Poselski projekt ustawy „o zmianie ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023/2027” wpłynął do sejmu. Celem jest uproszczenie niektórych interwencji w formie płatności bezpośrednich, w tym także ekoschematów i interwencji Rolnictwo ekologiczne.
- Uproszczenia te wpłyną na zwiększenie dostępności wsparcia dla krajowych producentów, co ma szczególne znaczenie z uwagi na fakt, że jest to pierwszy rok stosowania płatności na nowych zasadach. W konsekwencji przyczynią się one także do poprawy trudnej sytuacji rolników wynikającej z kryzysu wywołanego wojną w Ukrainie – czytamy w uzasadnieniu projektu.
Płatności dla małych gospodarstw
W przypadku płatności dla małych gospodarstw, projekt przewiduje wprowadzenie jednej płatności, która zastąpi wszystkie inne rodzaje płatności bezpośrednich, w tym także ekoschematy. Dzięki temu rozwiązaniu rolnicy, którzy gospodarują na mniejszych areałach, będą mieli możliwość uzyskania wsparcia w uproszczonej formie, która nie wymaga od nich spełnienia wszystkich określonych warunków dla innych płatności.
Zobacz także: Dopłaty bezpośrednie 2023: zmiany w ekoschemacie Rolnictwo węglowe!
Zobacz także: Dopłaty bezpośrednie 2023: zmiany w ekoschemacie Rolnictwo węglowe!
- W efekcie wprowadzenia projektowanych przepisów, gospodarstwa najmniejsze, a więc w przeważającej większości gospodarstwa rodzinne, zyskają dodatkowy czas (1 rok) na przygotowanie się i dostosowanie swoich gospodarstw do nowych wymagań związanych ze wsparciem realizowanym na nowych zasadach wynikających z Planu (w szczególności z ekoschematami – napisano w uzasadnieniu projektu.
5 ha użytków rolnych – graniczna wielkość gospodarstwa
Graniczna wielkość gospodarstwa, dla którego będzie możliwość skorzystania z tego rozwiązania ma być przyjęte 5 ha użytków rolnych. Ta grupa gospodarstw odnotowuje najniższe dochody z działalności rolniczej, przez co możliwości z dostosowania się do nowych wyzwań wynikających z Planu Strategicznego są ograniczone. Jest to 51% wszystkich rolników, którzy ubiegają się o płatności bezpośrednie, dysponując 125 powierzchni gruntów ornych w Polsce. Zdaniem MRiRW rozwiązanie to jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez rolników i organizacje rolnicze, dotyczące uproszczenia systemu płatności bezpośrednich. Dolna granica uprawniająca do ubiegania się o płatności wynosi 1 ha.
Biorąc pod uwagę fakt, że płatność dla małych gospodarstw zastępuje inne rodzaje płatności bezpośrednich, wsparcie to będzie dostępne dla tych rolników, którzy już wnioski złożyli (na podstawie dotychczasowych przepisów) i tylko jeżeli uzyskali wsparcie w roku poprzednim, lub są następcami prawnymi takich rolników.
Biorąc pod uwagę fakt, że płatność dla małych gospodarstw zastępuje inne rodzaje płatności bezpośrednich, wsparcie to będzie dostępne dla tych rolników, którzy już wnioski złożyli (na podstawie dotychczasowych przepisów) i tylko jeżeli uzyskali wsparcie w roku poprzednim, lub są następcami prawnymi takich rolników.
Ile wynosi wsparcie dla małych gospodarstw?
Wysokość wsparcia dla małych gospodarstw, jak proponuje rząd, ma oscylować na poziomie 225 euro/ha. Zdaniem ministerstwa stawka ta przewyższa łączny dochód z dwóch najbardziej popularnych płatności bezpośrednich, czyli płatności redystrybucyjnej i podstawowego wsparcia dochodów. Dzięki temu, rozwiązanie to ma być bardziej atrakcyjne, ale wysokość tego wsparcia jest niższa niż łączny dochód z płatności, jeżeli rolnik zdecyduje się na podjęcie dodatkowych zobowiązań z tytułu ekoschematów. To natomiast nie wpłynie negatywnie i nie będzie zniechęcać rolników, którzy chcą podjąć się nowych wyzwań. Podobna sytuacja ma się w przypadku rolników, którzy funkcjonują na bardziej wymagających rynkach np. mleko, wołowina, buraki cukrowe czy chmiel, płatność dla małych gospodarstw nie zapewni im takiego poziomu wsparcia, jaki uzyskują dzięki dodatkowych płatnościom stosowanym w tych sektorach.
Płatność dla małych gospodarstw – terminy
Płatność dla małych gospodarstw jest opcjonalna i dobrowolna. Jej przyznanie będzie następowało na żądanie zainteresowanego rolnika, przez złożenie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego ARiMR wniosku. Termin na złożenie odpowiedniego żądania czy termin na jego wycofanie proponuje się ustalić do dnia 31 sierpnia 2023 roku. Termin ten ma być odpowiednim czasem, na zastanowienie się beneficjentów i podjęcie decyzji i złożenie wymaganych wniosków. W tym czasie Agencja rozpatrzy złożone dokumenty o wypłaty zaliczek z tytułu płatności bezpośrednich, czyli do dnia 16 października 2023.
- Uproszczenia te wpłyną na zwiększenie dostępności wsparcia dla krajowych producentów, co ma szczególne znaczenie z uwagi na fakt, że jest to pierwszy rok stosowania płatności na nowych zasadach. W konsekwencji przyczynią się one także do poprawy trudnej sytuacji rolników wynikającej z kryzysu wywołanego wojną w Ukrainie – czytamy w uzasadnieniu projektu.
Zobacz także: Dopłaty bezpośrednie 2023: ważne zmiany w ekoschemacie Rolnictwo Ekologiczne!
Ekoschemat Rolnictwo węglowe składa się z 8 praktyk i oparty jest o system punktów przypisanych do każdej z praktyk. Obecnie mogą realizować go tylko te gospodarstwa, które spełniają warunek uzyskania minimalnej liczby punktów stanowiącej równowartość punktów, jakie rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji na co najmniej 25% powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki (5 pkt/ha). Tym samym do ekoschematu mogą przystąpić tylko te gospodarstwa, które „na wejściu” uzyskają minimalną liczbę punktów. Ze względu na to, że warunek ten mógł, w szczególności w przypadku małych gospodarstw, stanowić ograniczenie w dostępności ekoschematu, a także powodować nadmierne obciążenia administracyjne, w przekazanej do KE zmianie Planu zaproponowano usunięcie tego warunku.
- Taka zmiana nie osłabi ambicji środowiskowych, a wręcz przeciwnie, może wpłynąć na ich zwiększenie. Może bowiem zaistnieć sytuacja, w której rolnicy dotychczas nie wnioskowali o płatności do rolnictwa węglowego, mimo iż realizowali w swoich gospodarstwach praktyki objęte tymi płatnościami, ponieważ nie spełniali warunku wejścia. Tym samym jego zniesienie powinno przełożyć się na wzrost zainteresowania rolników tą interwencją, co z kolei powinno wpłynąć na wzrost powierzchni zgłaszanych do płatności w ramach poszczególnych praktyk – czytamy w uzasadnieniu projektu.
W tym celu proponuje się przewidzieć możliwość:
Podobnie jak w przypadku płatności dla małych gospodarstw, termin na złożenie wniosków o przyznanie płatności w ramach ekoschematów Rolnictwo węglowe oraz płatności ekologicznych oraz zmian do tych wniosków, proponuje się ustalić na okres do dnia 31 sierpnia 2023 r. Termin ten z jednej strony daje rolnikom odpowiedni czas na złożenie stosownych dokumentów, a z drugiej strony pozwoli ARiMR na terminowe rozpoczęcie wypłaty tego wsparcia.
- Uproszczenia te wpłyną na zwiększenie dostępności wsparcia dla krajowych producentów, co ma szczególne znaczenie z uwagi na fakt, że jest to pierwszy rok stosowania płatności na nowych zasadach. W konsekwencji przyczynią się one także do poprawy trudnej sytuacji rolników wynikającej z kryzysu wywołanego wojną w Ukrainie – czytamy w uzasadnieniu projektu.
Rolnictwo węglowe i płatności ekologiczne
Projektowana ustawa wprowadza także zmiany w zakresie ubiegania się o płatności w ramach ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, zwanego dalej „ekoschematem Rolnictwo węglowe” oraz płatności ekologicznych. Zmiany te zostały zgłoszone Komisji Europejskiej jako zmiana Planu ze skutkiem od 2023 r. W odniesieniu do ekoschematu Rolnictwo węglowe, w przesłanej do KE zmianie Planu proponuje się wprowadzenie uproszczeń, które wpłyną na zwiększenie dostępności tego wsparcia dla rolników, w szczególności poprzez rezygnację z wymogu uzyskania minimalnej liczby punktów wymaganej do skorzystania z ekoschematu Rolnictwo węglowe.
Ponadto proponowane zmiany dotyczą rozszerzenia możliwości realizacji poszczególnych praktyk objętych tą interwencją w gospodarstwach, czyli:
- umożliwienia łączenia niektórych praktyk na tej samej powierzchni,
- zmniejszenia powierzchni (do co najmniej 50% sumy powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w gospodarstwie), do której powinien zostać opracowany plan nawożenia w ramach praktyki Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia.
Zobacz także: Dopłaty bezpośrednie 2023: ważne zmiany w ekoschemacie Rolnictwo Ekologiczne!
Ekoschemat Rolnictwo węglowe składa się z 8 praktyk i oparty jest o system punktów przypisanych do każdej z praktyk. Obecnie mogą realizować go tylko te gospodarstwa, które spełniają warunek uzyskania minimalnej liczby punktów stanowiącej równowartość punktów, jakie rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji na co najmniej 25% powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki (5 pkt/ha). Tym samym do ekoschematu mogą przystąpić tylko te gospodarstwa, które „na wejściu” uzyskają minimalną liczbę punktów. Ze względu na to, że warunek ten mógł, w szczególności w przypadku małych gospodarstw, stanowić ograniczenie w dostępności ekoschematu, a także powodować nadmierne obciążenia administracyjne, w przekazanej do KE zmianie Planu zaproponowano usunięcie tego warunku.
- Taka zmiana nie osłabi ambicji środowiskowych, a wręcz przeciwnie, może wpłynąć na ich zwiększenie. Może bowiem zaistnieć sytuacja, w której rolnicy dotychczas nie wnioskowali o płatności do rolnictwa węglowego, mimo iż realizowali w swoich gospodarstwach praktyki objęte tymi płatnościami, ponieważ nie spełniali warunku wejścia. Tym samym jego zniesienie powinno przełożyć się na wzrost zainteresowania rolników tą interwencją, co z kolei powinno wpłynąć na wzrost powierzchni zgłaszanych do płatności w ramach poszczególnych praktyk – czytamy w uzasadnieniu projektu.
Łączenie niektórych praktyk. Które można łączyć?
Dodatkowo wprowadzenie zmian w zakresie możliwości łączenia na tej samej powierzchni niektórych praktyk np. praktyki Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe z praktyką Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji, jest uzasadnione z punktu widzenia prowadzenia zabiegów agrotechnicznych. Umożliwienie łączenia praktyk powinno przełożyć się na wzrost zainteresowania rolników płatnościami w ramach ekoschematu Rolnictwo węglowe.
Nowe wymogi opracowania planu nawożenia
W przekazanej do KE zmianie Planu proponuje się także doprecyzowanie, że wymóg opracowania planu nawożenia w ramach jednej z praktyk w ekoschemacie Rolnictwo węglowe dotyczy co najmniej 50% sumy powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w gospodarstwie. Pozostawienie obowiązku opracowania planu nawożenia do wszystkich gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w gospodarstwie mogłoby spowodować ograniczenia w dostępności do tej praktyki, a w niektórych przypadkach wręcz brak możliwości skorzystania z niej.
Zmiany w rolnictwie ekologicznym
W zakresie rolnictwa ekologicznego zmiana Planu przewiduje obniżenie z 0,5 DJP/ha do 0,3 DJP/ha minimalnego poziomu obsady zwierząt, jaki jest wymagany przy ubieganiu się o premię za prowadzenie zrównoważonej produkcji roślinno-zwierzęcej, co powinno przyczynić się do zwiększenia zainteresowania podejmowaniem przez rolników zobowiązań w ramach interwencji, przede wszystkim wśród tych posiadających zwierzęta w liczbie nie pozwalającej spełnić dotychczasowego warunku „wejściowego” na potrzeby przyznania tej premii.
Czytaj również: Dopłaty bezpośrednie 2023: zmiany w warunkowości – w zakresie GAEC 6
Czytaj również: Dopłaty bezpośrednie 2023: zmiany w warunkowości – w zakresie GAEC 6
Zmiany we wnioskach o przyznanie płatności
Z uwagi na fakt, że opisane powyżej zmiany mają obowiązywać już w odniesieniu do kampanii składania wniosków o przyznanie płatności na 2023 r., wprowadza się przepisy, umożliwiające rolnikom dostosowanie swoich wniosków o przyznanie płatności w ramach ekoschematu Rolnictwo węglowe oraz płatności ekologicznych do nowych zasad wynikających z tych zmian (o ile zmiany te zostaną zatwierdzone przez KE).
W tym celu proponuje się przewidzieć możliwość:
- złożenia wniosków o płatności w ramach ekoschematu Rolnictwo węglowe w stosunku do gruntów, które dotychczas nie były objęte takimi wnioskiem, ale były objęte wnioskiem o przyznanie płatności w ramach podstawowego wsparcia dochodów oraz płatności ekologiczne w stosunku do gruntów, które dotychczas niebyły objęte takimi wnioskami,
- zmiany już złożonych wniosków o płatności. Dzięki temu rolnicy, którzy dotychczas, z obawy przed niespełnieniem wymaganych warunków, nie ubiegali się o przyznanie płatności w ramach powyższych interwencji lub ubiegali się o nie w ograniczonym zakresie, będą mogli ubiegać się o przyznanie tego wsparcia na zmienionych zasadach.
W przypadku płatności ekologicznych złożenie wniosku lub zmiana już złożonego wniosku byłyby możliwe jedynie w zakresie, w jakim wprowadzane są zmiany w Planie, czyli w zakresie premii za prowadzenie zrównoważonej produkcji roślinno-zwierzęcej oraz w zakresie tych upraw, w przypadku których warunkiem ich przyznania jest posiadanie przez rolników zwierząt, czyli do upraw paszowych oraz do trwałych użytków zielonych.
Podobnie jak w przypadku płatności dla małych gospodarstw, termin na złożenie wniosków o przyznanie płatności w ramach ekoschematów Rolnictwo węglowe oraz płatności ekologicznych oraz zmian do tych wniosków, proponuje się ustalić na okres do dnia 31 sierpnia 2023 r. Termin ten z jednej strony daje rolnikom odpowiedni czas na złożenie stosownych dokumentów, a z drugiej strony pozwoli ARiMR na terminowe rozpoczęcie wypłaty tego wsparcia.
Jednocześnie, podobnie jak w przypadku żądania przyznania płatności dla małych gospodarstw, proponuje się, aby wnioski oraz zmiany do wniosków o przyznanie płatności w zakresie rolnictwa węglowego oraz płatności ekologicznych złożone przed dniem wejścia w życie ustawy były uznawane za złożone zgodnie z projektowaną ustawą.
Nie będzie kar dla rolników za wnioski "po terminie"
Jednocześnie w celu zagwarantowania, że rolnicy nie poniosą negatywnych konsekwencji z tytułu złożenia wniosków lub zmian do wniosków w proponowanym terminie, proponuje się odstąpienie od karania rolników z tytułu złożenia wniosków „po terminie” w 2023 r. lub ich zmian dokonanych w 2023 r. w zakresie płatności do ekoschematu Rolnictwo węglowe i płatności ekologicznych w zakresie upraw paszowych na gruntach ornych, trwałych użytków zielonych oraz z tytułu premii za prowadzenie zrównoważonej produkcji roślinnozwierzęcej.
wk
wk
Fot: Bernat Patrycja
