Wysokość plonów zielonki zależy od sposobu jego użytkowania, ale także od pogody i jakości stanowiska. Podobnie jak w przypadku produkcji polowej jest to bardzo indywidualne – ale w dużej mierze zależy od składu botanicznego runi, czyli od gatunków traw i motylkowatych. Na parametr ten wpływamy przez np. wykonywanie podsiewu. Wyznacznikiem tego czy on się udał powinna być ilość zebranej zielonki. W idealnych warunkach ta sama zasada powinna dotyczyć nawożenia – czyli powinniśmy nawozić użytki zielone pod plon, ponieważ steruje ono nie tylko ilością, ale także jakością uzyskiwanej zielonki. Większość rolników nie oznacza precyzyjnie plonów zielonki. W najlepszym przypadku plony szacuje się na podstawie liczby uzyskanych bel sianokiszonki – pod warunkiem, że tak konserwuje się paszę w gospodarstwie.
W Niemczech nowa, zaostrzona ustawa nawozowa wymaga od rolników utrzymujących zwierzęta dokładnego planu nawozowego. Jest to możliwe tylko wtedy, jeśli wiemy, jakie rzeczywiście mamy plony. Dopiero wtedy można dokładnie określić zapotrzebowanie na składniki pokarmowe oraz ich „przepływ” w gospodarstwie. Przedstawiamy proste sposoby, jak w praktyce samemu określić plon zielonki.
Pomiar wysokości runi
Oznaczenie wysokości runi z wykorzystaniem najzwyklejszej miarki (metrówki). Tuż przed planowanym zbiorem pokosu powinniśmy wybrać się na łąkę i miarką zmierzyć średnią wysokość runi. Pomiary przeprowadzamy w kilkunastu miejscach, tak aby uzyskać średni wynik reprezentatywny dla stanu runi na całej powierzchni. Pamiętajmy jednak, że pomiar ten nie będzie precyzyjny, pozwoli jedynie oszacować plon.
Bardziej dokładny wynik można uzyskać, wykorzystując lekką, okrągłą, styropianową płytę, umieszczoną na prowadnicy z miarką. Ruń na użytku zielonym nie jest równomierna, dlatego takie urządzenie pozwala bardziej precyzyjnie określić średnią wysokość runi. Pomiary wykonujemy w kilkunastu miejscach, swobodnie opuszczając styropianową płytę na roślinność, a następnie odczytując z miarki wysokość runi.
Generalną zasadą, jaką można przyjąć do obliczenia plonu zielonki z dominującym udziałem traw w runi jest: szacunkowo 1 cm wysokości runi odpowiada 1 dt s.m./ha. Pamiętajmy jednak, że jeśli np. z pomiarów uzyskamy średnią wysokość runi rzędu 35 cm, musimy od tej wartość odjąć taką wysokość, na jakiej będziemy kosić ruń. A zatem jeśli wysokość cięcia wynosi 7 cm, to szacunkowy plon przy 35-centymetrowej runi wynosi 28 dt/ha s.m.
Do pomiaru wysokości runi można także wykorzystać herbometr. Jest to prosty przyrząd, który składa się z prowadnicy – rurki o długości 100 cm, zakończonej szpikulcem oraz kołnierzem ograniczającym jej zbyt głębokie wbicie w glebę, wykalibrowanej co 1 cm oraz krążka metalowego o średnicy 40 cm i ciężarze 400 g z otworem w środku o średnicy nieco większej niż grubość rurki.
Pomiar wysokości herbometrem odbywa się przez swobodne opuszczenie krążka z wysokości 100 cm i odczytanie jego zawieszenia na roślinności. Urządzenie to jest jednak nieprzydatne przy silnym zachwaszczeniu chwastami grubołodygowymi (np. komosa biała, szczaw kędzierzawy, ostrożeń polny).
Pomiar na podstawie wagi
Do określenia plonu można wykorzystać także tzw. metodę metra kwadratowego. Jak sama nazwa mówi, wykorzystuje się w niej ramkę o powierzchni 1 m2 lub ramkę o powierzchni 0,25 m2 (ramka w kształcie kwadratu o boku 0,5 m). Można ją wykonać z metalu, drewna lub też kupić gotową, składaną, wykonaną z tworzywa plastikowego.
Przed zbiorem pokosu rzucamy losowo ramkę w kilku reprezentacyjnych miejscach i wycinamy nożycami do trawy, sekatorem bądź nawet nożyczkami roślinność znajdującą się w jej wnętrzu. Ruń tniemy na wysokości koszenia kosiarki, tzn. 6–7 cm. Z wyciętej roślinności robimy próbę zbiorczą. Im więcej prób, tym wynik będzie bardziej dokładny.
Średni wynik w kilogramach z 4 wycięć po 1 m2 (z 4 m2) pomnożony przez 100 daje orientacyjną wartość plonu zielonej masy w dt/ha. Jeśli chcielibyśmy uzyskać plon suchej masy w dt/ha, należy plon zielonej masy pomnożyć przez wartość suchej masy w % (można ją poznać po wysuszeniu próby, np. 100 g zielonki drobno pociętej nożyczkami, a następnie wysuszonej w suszarce lub mikrofalówce).
Przykładowo z losowo wybranych miejsc o powierzchni 1 m2 pobraliśmy 4 próby zielonki o wadze odpowiednio: 1,53 kg; 1,05 kg; 1,73 kg, 1,47 kg. Zatem po uśrednieniu tych 4 wartości, średnia masa 1 próbki z powierzchni 1 m2 wynosi 1,45 kg (1,53 + 1,05 + 1,73 + 1,47 = 5,78 kg/4= 1,45 kg). Jeśli chcemy uzyskać plon z 1 ha, otrzymaną wartość plonu z 1 m2 musimy pomnożyć przez 10 000 m2, czyli: 1,45 kg × 10 000 m2 = 14 500 kg = 14,5 t/ha zielonej masy.
