Oboje mamy emerytury. Mieszkamy razem z właścicielem budynków, czyli synem, ale oprócz nas mieszkają tu jeszcze dwie dorosłe córki i drugi syn. Wszyscy są zameldowani od urodzenia. Ostatnio w związku z tym występują konflikty w rodzinie. Czy razem z mężem możemy odebrać dom i inaczej go rozpisać?
Odpowiedź: W tej sytuacji mogą mieć zastosowanie różnego rodzaju przepisy w zależności od formy, w jakiej doszło do przekazania gospodarstwa. Przekazanie mogło bowiem nastąpić drogą umowy darowizny, przekazania gospodarstwa w trybie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników bądź też poprzez ustanowienie dożywocia. Jednak treść listu sugeruje, że gospodarstwo zostało przekazane drogą darowizny.
Zgodnie z przyjętą przez ustawodawcę koncepcją umowy darowizny – obdarowany winien jest darczyńcom wdzięczność za przysporzenie dokonane pod tytułem tzw. darmym. W związku z tym Kodeks cywilny dopuszcza możliwość odwołania już wykonanej darowizny, jeśli obdarowany postępuje sprzecznie ze wskazaną powyżej zasadą. Otóż zgodnie z art. 898 § 1 k.c., darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
Jak wskazuje przywołany przepis, podstawą odwołania darowizny nie jest każdy przejaw niewdzięczności, lecz jedynie rażący, tj. w oczywisty sposób naruszający ogólnie przyjęte zasady współżycia społecznego i normy moralne.
Zgodnie z poglądem przyjętym w nauce prawa, odwołanie darowizny uzasadnia także dopuszczenie się przez obdarowanego czynów będących rażącą niewdzięcznością także w stosunku do osób bliskich darczyńcy.
Przykładem rażącej niewdzięczności jest znęcanie się nad obdarowanym bądź osobą bliską obdarowanego, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, pobicie, zniewaga, kradzież czy nawet nieudzielenie pomocy w chorobie albo uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego.
Uprawnienie do odwołania darowizny przysługuje darczyńcy oraz jego spadkobiercom, jeśli darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania darowizny. Nadto wskazać należy, że odwołanie darowizny nie może nastąpić, jeśli darczyńca przebaczył obdarowanemu oraz jeśli upłynął rok od momentu, w którym darczyńca dowiedział się o zaistnieniu podstawy odwołania darowizny.
Zgodnie z art. 900 k.c., odwołanie darowizny następuje poprzez złożenie obdarowanemu stosownego oświadczenia na piśmie. Jednak w niniejszej sprawie, z uwagi na fakt, że przedmiotem darowizny były nieruchomości, konieczne będzie dodatkowo zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, przenoszącej własność gospodarstwa z powrotem na naszą Czytelniczkę i jej męża.
Natomiast w przypadku odmowy przez obdarowanego zawarcia stosownej umowy – konieczne będzie wytoczenie przeciwko niemu powództwa o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli. Prawomocny wyrok sądu zobowiązujący do złożenia oświadczenia woli o zwrocie gospodarstwa zastępuje ww. umowę i stanowi podstawę wpisu w księgach wieczystych.
