Notariusz nie wie, czy mogę przekazać to wnuczce bez zgody sądu. Jakie są formalności w tej materii oraz niezbędne dokumenty?
Odpowiedź: Stosownie do art. 98 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice dziecka, którym przysługuje władza rodzicielska są jego przedstawicielami ustawowymi, a jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.
Pomimo tego, zgodnie z § 2 powołanego przepisu, żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską oraz przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.
Zasady te mają zastosowanie także przy reprezentacji dziecka w procesie sądowym lub przed organami administracji. Natomiast jeśli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 99 k.r. i o.). Naruszenie tych zasad reprezentacji dziecka przy czynnościach prawnych dokonywanych pomiędzy rodzicami lub ich małżonkami a dzieckiem albo pomiędzy dziećmi pozostającymi pod władzą rodzicielską tych samych rodziców powoduje nieważność dokonanej czynności (art. 58 .k.c.).
Powyższe regulacje zostały rozwinięte w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Dla przykładu wskazać można postanowienie Sądu Najwyższego z 9 września 1997 r. wydane w sprawie I CKU 13/97, gdzie SN stwierdził, iż stosownie do przepisów § 2 art. 98 k.r. i o., żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka: 1) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską, jak i 2) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.
Przytoczone przepisy stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem (art. 98 § 3 k.r. i o.). Jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 99 k.r. i o.). Sąd rozpoznający sprawę jest obowiązany zwrócić się do sądu opiekuńczego o ustanowienie dla strony nie mającej zdolności procesowej kuratora” (Prok. i Pr.-wkł. 1998/3/29).
Niemniej jednak w ocenie opiniującego w niniejszej sprawie, wnuczka może być reprezentowana przez córkę naszego Czytelnika w związku z czym nie zachodzi konieczność ustanawiania dla niej kuratora. Wskazać należy, że przepis art 98 § 2 k.r. i o. mówi jedynie o czynnościach prawnych dokonywanych pomiędzy dziećmi a rodzicami i ich małżonkami oraz pomiędzy dziećmi pozostającymi pod władzą rodzicielska tych samych rodziców.
Tymczasem w niniejszej sprawie mamy do czynienia z czynnością dokonaną pomiędzy dziadkiem a wnuczką. Nadto darowizna jest czynnością nieodpłatną i przysparzającą. Zatem art. 98 § 2 ust. 2 nie będzie miał tutaj zastosowania i czynności w imieniu wnuczki może dokonywać córka. Pogląd powyższy potwierdza także orzecznictwo Sądu Najwyższego ukształtowane na gruncie prawa spadkowego, jednak dające się odnieść do niniejszej sprawy. (Postanowienie z dnia 25 czerwca 1996 r. Sąd Najwyższy II CRN 214/9
