prawo unijne nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia przepisów niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony interesów finansowych Unii, odnoszących się w szczególności do nakładania skutecznych, proporcjonalnych oraz odstraszających kar. Stosowne kary powinny być proporcjonalne, a ich wymiar powinien być uzależniony od wagi, skali i trwałego charakteru lub powtarzalności wykrytej niezgodności. Przepisy unijne nie przewidują możliwości odstąpienia od nakładania kar, w tym np. z uwagi na pierwszy rok wdrażania danej interwencji, np. ekoschematów - czytamy w pismie do KRIR.
Uproszczenia dla rolników w ekoschematach
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi deklaruję, że dołożyło wszelkich starań do ograniczenia obciążenia administracyjnego i zapewnienia uproszczenia w tych elementach Planu Strategicznego (PS WPR), gdzie było to możliwe. Wiemy jednak doskonale, że zadania tego nie udało im się wykonać. W związku z tym, wychodząc naprzeciw uwagom zgłaszanym w odniesieniu do ekoschematów zaznaczono, że w 2023 r. wprowadzone zostały uproszczenia dla rolników, które miały ułatwić realizację praktyk.
Do takich uproszczeń należało m.in. umożliwienie złożenia kierownikowi biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oświadczenia o wykonaniu praktyki "Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji, jak również praktyki Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo", jeżeli rolnik nie mógł wykonać zdjęcia geotagowanego.
Oświadczenie zamiast zdjęcia geotagowanego
Oświadczenie należało złożyć w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku (jeżeli praktyka była wykonana przed dniem złożenia wniosku) lub 14 dni od dnia wykonania praktyki, jednak nie później niż do dnia 7 listopada roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności (jeżeli została ona wykonana po dniu złożenia wniosku). Jak podkreśla ministerstwo, spełnienie ww. warunków jest podstawą kwalifikowalności w ramach ww. praktyk.
W przypadku gdy rolnik zadeklarował ww. praktyki, a niekorzystne warunki pogodowe, w szczególności nadmierne uwilgotnienie gleby, uniemożliwiły mu zastosowanie nawozów, powinien zgłosić do Agencji wystąpienie tzw. siły wyższej. Wówczas rolnik musi powiadomić Agencję o zaistnieniu takich okoliczności i złożyć dowody potwierdzające ich wystąpienie. W przypadku potwierdzenia przez Agencję wystąpienia siły wyższej (każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie) nie stosuje się kar.
Ministerstwo poinformowało ponadto, że rozważa wprowadzenie możliwości weryfikacji realizacji ww. praktyk poprzez składanie oświadczenia o wykonaniu tych praktyk również w kolejnych latach wdrażania ekoschematów, w sytuacji jeżeli rolnik nie będzie mógł wykonać zdjęcia geotagowanego.
Korzystne zmiany w znakowaniu zwierząt
Ministerstwo wskazuję rownież, że znowelizowane zostało rozporządzenie w sprawie ekoschematów, w którym wprowadzono rozwiązania, polegające na umożliwieniu rolnikom złożenia oświadczenia o posiadaniu zwierząt, które nie zostały oznakowane. Dzięki temu zwierzęta wskazane w oświadczeniu należące do gatunku: jeleń szlachetny, daniel, lama, alpaka, osioł i muł, mogą zostać uwzględnione przy wyliczaniu obsady zwierząt, której spełnienie jest wymogiem w przypadku praktyki "Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt".
Wymieszanie obornika z glebą i plan nawozowy
W zakresie praktyki "Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji" wskazano, że punkty za realizację praktyki mogą być przyznawane również w przypadku zastosowania pomiotu ptasiego.
Kolejna korzystna zmiana która była wprowadzona w zeszłym roku to wydłużony został termin, do którego powinien zostać opracowany przez rolnika plan nawozowy – z 25 dni od dnia, w którym upływa termin składania wniosków o przyznanie płatności, na dzień 30 września 2023 r. Dodatkowo, uzupełniono przepisy rozporządzenia w sprawie ekoschematów o możliwość wykorzystania produktu pofermentacyjnego na potrzeby realizacji praktyk: "Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji" oraz "Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo".
Dobrostan zwierząt - płatności łatwiej dostępne dla rolników
W piśmie do KRIR poruszony został również temat ekoschematu "Dobrostan zwierząt". Ministerstwo wskazało, iż zgodnie z przepisami rozporządzenia dobrostanowego, rolnicy wnioskujący o przyznanie płatności dobrostanowej w związku z realizacją praktyki zapewnienia wypasu w ramach wariantu Dobrostan krów mamek, Dobrostan krów mlecznych oraz Dobrostan opasów, są zobowiązani do złożenia rejestru wypasu albo oświadczenia o zapewnieniu wypasu w terminie od dnia 1 października do dnia 7 października roku, w którym złożyli wniosek o przyznanie płatności dobrostanowej.
W związku z tym, że w 2023 roku, 7 października przypadał w sobotę, termin ten, zgodnie z obowiązującymi przepisami upłynął w poniedziałek 9 października. Jednak w przypadku rolników, którzy nie dostarczyli rejestru wypasu albo oświadczenia o zapewnieniu wypasu we wskazanym terminie albo przekazali niekompletny rejestr wypasu, kierownik biura powiatowego Agencji wzywa ich na piśmie do dokonania tej czynności lub uzupełnienia tego rejestru w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania.
Jeżeli w wyżej wspomnianym terminie rolnicy poprawnie uzupełnią brakujące dokumenty, nie zostanie im odmówione przyznanie płatności dobrostanowej i nie zostaną nałożone z tego tytułu sankcje/kary.
Dobrostan krów mamek - kierownik BP ARiMR wezwie rolnika do wyjasnień
Analogiczna sytuacja występuję w przypadku praktyki zapewnienia wybiegu w ramach wariantu: Dobrostan krów mamek, Dobrostan krów mlecznych oraz Dobrostan opasów. Zgodnie z rozporządzeniem dobrostanowym, potwierdzeniem jej realizacji jest złożenie przez rolników kierownikowi biura powiatowego Agencji rejestru wybiegu albo oświadczenia o zapewnieniu wybiegu w terminie od dnia 15 marca do dnia 21 marca roku następującego po roku, w którym złożyli wniosek o przyznanie płatności dobrostanowej. W przypadku, gdy rolnik nie dostarczył rejestru lub oświadczenia w tym terminie, kierownik biura powiatowego Agencji również wezwie rolnika do ich dostarczenia.
Odnośnie uzupełniania danych w systemie IRZ w zakresie rejestrowania bydła przeznaczonego do opasu, Ministerstwo zapewniło, że obecnie w tej sprawie procedowana jest nowelizacja rozporządzenia dobrostanowego, która została przekazana do konsultacji publicznych.
Częste zmiany w zasadach płatności bezpośrednich
Ministerstwo odniosło się również do zarzutu częstych zmian i nowych wymogów w zakresie płatności bezpośrednich. W piśmie wskazano, że większość realizowanych w 2023 r. instrumentów wsparcia bezpośredniego stanowi kontynuację wsparcia stosowanego do 2022 r. Wprowadzone na 2023 r. zmiany, nie wynikające z przepisów UE, polegały m.in. na: zniesieniu redukcji płatności, zwiększeniu limitu powierzchni w ramach płatności redystrybucyjnej i płatności dla młodych rolników, zmniejszeniu - w wybranych województwach – minimalnego progu w odniesieniu do płatności do bydła i płatności do krów.
Dodatkową zmianą, w związku z trudnościami związanymi z pierwszym rokiem wdrażania PS WPR, było wprowadzenie, w trakcie trwania kampanii, płatności dla małych gospodarstw. Ministerstwo zapewnia, że przeprowadzone zostały liczne działania w celu zapewnienia rolnikom dostępu do informacji o zmianach oraz umożliwienia jak najlepszego skorzystania z dostępnego wsparcia. Przygotowane zostały broszury informacyjne, przeprowadzono szeroką kampanię informacyjną oraz szereg szkoleń zarówno dla doradców jak i rolników. Ponadto, wyjątkowo w kampanii 2023 r., rolnicy mieli możliwość skorzystania z nieodpłatnej pomocy ośrodków doradztwa rolniczego przy wypełnianiu wniosku o przyznanie płatności.
Zmiany we wnioskach o przyznanie dopłat bezpośrednich
Ministerstwo wskazało także, że w przepisach obowiązujących od 2023 r. przewidziano szczególne rozwiązanie umożliwiające dokonanie zmian we wniosku o przyznanie płatności w przypadku, gdy Agencja poinformowała rolnika o nieprawidłowościach wykrytych w ramach kontroli administracyjnych lub systemu monitorowania obszarów. W takiej sytuacji, rolnik mógł zmienić wniosek do dnia 15 września bez ponoszenia negatywnych konsekwencji takiej zmiany. Dodatkowo, aby zapewnić rolnikom więcej czasu na przygotowanie wniosku, czy zmian do wniosku w kampanii 2023 r., wydłużony został termin składania wniosków i termin zgłaszania zmian do wniosku.
Jak mogliśmy przeczytać, Ministerstwo Rolnictwa odpiera wszelkie zarzuty pod swoim adresem. W dalszym ciągu pozostaje jednak niesmaczne wrażenie, że wiele przepisów w 2023 było nieczytelnych oraz wprowadzonych zbyt późno a części zamieszania z tym związanego, można było po prostu uniknąć.
oprac. Agata Stachowiak na podst. KRIR
