Jak i czym skutecznie trafić w śmietkę kapuścianą?

Śmietka kapuściana - objawy żerowania na siewce

Śmietka kapuściana może doprowadzić do wypadania roślin rzepaku placowo lub na długości kilku metrów rzędu. Jeśli takich miejsc na polu jest więcej, to obsada rzepaku staje się nierównomierna, co bywa nieraz gorsze niż skutki złego zimowania. Co gorsza, śmietkę kapuścianą trudno jest zwalczać, ponieważ pojawia się na polu w różnym czasie. Kluczem do jej skutecznego zwalczania jest określenie terminu zabiegu.

Najgorzej, gdy śmietka kapuściana pojawi się bardzo wcześnie i muchówki złożą jaja w fazie liścieni rzepaku. Wówczas larwy są w stanie w krótkim czasie uśmiercić siewki, które nie zdążą nawet osiągnąć fazy drugiego liścia. Tak będzie, jeśli rzepak był wysiany z nasion niezaprawionych środkiem owadobójczym (patrz artykuł o zaprawach na pchełki).

Zobacz także: Kiedy siać rzepak? Rolnicy na Opolszczyźnie rozpoczęli zasiewy [REPORTAŻ]

Trzeba pamiętać, że zaprawy działają stosunkowo krótko, a larwy śmietki są dość duże i wymagają większej dawki trucizny. Ponadto w chwili składania jaj przez muchówki, owady te nie pobierają pokarmu z liści rzepaku, w których krąży substancja owadobójcza z zaprawy i mamy mniejsze prawdopodobieństwo zabicia szkodnika przed złożeniem jaj. Później, w chwili, gdy wykluwają się larwy, substancja w roślinie jest już w małej koncentracji i szkodnik może żerować bez większych przeszkód.

Na rzepaku z nasion zaprawionych insektycydem zagrożenie jest największe, gdy muchówki pojawiają się od końca fazy pierwszego liścia (BBCH 11) do fazy drugiego liścia właściwego (BBCH 12). Zagrożenie to z każdym kolejnym liściem maleje, ale utrzymuje się do fazy szóstego liścia (BBCH 16), kiedy to rzepak jest na tyle silny, ze przeżyje standardowe żerowanie larw na korzeniu. Nie oznacza to, że rzepak jest już całkowicie bezpieczny. Żerowanie larw na korzeniach starszego rzepaku, to zawsze osłabienie i otwieranie bram dla patogenów (powodujących gnicie korzeni). Jednak szansa na przeżycie i przezimowanie jest duża.

Kiedy zwalczać śmietkę opryskami?

Wniosek stąd taki, że śmietkę kapuścianą trzeba zwalczać metodą opryskiwania od fazy BBCH 12 do BBCH 16. Jednak zabieg (a często 2–3 zabiegi) musi być wykonany idealnie w punkt. Najlepiej doprowadzić do zabicia samic śmietki jeszcze przed złożeniem jaj. W tym czasie do tego posłużą środki o działaniu kontaktowym na owada (powierzchniowym na roślinie).

Jeśli nie uda się trafić samic składających jaja, to trzeba zastosować środek o działaniu żołądkowym na larwy. Te jednak żerują na korzeniach w głębi gleby i środek powierzchniowy tam nie dotrze. Zatem musi być to środek o żołądkowym działaniu na owada, a w roślinie układowym (systemicznym). Trzeba jednak pamiętać, że środek układowy podlega w roślinie rozrzedzeniu wraz z powiększaniem jej rozmiarów oraz metabolizmowi i z czasem tarci skuteczność. Nie ma więc mowy o tym, że raz zastosowany działa do końca wegetacji. Wniosek – zabiegi środkami układowymi też muszą być powtarzane w miarę kolejnych nalotów szkodnika lub pojawienia się innego gatunku.

Problem ze śmietką kapuścianą i jej pojawianiem się w różnym momencie wynika z dwóch cech szkodnika: to owad latający, który może pokonywać znaczne odległości, a po drugie żeruje na różnych gatunkach kapustowatych, na których larwy kończą rozwój w różnym terminie i pojawienie się pokolenia jest rozciągnięte w czasie. Trzeba zatem monitorować pojawienie się muchówek. Mamy na to dwie podstawowe metody:

obserwacja w żółtych naczyniach lub na żółtych tablicach lepowych;
pułapki feromonowe.

Pierwsza metoda, choć tańsza, powszechniejsza, jest mniej precyzyjna. Progiem szkodliwości jest tutaj zaledwie jedna muchówka złapana w ciągu 3 dni. Podobny próg możemy przyjąć dla żółtej tablicy lepowej.

Problem w tym, że po polu latają różne owady i łapią się w żółte naczynia, w tym różne gatunki muchówek, np. podobne do śmietki muchy domowe (zwłaszcza jeśli niedaleko jest budynek inwentarski), inne śmietki, w tym ćwiklanka (jeśli w pobliżu jest plantacja buraka lub są ogródki). Nie każdy jest w stanie rozpoznać, czy odłowiona w naczyniu mucha, to śmietka kapuściana. Wówczas zabieg jest robiony zbyt wcześnie.

Pułapka feromonowa to narzędzie precyzyjne. Feromon, to substancja działająca na receptory owada konkretnego gatunku. Przyciąga owada na zasadzie przywabiania płciowego (np. samicy do samca lub odwrotnie). Zatem zwabione i odłowione w pułapkę feromonową owady, to prawie na pewno określony gatunek, w tym przypadku śmietka kapuściana. Trzeba jednak pamiętać, aby podczas używania pułapek feromonowych dokładnie stosować się do instrukcji. Zanieczyszczenie czynnika wydzielającego feromon może spowodować, że jest on nieskuteczny.

Pułapki feromonowe nie są aż tak drogie jak jeszcze kilkanaście lat temu. Zestaw na śmietkę kapuścianą kosztuje, w zależności od ilości feromonu od 40 do 70 zł. Wystarcza on zwykle kilkadziesiąt hektarów powierzchni, zatem "obsłuży" jedno wielkie pole lub kilka mniejszych sąsiednich.

Odłowienie muchówki śmietki kapuścianej w pułapkę feromonową, to zwykle sygnał do wykonania zabiegu. Czasem w instrukcji pułapki jest zapis, że musi być to więcej osobników. Dlatego trzeba zapoznać się z instrukcją, aby zabiegu nie wykonywać zbyt wcześnie.

Zabiegi nalistne na śmietkę kapuścianą w rzepaku ozimym można wykonać obecnie (stan na koniec sierpnia 2024 r.) za pomocą insektycydów (uszeregowane według substancji czynnych):

acetamipryd (żołądkowy, niezależny od temp.) + lambda-cyhalotryna (kontaktowy i żołądkowy, temp. do 20 st. C):