Jeśli w ostatnich 2-3 latach nie wykonano analizy chemicznej gleby należy to zrobić w najbliższych dniach. Pierwszym elementem diagnozy musi być ocena gleby pod względem odczynu. Dla rzepaku ozimego jako dolną granicę odczynu przyjmuje się wartość 5,8, jednak optimum wynosi 6,5 (pH w 1MKCl). Ze względu na krótki okres na wykonanie uprawek przedsiewnych, odkwaszanie stanowiska bezpośrednio przed siewem rzepaku ozimego nie jest optymalnym rozwiązaniem, zwłaszcza wtedy gdy konieczne jest zastosowanie dużej dawki nawozu. Stąd o przygotowaniu stanowiska pod rzepak ozimy należy myśleć rok wcześniej czyli przed siewem (sadzeniem) przedplonu. Zasada ta dotyczy także regulacji zasobności gleby w fosfor i potas, szczególnie w sytuacji gdy mamy do czynienia z zaniedbanym stanowiskiem. Rzepak ozimy zaliczany jest bowiem do grupy roślin, które silniej reagują na zasobność gleby, niż na bieżące nawożenie. Jeśli konieczna jest likwidacja zakwaszenia, w krótkim okresie przed siewem warto rozważyć zastosowanie nawozu typu KREDA, który wykazuje dużą reaktywność i z powodzeniem może być stosowany na każdej glebie. Cechą charakterystyczną kredy jest tworzenie zawiesiny w kontakcie z wodą, co zdecydowanie przyspiesza przemieszczanie związków odkwaszających w głąb profilu glebowego.
Dawka nawozowa (potrzeby nawozowe) jest wypadkową potrzeb pokarmowych wyliczonych dla określonego plonu oraz zasobności gleby. Zapotrzebowanie rzepaku ozimego na wyprodukowanie jednostki plonu zamieszczono w tabeli 1.
W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że przy założeniu średniej zasobności gleby, wielkość dawki składnika kształtuje się na poziomie wyliczonych potrzeb pokarmowych. Jeśli mamy do czynienia z glebą o niskiej zasobności nie wystarczy zaspokoić potrzeby żywieniowe roślin dla założonego plonu. W takim przypadku należy jeszcze dokonać korekty zasobności czyli zastosować większą ilość nawozu, po to by osiągnąć przynajmniej średni poziom zawartości składnika w glebie. Wielkość korekty zależy od stanu wyczerpania gleby. Można to precyzyjnie określić sięgając do opracowań dotyczących nawożenia i wykorzystując specjalnie opracowane algorytmy, lecz pod warunkiem znajomości aktualnej zasobności gleby. Jeśli nie dysponujemy tak szczegółowymi danymi, dla dokonania korekty potrzeby pokarmowe należy zwiększyć o 30-50%.
Na wyprodukowanie 1 tony nasion wraz z odpowiednią biomasą wegetatywną rzepak ozimy pobiera więcej potasu niż azotu, a zapotrzebowanie na wapń zdecydowanie przewyższa pobranie fosforu. To są istotne informacje, lecz najważniejsza dotyczy składnika drugoplanowego jakim jest siarka. Dla wykorzystania potencjału rzepaku ozimego obecność siarki w dawce nawozowej musi być standardem. Od dostępności tego składnika zależą między innymi zdrowotność roślin, zawartość tłuszczu w nasionach i co najważniejsze -efektywne wykorzystanie azotu z nawozów i zasobów glebowych. Warta pamiętać, że objawów niedoboru siarki poszukujemy zawsze na młodszych liściach (fot. 1).
Rozpatrując potrzeby żywieniowe należy zwrócić uwagę na dynamikę pobierania składników, uwzględniając tak zwane fazy krytyczne czyli okresy, w których roślina jest szczególnie wrażliwa na niedobór danego pierwiastka. Dla siarki okres taki rozpoczyna się już jesienią i trwa do początku kwitnienia, przy czym po kwitnieniu plantacja rzepaku ozimego pobiera jeszcze około 30% puli składnika (ryc. 1).
Długi okres wegetacji rzepaku ozimego stwarza także pytania o ilość i formę chemiczną fosforu. Zapotrzebowanie plantacji na fosfor jest duże jesienią, gdy roślina buduje system korzeniowy. Dobre zaopatrzenie w fosfor w początkowym okresie wegetacji warunkuje późniejszą sprawną regenerację rozety liściowej po zimie. Drugą fazą krytyczną jest okres rozwoju nasion czyli koniec wegetacji. Dla praktyki rolniczej oznacza to, że do nawożenia rzepaku ozimego wskazane są nawozy o umiarkowanej szybkości uwalniania składników z granuli nawozowej. Kryterium to spełnia Lubofos pod rzepak, który w swoim składzie zawiera związki siarki i fosforu o różnej rozpuszczalności czyli szybkości działania. Ponadto rośliny krzyżowe posiadają zdolność zakwaszania rizosfery (najbliższego sąsiedztwa korzeni), co z kolei powoduje efektywne pobieranie fosforanów z miękkich fosforytów i/lub fosforytów częściowo-rozłożonych, znajdujących w wymienionym nawozie. Pulę składników obecnych w granuli nawozowej uzupełniają potas, wapń, magnez oraz bor – najważniejszy mikroelement w uprawie rzepaku ozimego.
Dr hab. Jarosław Potarzycki
