Czy warto na Kaszubach siać późniejsze odmiany kukurydzy?

Duża rola odmiany w uzyskiwaniu wysokich plonów oraz wyjątkowo trudne warunki klimatyczne regionu Kaszub spowodowały, że co roku w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Lubaniu zakładane są doświadczenie odmianowe kukurydzy. W 2015 r. przebadano 59 odmian, a w ubiegłym roku 84. Zostały one zgłoszone do doświadczenia przez kilkanaście czołowych firm hodowlanych i nasiennych: Euralis, Farmsaat, HR Smolice, IGP, KWS, Limagrain, Maisadour, Osadkowski, Pioneer, Procam, Saatbau, Saaten-Union, Sumi-Agro.

Według obiegowej opinii na Kaszubach bezpiecznie można siać odmiany kiszonkowe o liczbie FAO 220-230. Ale im odmiana ma wyższą liczbę FAO tym jej potencjał plonotwórczy jest wyższy.

Stąd rodzi się pytanie na ile ryzykowne jest sianie odmian późniejszych, wymagających cieplejszych rejonów, ale plenniejszych? Dlatego w  doświadczeniu są również odmiany późniejsze, nawet 300 FAO. W publikacjach COBORU oraz PZPK można przeczytać, że na tereny północnej Polski zalecane są odmiany kiszonkowe o liczbie FAO 220-250. Jednak północna Polska rozciąga się od Szczecina po Suwałki gdzie warunki klimatyczne są skrajnie różne. Kaszuby znajdujące się po środku, mają najbardziej skomplikowane warunki klimatyczne ze względu na to, że są regionem najbardziej wysuniętym na północ Polski położonym 200 m n.p.m.

Na każde 100 m wysokości n.p.m. średnia dobowa temperatura jest niższa o 0,56 st. C. Zatem dla Kaszub  różnica wynosi ponad 1 st. C w porównaniu do nisko położonym regionem Żuław. Można to było zweryfikować ponieważ PODR w Lubaniu posiada kilkanaście stacji meteo rozmieszczonych w różnych rejonach województwa pomorskiego. Porównano średnie temperatury miesięczne z okresu wegetacji w 2016 r.

Reguła została potwierdzona. Średnie miesięczne dla miejscowości Stare Pole położone kilka metrów n.p.m. były wyższe o ok. 1 st. C od średnich miesięcznych dla Lubania. Wyjątkiem był miesiąc maj.

Przy różnicy 1 st. C średniej dobowej temperatury dla 150 dni wegetacji powoduje wydłużenie czasu potrzebnego do uzyskania minimalnej zawartości suchej masy w zielonce z całych roślin tj. 28–30%., nawet o 10–12 dni w chłodne lata.

Każda odmiana do przejścia pełnego cyklu rozwojowego i osiągnięcia odpowiedniego procentu suchej masy do zbioru, wymaga określonej sumy temperatur efektywnych. Warto dodać, że jest to suma jednostek ciepła powyżej minimum fizjologicznego, potrzebnych do rozwoju określonego organizmu, obliczana dla kukurydzy:

S = (T - t0) x d.

S-suma temp. efektywnych,
T-średnia dobowa temperatura,
t0-zero fizjologiczne gatunku (dla kukurydzy wynosi 6),
d-liczba dni.

Tabela poniżej obrazuje potrzeby cieplne odmian kukurydzy wyrażone sumą temperatur efektywnych, należących do różnych grup wczesności określonych liczbą FAO.

Jeśli wymagania cieplne odmian zestawimy z wieloletnimi danymi meteorologicznymi dla regionu Kaszub z łatwością dostrzeżemy, że ryzyko uprawy odmian o liczbie wczesności FAO 240 jest niewielkie.

Poniższa tabela pokazuje, że w ciągu ostatnich 12 lat, 9 sezonów było korzystnych do uprawy odmian o liczbie FAO 240. Z pośród nich aż 8 sprzyjało uprawie odmian FAO 250-290. Jedynie w 3 sezonach suma temperatur efektywnych była wyraźnie poniżej wymagań odmian o liczbie FAO 240.

 W dolnym prawym rogu tabeli wyeksponowano sumę temperatur efektywnych średnią z ostatnich 12 lat w Lubaniu. Średnia 1560,3 st. C jest niemiarodajna  biorąc pod uwagę duże zróżnicowanie pomiędzy najcieplejszymi i najchłodniejszymi sezonami.

Kolejnym czynnikiem, branym pod uwagę przez rolników są wiosenne przymrozki. Często z ich powodu termin siewu jest przesuwany do połowy maja, a to zazwyczaj skutkuje obniżeniem zawartości suchej masy. Analizując daty późnych wiosennych przymrozków z ostatnich 11 lat, widać że wystąpiły tylko w trzech, ale jednocześnie niemal każdego roku w pierwszej dekadzie maja występują temperatury bliskie zera.

 Największą obawę budzą ochłodzenia w drugiej połowy maja i na początku czerwca. Żółknięcie liści po przymrozkach nie musi być objawem przemrożenia całych roślin. Zazwyczaj do końca maja kukurydza wysiana na początku tego miesiąca osiąga fazę 4-7 liści. Stożek wzrostu roślin w fazie do 5 liścia jest jeszcze ukryty pod ziemią i przymrozek do -4 st. C nie powinien go uszkodzić. Ilustruje to roślina w  fazie 5 liścia po prawej stronie zdjęcia. Czerwona strzałka pokazuje położenie stożka wzrostu względem powierzchni gleby zaznaczonej niebieską poziomą kreską. Roślina po lewej stronie zdjęcia jest w fazie 7 liścia i jej stożek wzrostu wystaje znacznie ponad powierzchnię gleby. Jeśli w tej fazie wystąpi przymrozek łatwo zostanie uszkodzony.

Uszkodzenie stożka wzrostu jest równoznaczne ze śmiercią rośliny, ponieważ na jego szczycie i tuż poniżej znajdują się kluczowe dla rozwoju roślin: zaczątek wiechy (źródło pyłku), zaczątki kolb i liści.

Na poniższym zdjęciu mikroskopowym widoczny jest zaczątek wiechy.

Fot. Mariusz Anioła.

Fot. Mariusz Anioła

Fot Mariusz Anioła.

1. W regionie Kaszub istnieje niewielkie ryzyko niepowodzenia uprawy odmian kukurydzy o liczbie FAO 240.
2. Na części pola warto siać odmiany o wyższej liczbie FAO (do 260), z dwóch powodów:

• ze względu na większą plenność.
• ze względu na większą wilgotność - można je wykorzystać do utworzenia wierzchniej warstwy pryzmy kiszonkowej. Odmiany średnio-późne mają niższą zawartość suchej masy, a przez to łatwiej się ugniatają.

3. W regionie Kaszub istnieje niewielkie ryzyko zniszczenia roślin z powodu przymrozków, jeśli siew wykonamy na przełomie kwietnia i maja. Jednocześnie warto zaznaczyć, że temperatura gleby w tym czasie osiąga minimum dla siewu tj. ok. 8*C.

Doświadczenia zakładane co roku przez PODR w Lubaniu tworzą cenną bazę danych dla lokalnych producentów, ponieważ warunki klimatyczne regionu Kaszub są nieporównywalne z innymi regionami. Ponadto co roku pojawia ok. 10 nowości odmianowych z firm, uczestniczących w doświadczeniu, często o międzynarodowym zasięgu. Odmiany te w doświadczeniach COBORU wykazują lepsze wyniki ważnych parametrów jakości niż stare odmiany np. wskaźnik koncentracji energii, czy stopień podatności na patogeny.

Możliwość obejrzenia kilkudziesięciu odmian podczas Dnia Kukurydzy, plus analiza wyników doświadczenia w PODR w Lubaniu oraz badań COBORU w ramach PDO daje realną szansę na obniżenie kosztów jednostkowych poprzez dobranie najplenniejszych i najlepszych jakościowo odmian do klimatu regionu Kaszub.

Mariusz Anioła