Jak informuje KRIR, prezes Wiktor Szmulewicz pismem z dnia 11 października 2023 r. zwrócił się do Przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen w sprawie podjęcia kroków prawnych mających na celu umożliwienie skorzystania z derogacji norm GAEC 6, 7, i 8.
Tymczasowe odstępstwa od stosowania norm GAEC 6, 7 i 8 są konieczne
W piśmie do Przewodniczącej KE prezes KRIR wskazuje, że zjawiska klimatyczne w wielu państwach członkowskich dotkniętych poważnymi suszami i powodziami doprowadzą do znacznego obniżenia produkcji i jakości plonów.
"Przewidywana produkcja zbóż wynosząca 256 milionów ton jest prawdopodobnie najgorszym wynikiem od 2007 roku i o 10% niższym niż średnia z ostatnich pięciu lat, co budzi duże zaniepokojenie. Wielu rolników nie będzie w stanie pokryć kosztów produkcji, a obecna sytuacja na rynku prawdopodobnie mocno wpłynie na rok 2024. Z drugiej strony, wojna na Ukrainie przedłuża się, a zamknięcie Morza Czarnego przez Rosję prowadzi do zmniejszenia dostępności produktów rolnych. Ta sytuacja jest szczególnie szkodliwa dla eksportu z UE oraz dla krajów rozwijających się, które są głównymi oprócz Ukrainy poszkodowanymi tej sytuacji geopolitycznej.
W związku z powyższym zwracam się o umożliwienie skorzystania z tymczasowego odstępstwa od stosowania norm GAEC 6, GAEC 7 i GAEC 8. Obowiązek wypełnienia tych norm wiąże się z koniecznością wyłączenie gruntów z produkcji czy też przeprowadzenia wielu zabiegów agrotechnicznych, które w obliczu zmiennego i nieprzewidywalnego przebiegu pogody, szczególnie długotrwałej suszy, bardziej szkodzą niż przyczyniają się do poprawy warunków klimatyczno-środowiskowych w Europie." - pisze Wiktor Szmulewicz w piśmie do Brukseli.
Prezes KRIR przekonuje, że wielu rolników z państw członkowskich prosi o przedłużenie obowiązujących derogacji dotyczących niektórych GAEC w celu zapewnienia dochodowości ich gospodarstw oraz zwiększenia produkcji w UE. Jego zdaniem niezwykle ważne, aby przyjąć wnioski państw członkowskich poprzez opracowanie niezbędnych przepisów legislacyjnych umożliwiających wprowadzenie takich derogacji GAEC 6, 7 i 8 na rok 2023.
Przypomnijmy, czym są normy GAEC 6, 7 i 8.
GAEC 6: Minimalna pokrywa glebowa w najbardziej newralgicznych okresach
Norma GAEC 6, stanowi kontynuację normy obowiązującej w ramach zasady wzajemnej zgodności w zakresie obowiązku utrzymania okrywy ochronnej gleby w okresie od dnia 1 listopada danego roku do dnia 15 lutego kolejnego roku, z tym że w przypadku gruntów ornych rozszerzają ten obowiązek z obszarów zagrożonych erozją wodną na cały kraj i określają go na poziomie 80% gruntów ornych, a dodatkowo ustanawiają ten obowiązek dla wszystkich plantacji drzew owocowych. Rozszerzenie zakresu normy zwiększa poziom ambicji środowiskowych.
W ramach normy GAEC 6, utrzymanie okrywy ochronnej gleby na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych może być spełnione poprzez m.in.:
· okrywę roślinną typu uprawy ozime,
· trawy na gruntach ornych,
· międzyplony ozime,
· pozostawienie ścierniska,
· pokrycie gruntów resztkami pożniwnymi, czy mulczem.
Pokrycie gruntów okrywą ochronną ma za zadanie ochronę gleby przed erozją i utratą materii organicznej gleby. Ponadto, okrywa glebowa wpływa także na ograniczenie spływu nawozów i związków biogennych do wód, przez co ogranicza ich zanieczyszczenie.
GAEC 7: Zmianowanie i dywersyfikacja upraw na gruntach ornych
Norma GAEC 7, wprowadza obowiązek zmianowania i dywersyfikacji upraw. Zmianowanie upraw jest nowym obowiązkiem w stosunku do roku 2022, natomiast dywersyfikacja upraw stanowi, z pewnymi zmianami, kontynuację wymogu obowiązującego w ramach zazielenienia do roku 2022. Oba te obowiązki nie dotyczą gospodarstw o powierzchni gruntów ornych do 10 ha oraz takich, w których duży udział mają uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych, uprawy roślin bobowatych lub grunty ugorowane.
Ponadto norma GAEC 7 rolników prowadzących produkcję ekologiczną uznaje za spełniających wymogi normy GAEC 7 dotyczącej zmianowania i dywersyfikacji upraw. Zasada ta ma zastosowanie jedynie do tej części gruntów ornych, na której jest prowadzona produkcja ekologiczna.
Obowiązki normy GAEC 7 obejmują zarówno zmianowanie upraw, jak i ich dywersyfikację. Zmianowanie dotyczy każdej działki rolnej w taki sposób, aby na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych w gospodarstwie prowadzona była inna uprawa w plonie głównym w porównaniu z rokiem poprzednim, oraz taka sama uprawa w plonie głównym nie mogła występować na danej działce rolnej dłużej niż 3 lata, chyba że rolnik uprawia na tych działkach rośliny wpływające pozytywnie na potencjał gleby, takie jak rośliny bobowate, trawy i inne zielne rośliny pastewne, mieszanki bobowatych drobnonasiennych z trawami, uprawy wieloletnie lub ugoruje te grunty.
- międzyplonu ozimego, utworzonego przez wysiew co najmniej jednego gatunku roślin i tworzącego okrywę roślinną co najmniej od dnia 1 listopada danego roku do dnia 15 lutego kolejnego roku, lub
- międzyplonu ścierniskowego, utworzonego przez wysiew co najmniej jednego gatunku roślin w okresie od dnia 1 lipca do dnia 20 sierpnia i utrzymanego co najmniej do dnia 15 października albo przez okres co najmniej 8 tygodni od dnia jego wysiewu, lub
- przez wysiew wsiewki w roślinę uprawianą w plonie głównym, utrzymanej co najmniej 8 tygodni od dnia zbioru uprawy w plonie głównym lub do wysiewu kolejnej uprawy w plonie głównym.
Natomiast dywersyfikacja upraw powinna być prowadzona w taki sposób, aby na gruntach ornych były co najmniej 3 różne uprawy, przy czym uprawa zajmująca największą powierzchnię, nie może zajmować więcej niż 65% gruntów ornych, a dwie uprawy zajmujące łącznie największą powierzchnię, nie mogą zajmować więcej niż 90% gruntów ornych.
W porównaniu do praktyki dywersyfikacji upraw w ramach zazielenienia, przepisy rozporządzenia nie przewidują zróżnicowania wymogów w zależności od wielkości powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie (od 10 do 30 ha i powyżej 30 ha gruntów ornych). Co do zasady wszyscy rolnicy posiadający powyżej 10 ha gruntów ornych będą zobowiązani do prowadzenia 3 różnych upraw na gruntach ornych. Progi procentowe również są zmienione w porównaniu do zazielenienia, w którym wynosiły one 75% dla uprawy zajmującej największa powierzchnię oraz, w przypadku gospodarstw powyżej 30 ha gruntów ornych, 95% dla dwóch upraw łącznie zajmujących największą powierzchnię.
GAEC 7 od 2024 r.
Norma GAEC 7 nie będzie obowiązywała w 2023 roku. Wynika to z faktu skorzystania przez Polskę z możliwości odstępstwa. To czasowe odstępstwo, przyjęte w obliczu konfliktu zbrojnego w Ukrainie, służy zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego poprzez umożliwienie elastyczności w wykorzystywaniu gruntów ornych do produkcji żywności.
GAEC 8: Utrzymanie elementów i obszarów nieprodukcyjnych
Norma GAEC 8 określa obowiązki w zakresie:
- przeznaczenia minimalnego udziału powierzchni gruntów ornych na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane;
- zachowania określonych elementów krajobrazu na wszystkich użytkach rolnych;
- zakazu przycinania, w określonym okresie, drzew i żywopłotów znajdujących się na wszystkich użytkach rolnych.
Przepisy z pkt. 1 są wzorowane na przepisach wdrażających obszary proekologiczne EFA w ramach zazielenienia do 2022 r. Zasadnicze różnice polegają na tym, że obszary EFA miały być utrzymywane na powierzchni odpowiadającej 5% powierzchni gruntów ornych w gospodarstwach rolników posiadających ponad 15 ha gruntów ornych, natomiast analogiczny obowiązek w ramach normy GAEC 8 będzie zobowiązywał do przeznaczenia co do zasady powierzchni 4% gruntów ornych na elementy i obszary nieprodukcyjne w gospodarstwach rolników posiadających ponad 10 ha gruntów ornych.
Minimalny udział wskazany w pkt. 1 wynosi co do zasady 4% gruntów ornych, jeżeli jest realizowany za pomocą obszarów nieprodukcyjnych, w tym gruntów ugorowanych. Rolnik może częściowo zrealizować ten wymóg za pomocą określonych obszarów produkcyjnych, tzn. międzyplonów i upraw wiążących azot, uprawianych bez stosowania środków ochrony roślin. W tym przypadku obowiązkowy odsetek wzrasta do 7% gruntów ornych, z czego 3% należy obowiązkowo przeznaczyć na obszary i elementy nieprodukcyjne.
Lista obszarów nieprodukcyjnych jest szeroka i obejmuje grunty ugorowane, rowy, oczka wodne, miedze śródpolne i strefy buforowe, żywopłoty, pasy zadrzewione, zadrzewienia liniowe, pojedyncze drzewa, zagajniki śródpolne i pasy gruntów wzdłuż obrzeży lasu, spełniające określone kryteria.
Zakaz prowadzenia produkcji rolnej, wprowadzony dla określonych obszarów nieprodukcyjnych (gruntów ugorowanych, miedz śródpolnych i stref buforowych, pasów gruntów wzdłuż obrzeży lasu), obejmuje także zakaz nawożenia. Natomiast termin ograniczający okres zakazu wypasu i koszenia, wprowadzony dla określonych obszarów nieprodukcyjnych, został wprowadzony w tym celu, aby umożliwić rolnikom przeprowadzenie po wskazanym terminie zabiegu agrotechnicznego, mającego na celu usunięcie lub zniszczenie niepożądanej roślinności, który jest co do zasady obowiązkowy na użytkach rolnych.
GAEC 8 od 2024 r.
W roku 2023 w normie GAEC 8 w zakresie dotyczącym przeznaczenia minimalnego udziału gruntów ornych na obszary nieprodukcyjne, będzie stosowane odstępstwo umożliwiające prowadzenie produkcji na gruntach ugorowanych, z wyjątkiem upraw kukurydzy, soi i zagajników o krótkiej rotacji, a możliwa produkcja obejmuje wysiewy roślin ozimych dokonane jesienią 2022 r. To czasowe odstępstwo, przyjęte w obliczu konfliktu zbrojnego w Ukrainie, służy zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego poprzez umożliwienie elastyczności w wykorzystywaniu gruntów ornych do produkcji żywności. Umożliwia ono rolnikom elastyczność w wykorzystaniu gruntów ornych do produkcji żywności, natomiast kukurydza i soja są uprawiane w większości na pasze, a zagajniki o krótkiej rotacji na cele energetyczne.
Źrósło: KRIR, topagrar.pl
Fot. Beba
