W związku z nabyciem przez nią części spadku po ojcu, rodzina ma problem z działem spadku i sprzedażą nieruchomości. Czy ubezwłasnowolnienie mamy spowoduje rozwiązanie problemu?
Odpowiedź: Osoby, których możliwość kierowania swym postępowaniem jest ograniczona bądź wyłączona, mogą korzystać w codziennych sprawach z pomocy osób trzecich. Ma w tym pomóc ubezwłasnowolnienie i wyznaczenie opiekuna lub kuratora. Przepisy kodeksu cywilnego przewidują możliwość częściowego lub całkowitego ubezwłasnowolnienia.
Ubezwłasnowolnienie, w zależności od stopnia zaburzeń psychicznych, choroby bądź niedorozwoju, może być skutecznym rozwiązaniem problemów, jak te opisane wyżej.
Zgodnie z treścią art. 13 § 1 kodeksu cywilnego ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę, która ukończyła 13 lat, jeśli na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju lub innych przyczyn zaburzeń psychicznych (np. uzależnienia od alkoholu), nie jest w stanie pokierować swym postępowaniem.
Osobę pełnoletnią można ubezwłasnowolnić częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeśli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc przy prowadzeniu spraw (art. 16 § 1 kodeksu cywilnego). Różnica pomiędzy całkowitym i częściowym ubezwłasnowolnieniem dotyczy ważności podejmowanych decyzji.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, zatem, czy dana czynność prawna będzie ważna, zależy od potwierdzenia jej przez przedstawiciela ustawowego lub kuratora. Czynności prawnej dokonanej przez osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną nie można potwierdzić – jest ona nieważna. Wyjątkiem są czynności prawne należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Taka umowa staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby ubezwłasnowolnionej (np. zakup za zbyt wysoką lub niską cenę).
Z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie może wystąpić małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, krewni w linii prostej oraz rodzeństwo jako jej przedstawiciel ustawowy. Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą z nim wystąpić, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego. Właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd okręgowy dla miejsca zamieszkania bądź pobytu osoby ubezwłasnowolnianej.
W trakcie postępowania sądowego, jeżeli według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd przed zarządzeniem doręczenia wniosku zażąda, w wyznaczonym terminie, przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby.
Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd zażąda także przedstawienia zaświadczenia z poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień. Postępowanie dowodowe powinno ustalić przede wszystkim stan zdrowia, sytuację osobistą, zawodową i majątkową osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, rodzaj spraw wymagających prowadzenia przez tę osobę oraz sposób zaspokajania jej potrzeb życiowych.
Osoba, której sprawa dotyczy, winna zostać przebadana przez biegłych lekarzy i na podstawie takiej opinii sąd rozstrzyga o całkowitym lub częściowym ubezwłasnowolnieniu. Przepisy przewidują, że dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawiany jest kurator, natomiast dla osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej – opiekun, o ile osoba taka nie pozostaje pod władzą rodzicielską.
