Cyfrowa rewolucja - Rolnictwo 4.0
Aby rozpocząć dyskusję na temat cyfrowej rewolucji w rolnictwie, warto wyjaśnić, czym jest rolnictwo 4.0 i jaka jest jego geneza. Opowiedział o tym dr inż. Jacek Skudlarski z SGGW. Czym więc jest postęp w rolnictwie? Naukowiec przypomniał kolejne rewolucje przemysłowe. Obecnie jesteśmy świadkami piątej rewolucji przemysłowej, za którą podąża rolnictwo.
Rolnictwo 1.0 to prosta, pierwotna i ekologiczna produkcja rolna, która dominowała przez setki lat aż do początku XX wieku. Rolnictwo 2.0 wprowadza ciągniki, maszyny, nawozy mineralne i środki ochrony roślin, co stanowi obecny etap większości europejskich gospodarstw. Rolnictwo 3.0 nie było ogromną rewolucją, ale wprowadziło nawigację satelitarną i precyzyjne uprawy na dużych obszarach. Wreszcie rolnictwo 4.0 polega na zbieraniu i przetwarzaniu danych na dużą skalę, aby precyzyjnie wykonywać poszczególne zabiegi. Obejmuje mechanizację, automatyzację i robotyzację różnych aspektów produkcji. W skrócie, chodzi o pracę z danymi: ich zbieranie, przetwarzanie i ponowne wykorzystanie.
Konkurencyjność europejskich rolników
O głównych założeniach transformacji cyfrowej rolnictwa mówił Edward Tersmette, przedstawiciel Komisji Europejskiej, DG REFORM. Jak wyjaśnił, cyfryzacja rolnictwa jest kluczem do poprawy konkurencyjności europejskich rolników. Liczne badania wskazują, że automatyzacja i cyfryzacja mogą obniżyć największy koszt produkcji żywności w Europie, czyli koszty siły roboczej. Kolejnym istotnym czynnikiem wprowadzania tych reform jest ochrona środowiska. Precyzyjne zabiegi, analiza i obróbka danych na dużych obszarach mają zmniejszyć zużycie środków ochronnych roślin i nawozów, stosując je tylko tam, gdzie są konieczne. Jednak, jak podkreślał przedstawiciel DG REFORM, założenia to jedno, a praktyczna realizacja to już znacznie bardziej skomplikowana sprawa…
O stanie polskiego rolnictwa w kontekście cyfrowej rewolucji opowiedział Michał Dudek (IRWiR-PAN). Podsumowując badania, wskazał na dwie kluczowe zmiany w europejskim rolnictwie. Niezależnie od kraju, nawet tam, gdzie produkcja rolna i eksport rosną (tak jest w Polsce), rolnictwo stanowi coraz mniejszy odsetek produktu krajowego brutto. Ten fakt może tłumaczyć, dlaczego głos rolników w Unii Europejskiej jest coraz mniej istotny.
Koszty pracy rosną w błyskawicznym tempie – mówimy tu o siedmiokrotnym wzroście w ciągu ostatnich 20 lat. Ceny środków produkcji wzrosły 3,5 raza, podczas gdy ceny produktów rolnych wzrosły tylko dwukrotnie. Nietrudno tu wyciągnąć wniosek, że europejskie gospodarstwa rolne stają się coraz mniej rentowne. W związku z tym, największa nadzieja na poprawę sytuacji finansowej wiąże się z precyzyjnym dawkowaniem środków produkcji i zastępowaniem pracowników nowoczesnymi maszynami oraz robotami, w tym humanoidami, które już prezentowane są na świecie i zaczynają wykonywać proste prace w chińskich fabrykach.
Cena innowacyjnych rozwiązań
Większość rolników w Polsce nadal funkcjonuje na poziomie rolnictwa 2.0. Istnieje kilka konkretnych przyczyn tego stanu rzeczy. Badania wskazują, że główną przeszkodą jest cena innowacyjnych rozwiązań, czyli bariera finansowa. Argument ten w dobie kryzysu w rolnictwie jest w pełni zrozumiały. Jeśli rolnicy zaczną więcej zarabiać, to zaczną więcej inwestować. Jednak nawet w przypadku rolników posiadających fundusze, okazuje się, że nie są oni do końca przekonani do nowych technologii. Brakuje im możliwości zobaczenia działania maszyn na żywo oraz przetestowania ich. W Polsce brakuje ośrodków testowych i cyklicznych wydarzeń, gdzie można by “dotknąć” najnowszych technologii.
Prelegenci zwrócili również uwagę na strukturę gospodarstw. Nowoczesne rozwiązania łatwiej zaimplementować na dużych areałach. W Polsce nadal aż 70% gospodarstw ma mniej niż 10 hektarów, co może być problematyczne dla małych gospodarstw.
Dużo dyskusji poświęcono także kwestii pokoleniowej. Starsi rolnicy nie wychowywali się z “telefonem w ręku” i ich opór w stosunku do nowych technologii jest bardzo wyraźny. Pamiętajmy, że omawiane szkolenie odbyło się w szkole rolniczej. To właśnie młodzi rolnicy, którzy dorastali obyci z technologią, będą naturalnym motorem zmian w swoich gospodarstwach. Cyfryzacja i tak postępuje, więc lepiej ją rozumieć i być na nią przygotowanym.
Co o cyfryzacji mówią praktycy?
O najnowszych technologiach wykorzystywanych w swoich gospodarstwach opowiedzieli sadownicy-praktycy: Maciej Cybulak, Grzegorz Basak i Piotr Zieliński. Skupili się głównie na precyzyjnej walce ze szkodnikami i zabiegach wykonywanych w oparciu o stacje meteorologiczne i modele chorobowe przewidujące wystąpienie określonego ryzyka. W większym gospodarstwie Piotra Zielińskiego testowane są również urządzenia, takie jak autonomiczny opryskiwacz oraz precyzyjny siewnik do ogórków, który zapamiętuje pozycję każdego nasiona, co ułatwia późniejsze usuwanie chwastów. Jako praktyk, ale też i producent maszyn, wypowiedział się Tomasz Stefaniuk, z firmy Green Sort. Cyfrową technologią wzbogaca swoje sortownice do owoców.
Justyna Jasiewicz z firmy PwC przedstawiła pozytywne przykłady wdrażania technologii na zachodzie Europy. Podkreśliła znaczenie współpracy, czyli spółdzielni, dzięki którym rolnicy mogą korzystać z drogich i zaawansowanych maszyn, na które indywidualnie nie mogliby sobie pozwolić. W kontekście tego zagadnienia dyskutowano o nowym programie wsparcia dla rolnictwa 4.0, w którym zwrot inwestycji wynosi 60% dla rolników indywidualnych i aż 80% dla grup rolników. Bruksela będzie premiować w przyszłości współpracę rolników nie tylko w przypadku tego naboru.
Justyna Dobrosz
