Z informacji zawartych w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów wynika, że program miałby być przyjęty jeszcze w tym roku.
Drastyczny spadek pogłowia loch
Zdaniem ministerstwa rolnictwa jego realizacja jest konieczna ponieważ w Polsce, w latach 2006 – 2014, nastąpił głęboki spadek pogłowia świń. Każdy następny maksymalny stan pogłowia (tzw. apogeum cyklu świńskiego) był niższy od poprzedniego. W następnych latach sytuacja się nieznacznie poprawiła się. W grudniu 2017 r. pogłowie świń było większe niż w grudniu 2014 r. o 5,6%, ale w stosunku do stanu z grudnia 2006 r. było ono nadal o 37% mniejsze. Kolejny maksymalny stan pogłowia wystąpił w grudniu 2019 r. (ok. 11,2 mln szt.) i był on większy niż w grudniu 2017 r. o 5,7% i zbliżony do stanu z grudnia 2014 r.
Dalsza redukcja stad świń
W latach 2020-2022 pogłębił się kryzys na rynku mięsa wieprzowego, o czym świadczy dalsza redukcja stad świń i spadek produkcji żywca. Pogłowie świń w grudniu 2022 r. wyniosło tylko 9,6 mln szt., tj. spadło do poziomu z lat 50. XX w. i było o 18% mniejsze niż w 2020 r. Spadek pogłowia wystąpił we wszystkich grupach zwierząt:
- pogłowie loch spadło o 27% do 592,6 tys. szt.,
- pogłowie warchlaków spadło o 19% do 2788,4 tys. szt.,
- pogłowie prosiąt spadło o 20% do 1891,4 tys. szt.
Problem tuczu nakładczego i braku opłacalności chowu
- Głęboki spadek pogłowia loch i prosiąt wskazuje na bardzo niepokojące tendencje strukturalne, których skutki będą widoczne w kolejnych latach. W szczególności dotyczy to krajowej produkcji, która od wielu lat znajduje się w regresie, a import odgrywa coraz większą rolę w zaopatrzeniu gospodarstw rolnych w materiał hodowlany – czytamy w uzasadnieniu projektu.
W 2022 r. import żywca wyniósł 7,0 mln szt., wobec 7,2 mln szt. w 2020 r. Zdaniem MRiRW długookresowa tendencja spadkowa pogłowia świń była efektem pogarszającej się dochodowości chowu, która wyraża się zawężaniem się relacji cen skupu żywca do cen zbóż i pasz przemysłowych. W konsekwencji żywiec wieprzowy tanieje względem zbóż i mieszanek paszowych. Drugim czynnikiem decydującym o spadku pogłowia było relatywne drożenie prosiąt względem żywca wieprzowego. W rezultacie cena prosięcia miała coraz większy udział w cenie tucznika. Długookresowe zmiany wymienionych relacji są wyrazem większego wzrostu cen dwu najważniejszych składników kosztów produkcji niż cen skupu tuczników.
Co zamierza zrobić rząd?
Biorąc to wszystko pod uwagę zdaniem resortu rolnictwa należy podjąć działania zmierzające odwrócenia negatywnego trendu. - Służyć temu będzie podjęcie działań polegających na wdrożeniu Programu odbudowy pogłowia loch. Program ten zakłada wdrożenie mechanizmu finansowego wpierającego nowe inwestycje w chlewnie loch oraz zasiedlanie chlewni, których zaprzestano produkcji oraz zniwelowanie barier administracyjnych utrudniających realizacje inwestycji polegających na budowie chlewni dla loch – przekonuje MRiRW.
MRiRW planuje wprowadzić w życie mechanizm finansowy program w postaci kredytu preferencyjnego z przeznaczeniem na budowę, rozbudowę i modernizację chlewni, w tym instalację elektryczną i wodno-kanalizacyjną (roboty budowlane i zakup materiałów budowlanych).
Jakie zasady finansowania?
Aby zapewnić możliwość przeprowadzenia akcji kredytowej na poziomie ok. 2,4 mld zł (na tyle szacuje się 60% planowanych inwestycji) należałoby zabezpieczyć w PS WPR 2023-2027:
- na gwarancje - 384 mln zł.
- na dotacje na spłatę odsetek – 531 mln zł.
Ponadto przewiduje się dotację (pomoc krajowa) z przeznaczeniem na: zakup i instalację wyposażenia do wysokości 65% wartości zakupu lub leasingu maszyn, urządzeń i wyposażenia chlewni i jego instalacji, w tym koszty ogólne, z możliwością wypłaty zaliczki do 50% kosztów kwalifikowalnych.
Pilotaż 2024 r.
Planowana kwota dotacji na realizację programu w 2024 r. w wysokości 250 mln. zł ma być sfinansowana z rezerwy celowej "Fundusz Gwarancji w Rolnictwie".
Przy założeniu, że programem w pierwszym roku ma być objętych ok. 50 rolników (pilotaż), to przy zakładanym budżecie programu wynoszącym 250 mln zł maksymalna kwota dotacji na jednego beneficjenta może wynieść ok. 5,2 mln zł, to jest 65% z kwoty 8 mln zł.
Kredyt i dotacja będą mogły być wykorzystywane łącznie bądź rozdzielnie (np. jeśli rolnik dysponuje obiektem i ma zamiar wznowić/zwiększyć produkcję świń – wówczas skorzysta tylko z dotacji).
Długa lista ułatwień inwestycyjnych
Ponadto rząd planuje zmienić wiele obowiązujących obecnie przepisów, które utrudniają inwestowanie przez hodowców. Proponuje się więc dokonania zmian w zakresie takim jak:
1) skrócenie procesu uzyskiwania decyzji środowiskowych:
- wprowadzenie nieprzekraczalnego terminu na wydanie decyzji,
- związanie wójta/burmistrza/prezydenta miasta opiniami organów konsultujących,
- zastosowanie instytucji milczącego załatwienia sprawy,
- ograniczenie możliwości udziału organizacji ekologicznych w postępowaniach administracyjnych,
- wprowadzenie przepisów wprowadzających sankcję dla organów pierwszej instancji w przypadku przewlekłego prowadzenia postępowania;
2) wyłączenie wymogu uzyskania decyzji środowiskowej w odniesieniu do inwestycji polegającej na zmianie sposobu użytkowania budynku, w określonych przypadkach; proponuje się wprowadzenie ułatwień w zakresie przebudowy budynków inwentarskich związanych z poprawą dobrostanu zwierząt, polegających na zapewnieniu zwierzętom zwiększonej powierzchni bytowej - realizowane na podstawie zgłoszenia;
3) doprecyzowanie pojęcia przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko - z przepisów powinno wynikać, że przedsięwzięcie do chowu/hodowli zwierząt to: obiekty chowu zwierząt oraz urządzenia/obiekty związane bezpośrednio z produkcją zwierzęcą, tj. związane z magazynowaniem paszy, magazynowaniem odchodów i odpadów, a nie np. obiekty socjalne; wprowadzenie definicji legalnej terenu wiejskiego;
4) uproszczenia w zakresie budowy i lokalizacji biogazowni rolniczych w ramach ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu;
5) zmiana wielkości minimalnej DJP dla produkcji zwierzęcej określonej w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, w sposób który ułatwi prowadzenie inwestycji w przypadku chowu/hodowli świń w liczbie większej niż 40 DJP.
