Mleczarstwo na świecie stoi przed ogromnym wyzwaniem. Pytanie, jak pogodzić zabezpieczenie potrzebnej puli mleka i produktów mlecznych z produkcją w zrównoważonym środowisku? Transformacja sektora mleka w jej kierunku spowoduje dodatkowe koszty i zwiększy niepewność na i tak już niestabilnym rynku. Dlatego tak ważne jest przewidywanie przyszłych zmian, ograniczanie ryzyka i zrozumienie nowych zasad rządzących hodowlą, przetwórstwem, dystrybucją i sprzedażą produktów mleczarskich. Do przekształcenia europejskiego sektora mleka potrzebne są inwestycje w wysokości ok. 15–20 mld euro. Sukces odniosą tylko ci gracze, który skupią się m.in. na zrównoważonym rozwoju, a zwłaszcza na redukcji śladu węglowego, zgodnie z przyjętymi standardami.
Kto pokryje popyt?
W obecnych warunkach panujących na rynku mleka, kurcząca się globalna podaż mleka zaspokaja co prawda stale rosnący popyt, ale niestety przy rosnących kosztach, w tym pasz na niespotykanych dotąd poziomach, rentowność gospodarstw rolnych znajduje się cały czas pod dużą presją. Wyzwaniom ekonomicznym towarzyszy rosnąca niepewność co do przyszłej polityki, regulacji środowiskowych i umów handlowych. Występuje też ogólny niedobór żywności i trzeba sobie zdawać sprawę, że w przyszłości może dojść nawet do "walki" o mleko. Konsumenci będą skłonni płacić więcej za produkty mleczne, ale nie jest do końca jasne, kto będzie pokrywał popyt na mleko w przyszłości, ponieważ główne regiony produkcji mleka borykają się z coraz większą liczbą problemów, np. zmianami klimatycznymi, regulacjami środowiskowymi, brakiem siły roboczej czy w końcu niższymi marżami.
Mniej mleka, mniej krów
Analizy IFCN wskazują, że już od 2023 r. świat stanie w obliczu deficytu mleka. W związku z tym w 2030 r. na całym świecie może wystąpić jego niedobór w wysokości ok. 5,3 mln t mleka. Głównym powodem będzie spadek produkcji mleka u największych eksporterów, tj. w UE i Nowej Zelandii. W przypadku tego ostatniego kraju przewiduje się, że produkcja mleka będzie spadać w tempie ok. 1,5%/rok w wyniku regulacji środowiskowych. Zatem do 2030 r. dostawy mleka w Nowej Zelandii mogą się skurczyć o ok. 10%. W przeciwieństwie do tego zniżkowego trendu, który będzie dotyczył także UE, w USA przewiduje się do 2030 r. wzrost produkcji mleka nawet o 9%.
Na poziomie globalnym oczekuje się, że podaż mleka będzie każdego roku rosła o 1,6% do 2030 r., co będzie spowodowane głównie wzrostem wydajności krów. Ma ona do 2030 r. wzrosnąć o 17% do poziomu średnio 2,9 t SCM/krowę/rok. Wystąpią jednak ogromne różnice regionalne. Przykładowo, średnia wydajność mleczna w Afryce będzie nadal o 75% niższa od średniej światowej. Należy się też spodziewać kontynuacji konsolidacji w produkcji mleka. Przewiduje się, że do 2030 r. działalność może zakończyć 12% rolników, a pogłowie krów będzie spadać w tempie 0,4% rocznie.
Zasoby niedrogiej żywności mogą się kurczyć
Z drugiej strony konsolidacja sektora mleczarskiego sprawi, że będzie on bardziej wydajny. Niestety, mimo wszystko bieżący popyt na produkty mleczne może nie zostać zaspokojony, bo w kluczowych obszarach pułap produkcji białego surowca zostanie już osiągnięty, a nawet przewiduje się jego częściowy spadek. To może się odbić na procesach pozyskiwania mleka, jego lokalnych i światowych cenach skupu, a tym samym potencjalnie ograniczyć dostęp do niedrogiej i bogatej w składniki odżywcze żywności, tj. produktów mlecznych.
Międzynarodowa sieć porównawcza gospodarstw rolnych (IFCN) od ponad 20 lat zbiera i analizuje dane w zakresie ekonomiki mleczarstwa. W 2023 r. jej członkami byli naukowcy z ponad 100 krajów oraz ponad 130 firm z branży rolno-spożywczej.
