W roku 2024 w ramach systemu porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO) testowano podobną liczbę odmian soi jak w dwóch poprzednich latach. Dzięki temu wyniki uzyskiwane z doświadczeń ścisłych WGO (wartości gospodarczej odmian) dla sporej ich grupy są opracowywane corocznie. Wyniki te publikuje się w różnego typu opracowaniach dostępnych w formie drukowanej jak i w formie plików do przeglądania na stronie internetowej COBORU.
Wyniki PDO z danego roku służą do tworzenia zestawień wieloletnich, które są publikowane w Liście opisowej odmian, ulotkach promujących soję w ramach gatunków roślin bobowatych grubonasiennych czy są bazą do tworzenia aplikacji zwanej „Doradztwo odmianowe” pozwalającej użytkownikom na porównywanie odmian w danym gatunku na podstawie cech wartości gospodarczej dobranych według własnej hierarchii ważności.
Każdego roku do zestawu odmian badanych dochodzą kreacje nowo wpisane do Krajowego rejestru (KR) oraz dodatkowo odmiany z katalogu wspólnotowego (CCA), które:
- w doświadczeniach rozpoznawczych uzyskały bardzo dobre wyniki plonowania;
- cechują się długością wegetacji powalającą na zbiór dojrzałych nasion w warunkach typowych dla polskiego klimatu.
Począwszy od bieżącego sezonu wegetacyjnego, dwie odmiany – Apollina (zgłaszający: Saatbau Polska sp. z o.o.) i Ascada (zgłaszający: Danko Hodwla Roślin sp. z o.o.) po dwu lub trzyletnim cyklu testowania zostaną włączone do badań porejestrowych. Z kolei na początku lutego zarejestrowano cztery nowe odmiany soi uzupełniając stan KR:
- Admiralix - odmiana wczesna do średniowczesnej (ocena 4); zgłaszający: farmsaat Polska sp. z o.o.
- AY Hercules - odmiana późna (ocena 6-7); zgłaszający: Agroyoumis sp. z o.o.
- Impala PZO - odmiana wczesna do średniowczesnej (ocena 4); zgłaszający: IGP Polska sp. z o.o. sp. k.
- Jolante PZO - odmiana średniowczesna (ocena 5); zgłaszający: IGP Polska sp. z o.o. sp. k.
Coraz większa oferta od firm
Zainteresowanie firm hodowlanych oferowaniem polskim rolnikom nowych odmian soi do uprawy, wciąż rośnie. W każdym sezonie pojawiają się też kolejne, zainteresowane zgłaszaniem odmian do różnego typu badań. Na sezon badawczy 2025 do badań urzędowych, obok odmian, które już wcześniej je rozpoczęły, zgłoszono 24 nowe kreacje i czternaście odmian wpisanych do katalogu CCA, które będą testowane w doświadczeniach rozpoznawczych.
Zobacz także: Uprawa strączkowych - stabilny dochód i ceny
Zatem w sieci badawczej COBORU testowanych będzie 50 tzw. „nowych” odmian. W trakcie badań sprawdzona zostanie ich przydatność do uprawy w polskich warunkach, określony zostanie potencjał plonowania oraz jego stabilność i inne cechy WGO takie jak: podstawowe cechy jakościowe nasion, wysokość roślin i osadzenia najniższych strąków, podatność na choroby czy wyleganie.
Wyższe plony, ale nie koniecznie lepsze odmiany
Generalnie u soi występuje negatywna korelacja wczesności i potencjału plonowania, co oznacza, że odmiany o dłuższym okresie wegetacji plonują wyżej. Niemniej nie jest to tak, że odmiany późne są lepsze. W przypadku soi cechą decydującą o przydatności jest długość wegetacji i to z wąskim zakresie swojej zmienności. Jedynie pewna grupa odmian soi, sprawdza się w uprawie w Polsce.
Według światowej klasyfikacji wczesności MG (maturity group) są to odmiany uznawane za wczesne – zazwyczaj z grupy 3-zerowej (000), bądź 4-zerowej (0000), o ile takie formy o wyjątkowo krótkiej wegetacji są dostępne. Rolnicy z różnych rejonów Polski (także północnych) dopytują o możliwość uprawy soi. Dlatego w Krajowym rejestrze konieczne jest zachowanie różnorodności.
W rejonach Polski północnej ze względu na trudność w zapewnieniu soi zadowalających warunków termicznych w trakcie jej wzrostu, głównym kryterium mówiącym o przydatności odmiany do uprawy jest krótki okres wegetacji. Dlatego tam dobór odmiany do uprawy musi byś szczególnie precyzyjny. Nie wszystkie odmiany, które w Polsce są oferowane rolnikom sprawdzą się na północy kraju.
W Polsce centralnej wybór odmiany może być nieco łatwiejszy, choć również trzeba pamiętać o zmienności pogody rok do roku i ewentualnej możliwości opóźnienia dojrzewania odmian, nawet takich, które w latach wcześniejszych już były z powodzeniem uprawiane.
Na największą elastyczność mogą sobie pozwolić rolnicy z rejonów południowych i wykorzystywać do uprawy odmiany, które w badaniach COBORU są definiowane jako późne. Dlatego też obecnie uprawa soi w Polsce skupia się głównie w województwach południowych.
Trzy serie wczesności
Ze względu na różnorodność odmian, w doświadczeniach ścisłych, stosowany jest podział na trzy serie. Kryterium przynależności odmian soi do poszczególnych grup w trakcie testowania jest ich wczesność. Pozwala to na porównywanie odmian o podobnym typie, zwłaszcza w kontekście poziomu plonowania, który jest uzależniony od wczesności.
Wyniki plonów nasion soi uzyskane w doświadczeniach COBORU w różnych rejonach Polski w 2024 roku były wysokie – niekiedy nawet rekordowe. Średni plon nasion ze wszystkich serii wyniósł nieco ponad 4 t/ha i był najwyższy w dziesięcioleciu. Podobnie rolnicy w produkcji często uzyskiwali bardzo dobre wyniki.
Rekordowe plony odmian soi
Średni plon nasion odmian soi wczesnych (seria I) ze wszystkich doświadczeń wyniósł 3,6 t/ha i był o 13% wyższy niż w 2023 r. W blisko połowie doświadczeń w serii I uzyskano plony co najmniej 4 t/ha. Dobre plonowanie odmian wczesnych jest bardzo ważne, gdyż zwiększa szanse na wykorzystywanie ich do uprawy na północy Polski.
Średni plon nasion odmian średniowczesnych i średniopóźnych (seria II) wzniósł 4,0 t/ha, czyli podobnie jak w roku 2023. Przy czym w 20% doświadczeń zebrano średnio 5 t/ha nasion, a w dwóch doświadczeniach na Dolnym Śląsku nawet 6 t/ha!
Z kolei odmiany późne i bardzo późne (seria III) plonowały również wyżej niż w roku 2023 – o 13% (średnio 4,5 t/ha). W 35% doświadczeń uzyskano 5 ton nasion, a niekiedy nawet 6 t/ha.
Odmiany zalecane w województwach
Na sezon 2025 dla soi wydano, podobnie jak we wcześniejszych latach, Listy odmian zalecanych (LOZ). Ich tworzenie ma na celu wskazywanie odmian najwartościowszych, nie tylko z punktu widzenia wyników opracowanych dla całego kraju, ale także dla poszczególnych rejonów (województw). LOZ wydaje się corocznie, w oparciu o najnowsze wyniki i aktualizuje wprowadzając nowsze odmiany. Listy te są tworzone dla wszystkich szesnastu województw. Znajduje się na nich od trzech do trzynastu odmian, w przewadze pochodzące z KR (patrz mapa).
W tabeli poniżej znajdują się wyniki plonowania i cechy rolniczo-użytkowe odmian soi w ramach PDO (zbiór 2024).
