Dla kogo pusty talerz?

Dla osób przeżywających śmierć bliskich puste miejsce jest oznaką, że ktoś odszedł, a po nim pozostała tęsknota. To głęboko zakorzenione w epoce przedchrześcijańskiej wyjaśnienie obyczaju. Jako relikt kultu zmarłych, który nakazywał w noc przesilenia zimowego „biesiadować” z przodkami, w wigilijnym menu pozostały zaduszne potrawy – mak, groch i kutia. Chrześcijaństwo, które w pewnym stopniu zasymilowało pogański obyczaj, zastąpiło ducha przodka wędrowcem, który dobrze wpasowywał się w ideę gościnności na zasadzie: gość w dom, Bóg w dom.

Nie tak dawno pusty talerz był dla sybiraka, którego powrotu wyczekiwano. Później dla internowanego działacza „Solidarności”. Pod postacią wędrowca w każdej rodzinie kryje się okruch jej historii.

W niektórych domach przestrzega się obyczaju, aby nie wstawać od wigilijnego stołu aż do zakończenia wieczerzy. Jak zatem wpuścić wędrowca do domu, jeśli stanie na naszym progu? Należy pozostawić otwartą bramę i drzwi. Jednakże drzwi to zaledwie symbol, bo żeby przyjąć wędrowca, trzeba mieć otwarte serce.

Puste miejsce oznacza dziś zaproszenie do stołu osoby samotnej lub potrzebującej. Czy faktycznie wpuścilibyśmy taką osobę do domu? Wisława Szymborska twierdziła, że „tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono”. Potrzebujący żyją obok nas, często  zapomnieniu. Wystarczy rozejrzeć się dookoła, by stwierdzić, jak wiele osób spędzi Wigilię samotnie. Wielopokoleniowe domy pustoszeją, młodzi wyjechali za pracą, by szukać lepszego życia. Pozostają starzejący się rodzice. Zastanówmy się, czy nie nadszedł czas, by tradycję biernego oczekiwania na wędrowca nie zamienić, np. na zaproszenie do stołu pary samotnie gospodarujących sąsiadów, którzy nie mogą liczyć w święta na odwiedziny. Taki gest sprawi, że docenimy wartość przebywania z własną rodziną i staniemy się wzorem człowieka otwartego na potrzeby innych. Kto wie, być może zapoczątkuje to nowy rozdział w domowej historii wigilijnych obyczajów?

Opr. Agata Dobak