Potrzeba zmiany przepisów rozporządzenia rolno-środowiskowo-klimatycznego wynika w szczególności z doświadczeń i wniosków wyniesionych z pierwszego roku wdrażania interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych. Zmiana ta ma głównie na celu usprawnienie ich wdrażania w kolejnych latach poprzez doprecyzowanie przepisów i wprowadzenie uproszczeń przede wszystkim dla beneficjentów, ale także dla ARiMR. Część z proponowanych w projekcie rozporządzenia zmian wymaga uprzedniej zmiany w PS WPR. Obecnie trwają konsultacje tych zmian z Komisją Europejską.
Jaki budżet na płatności RSK?
Środki finansowe przeznaczone na realizację interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych są ograniczone limitem budżetu dla nich określonego, który wynosi obecnie około 716,24 mld euro (łącznie z budżetu państwa i budżetu UE). Wysokość budżetu interwencji rolnośrodowiskowo-klimatycznych została ustalona w trakcie negocjacji PS WPR 2023–2027
Złagodzenie kar dla rolników
Dotychczas sytuacje, w których plan działalności rolnośrodowiskowej jest sporządzony po wymaganym terminie skutkują zastosowaniem kary w wysokości 40% płatności rolnośrodowiskowo-klimatycznej, jaka przysługiwałaby za realizację tego zobowiązania. MRiRW proponuje złagodzenie tej kary.
W przypadku, gdy zostanie stwierdzone, że rolnik lub zarządca posiadają plan działalności rolnośrodowiskowej, który jest sporządzony nie dłużej niż 14 dni po upływie terminu na sporządzenie tego planu, wysokość kary wynosiła 10% płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej, jaka przysługiwałaby za realizację tego zobowiązania. Proponowana, korzystna dla beneficjentów zmiana, będzie miała zastosowanie od 15 marca 2024 r.
Ujednolicenie terminów obowiązujących rolników w RSK
W projekcie rozporządzenia proponuje się wprowadzenie zmian, mających na celu ujednolicenie obowiązujących terminów, w szczególności terminów na złożenie do ARiMR różnych dokumentów związanych z realizacją zobowiązań rolno-środowiskowoklimatycznych.
Zgodnie z projektem rozporządzenia do dnia 15 lipca roku, w którym zostało podjęte zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne rolnicy będą zobowiązani do:
- sporządzenia planu działalności rolnośrodowiskowej,
- przekazania do ARiMR kopii wybranych stron planu działalności rolnośrodowiskowej,
- złożenia do ARiMR kopii pisemnych potwierdzeń regionalnego dyrektora ochrony środowiska, których uzyskanie jest wymagane w określonych sytuacjach w ramach Interwencji 1. i 3.
Proponowane zmiany mają charakter uproszczeniowy i korzystny dla beneficjentów, gdyż proponowany termin będzie taki sam dla wielu dokumentów.
Proponuje się, aby zmiana, miała zastosowanie do zobowiązań nowych i kontynuacyjnych od 15 marca 2024 r.
Wykorzystanie warstw cyfrowych
W rozporządzeniu zaproponowano wprowadzenie istotnych uproszczeń, polegających na wykorzystaniu na potrzeby wdrażania Interwencji 1. i 3. warstw cyfrowych opracowanych przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska na podstawie Planów Ochrony i Planów Zadań Ochronnych ustanowionych dla obszarów Natura 2000.
W konsekwencji rolnicy nie będą zobowiązani do posiadania dokumentacji przyrodniczej w odniesieniu do obszaru, który znajduje się w granicach warstw cyfrowych GDOŚ dla danego siedliska lub danego gatunku ptaka objętego płatnościami rolno-środowiskowo-klimatycznymi (innego niż dubelt i wodniczka, ponieważ dla tych gatunków będą wykorzystywane tak jak w roku 2023 warstwy cyfrowe opracowane przez GIOŚ).
Nowy termin na przesłanie dokumentacji RSK do ARiMR
W związku z wątpliwościami rolników i ekspertów przyrodniczych odnośnie do terminu sporządzenia dokumentacji przyrodniczej w ramach Interwencji 1. i 2., jakie pojawiły się w 2023 r., a także wnioskami kierowanymi do MRiRW proponuje się, aby wydłużyć termin na przesłanie dokumentacji przyrodniczej do Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego – Państwowego Instytutu Badawczego (ITP – PIB) do dnia 30 listopada roku rozpoczęcia realizacji tego zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego.
Złagodzenie kar za braki w dokumentacji RSK
MRiRW proponuje także złagodzenie kary stosowanej w przypadku nieposiadania przez rolnika lub zarządcę dokumentacji przyrodniczej. Dotychczas zgodnie z obowiązującymi przepisami rozporządzenia rolno-środowiskowoklimatycznego, w przypadku gdy stwierdzono, że rolnik lub zarządca nie posiadają dokumentacji przyrodniczej (w przypadku zobowiązań, w ramach których jej posiadanie było wymagane), wysokość kary w pierwszym roku realizacji tego zobowiązania wynosiła 100% płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej, jaka przysługiwałaby do powierzchni gruntów.
Resort rolnictw proponuje obniżenie wysokości kary ze 100% do 60%.
Uproszczenie sposobu ustalania kwoty refundacji
Kolejna zmiana dotyczy uproszczenie sposobu ustalania kwoty refundacji kosztów transakcyjnych w ramach Interwencji 1. i 2. Obecnie wysokość kwoty przeznaczonej rolnikowi lub zarządcy na refundację kosztów transakcyjnych jest sumą kwot określonych w rozporządzeniu.
Kwoty transakcyjne za sporządzenie dokumentów zostały określone dla odpowiednich przedziałów powierzchniowych (do 1 ha, powyżej 1 ha do 5 ha, powyżej 5 ha do 20 ha, powyżej 20 ha do 50 ha i powyżej 50 ha). Jednocześnie dla gruntów powyżej 1 ha wysokość tej refundacji nie może przekraczać 20% wysokości płatności przyznanej za realizację zobowiązania. W większości wariantów zasada ograniczenia do 20 % wysokości kwot przeznaczonych rolnikowi lub zarządcy na refundację kosztów transakcyjnych w praktyce ma zastosowanie przede wszystkim do gruntów o powierzchni od 1 do 5 ha.
Z tego względu, aby uprościć zasady wyliczenia kosztów transakcyjnych, poprzez rezygnacji z ograniczenia wysokości kwot przeznaczonych rolnikowi na refundację kosztów transakcyjnych niezależenie od wielkości powierzchni.
Doprecyzowanie zawartości planu działalności rolnośrodowiskowej
W projekcie rozporządzenia zaproponowano, aby oświadczenie eksperta przyrodniczego, wymagane w ramach Interwencji 1. i 2. i oświadczenie doradcy rolnośrodowiskowego, wymagane w ramach Interwencji 3., były zawarte w części szczegółowej planu działalności rolnośrodowiskowego. Dotychczas były to oddzielne dokumenty do których złożenia rolnik był zobowiązane.
Ograniczenie biurokracji w programie RSK
W projekcie rozporządzenia zaproponowano, aby posiadanie dokumentacji przyrodniczej w ramach Interwencji 2. nie było wymagane w przypadku, gdy bezpośrednio przed rozpoczęciem na danym gruncie realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego PS WPR, zakończono na tym samym gruncie realizację zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego w zakresie tożsamych siedlisk przyrodniczych w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020.
Zniesienie zakazu zmiany miejsca uprawy pasternaka
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, rolnicy uprawiający pasternak nie mają możliwości dokonywania zmiany miejsca uprawy tej rośliny przed upływem dwóch lat jej uprawy. W tym kontekście należy zaznaczyć, że specyfiką uprawy pasternaka (rośliny dwuletniej) w produkcji nasiennej jest pozyskiwanie korzeni roślin jesienią w pierwszym roku jej uprawy, a następnie ich kopcowanie i sadzenie tych korzeni na wiosnę w drugim roku uprawy pasternaka. W przypadku wiosennego sadzenia korzeni pasternaka istotnym jest unikanie gruntów, na których prowadzone były uprawy warzyw korzeniowych, które mogą mieć wspólne patogeny glebowe. Prawidłowa produkcja nasienna pasternaka wymaga więc, aby w drugim roku uprawy był on uprawiany w innym miejscu niż w pierwszym roku uprawy.
Dlatego MRiRW proponuje dokonanie zmiany obowiązujących przepisów, która w przypadku produkcji nasiennej pasternaka umożliwi dokonanie zmiany miejsca uprawy tej rośliny przed upływem dwóch lat jej uprawy.
Rozszerzenie listy roślin wspieranych
W projekcie rozporządzenia zaproponowano rozszerzenie list roślin wspieranych w ramach Interwencji 5. o nostrzyk żółty (lekarski) Melilotus officinalis (L.) Pall.
Zmiany w zakresie Interwencji 6, czyli dopłaty do buhaja
MRiRW proponuje wydłużenie terminu na złożenie do ARiMR zaświadczenia wydanego przez Instytut Zootechniki – PIB w przypadku ubiegania się o dodatkową płatność rolno-środowiskowo-klimatyczną do buhaja.
Zgodnie z propozycją w przypadku niezłożenia do ARiMR przedmiotowego zaświadczenia do 30 września, ARiMR będzie wzywała rolnika do dokonania tej czynności. Jednocześnie zaproponowano, aby tę czynność dokonaną do dnia wydania decyzji w sprawie o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej, uznawać za dokonaną w terminie.
Złagodzenie warunków i wymogów RSK
MRiRW zaproponowało także złagodzenie warunków i wymogów w ramach wariantu 7.1. Wieloletnie pasy kwietne. To efekt małego zainteresowania rolników tym działaniem.
Przede wszystkim, w projekcie zaproponowano zrezygnowanie z warunku przyznania płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej dotyczącego udziału gruntów ornych w powierzchni wszystkich użytków rolnych w gospodarstwie. Dotychczas w przypadku wariantu 7.1., płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna była przyznawana, jeżeli łączna powierzchnia gruntów ornych posiadanych przez rolnika stanowiła co najmniej 50% użytków rolnych posiadanych przez tego rolnika.
Ponadto, w projekcie rozporządzenia proponuje się złagodzenie obowiązujących w ramach wariantu wybranych wymogów czyli:
- zwiększenie maksymalnej szerokości pasa kwietnego z 9 do 20 m,
- zmniejszenie liczby wymaganych gatunków w mieszance wykorzystywanej do założenia pasa kwietnego z 10 do 8,
- zmniejszenie liczby wymaganych gatunków wieloletnich w mieszance wykorzystywanej do założenia pasa kwietnego z 6 do 4,
- w mieszance wykorzystywanej do założenia pasa kwietnego nie będzie wymagany udział gatunków dziko rosnących dwuletnich,
- obowiązkowy podsiew pasa będzie wymagany w przypadku, gdy liczba gatunków w tym pasie kwietnym będzie mniejsza niż 4 (dotychczas było to 5 gatunków).
Proponowane, korzystane dla beneficjentów zmiany będą miały zastosowanie do zobowiązań nowych i kontynuacyjnych od 15 marca 2024 r.
Złagodzenie wymogów w ramach wariantu 7.2. Ogródki bioróżnorodności
Wariant. 7.2. Ogródki bioróżnorodności jest zupełnie nową interwencją rolnośrodowiskowo-klimatyczną, wdrażaną w Polsce od 2023 r. W poprzednich okresach programowania tego typu działania nie były realizowane. W wyniku doświadczeń z wdrażania wariantu 7.2. w 2023 r., które wskazują na niskie zainteresowanie podejmowaniem zobowiązań w ramach tej interwencji, podjęto decyzję o wprowadzeniu szeregu uproszczeń w zasadach realizacji zobowiązań w ramach tego wariantu, co może prowadzić do zwiększenia zainteresowania rolników.
W projekcie rozporządzenia proponuje się złagodzenie obowiązujących w ramach wariantu wybranych wymogów czyli:
- zmniejszenie liczby wymaganych w ogródku gatunków z 20 do 15,
- zmniejszenie liczby wymaganych odmian lub gatunków roślin wspieranych w ramach wariantu 5.2. z 3 do 1.
Rozszerzenie listy roślin wspieranych
W projekcie rozporządzenia zaproponowano rozszerzenie listy roślin warzywnych wspieranych w ramach wariantu 7.2. Ogródki bioróżnorodności o:
- czosnek (Allium sativa L.),
- fasolę wielokwiatową (Phaseolus coccineus L.).
