Aktywny rolnik: co kontroluje ARiMR w gospodarstwie skoro nie ma definicji?

Wiele organizacji rolniczych zwraca uwagę na to, że przez brak definicji rolnika aktywnego środki unijne i krajowe w dużej mierze trafiają do gospodarstw, które nie zajmują się produkcją zwierzęcą ani roślinną, a ziemia jest dzierżawiona na "gębę". Przez to dzierżawcy nie mają prawa do świadczeń, które tak naprawdę przysługują właśnie tym, którzy ziemię uprawiają, ponoszą koszty, często nieporównywalnie wysokie względem przychodu. Dopłaty bezpośrednie to środki, które mają za zadanie stabilizację rolniczych dochodów, a nie zastrzyk gotówki dla właścicieli. Temu ma służyć uiszczenie opłaty za dzierżawę. Ponadto rolnik, który dzierżawi ziemię w taki sposób nie może podać prawidłowej wielkości gospodarstwa i produkcji aby móc zdobyć dofinansowanie na maszynę dostosowaną mocami przerobowymi do gospodarstwa. Jest mnóstwo komplikacji z tego wynikających. Definicja rolnika aktywnego jest po prostu potrzebna, także do tego żeby móc faktycznie określić liczbę funkcjonujących gospodarstw, które uzyskują z działalności dochody. 

Ministerstwo rolnictwa wyjaśnia, że w II filarze WPR nie istnieje definicja aktywnego rolnika, ale gospodarstwo jest badane pod tym kątem i przed udzieleniem wsparcia inwestycyjnego trzeba wykazać, że rolnik jest aktywny.

Jak ARiMR sprawdza czy rolnik jest aktywny? 

Agencja sprawdza aktywność rolnika jeżeli wnioskuje m.in. w ramach interwencji Inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność, rozwoju małych gospodarstw, rozpoczynaniu działalności przez młodych rolników i nowych rolników, przeciwdziałaniu rozprzestrzeniania ASF. W tym przypadku stawiane są określone kryteria do spełnienia. Przykład resort podaje poniżej:

Inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność:

1) określona jest dolna wielkość ekonomiczna gospodarstwa uprawnionego do otrzymania pomocy (co najmniej 25 tys. euro, a górna, nie więcej niż 250 tys. euro). 2) inwestycja musi doprowadzić do wzrostu wartości dodanej brutto (GVA) w gospodarstwie, co najmniej o 10% w okresie 5 lat od dnia przyznania pomocy. Jest to badane poprzez biznes plan, bądź plan rozwoju;

• o pomoc może ubiegać się rolnik, który prowadzi działalność rolniczą, z której uzyskuje określony roczny przychód ze sprzedaży, a więc jest aktywnym rolnikiem, ta wysokość to co najmniej 75 tys. zł (produkcja konwencjonalna) albo 45 tys. zł
• (produkcja ekologiczna);
• wymagane jest także prowadzenie w gospodarstwie jakiejś formy ewidencji przychodów i rozchodów.

Rozwój małych gospodarstw:

• interwencja wspiera rozwój małych gospodarstw o wielkości ekonomicznej poniżej 25 tys. euro, ale gospodarstwa mają ustalony minimalny poziom wartości sprzedaży, który w wyniku realizacji operacji wzrośnie o co najmniej 30%. Rolnicy aplikując o dotację są aktywni;
• ponadto rolnik przedkłada biznesplan dotyczący rozwoju swojego gospodarstwa, w którym przedstawia koncepcję zmian w gospodarstwie służących zwiększeniu orientacji rynkowej;
• stawiany jest także wymóg prowadzenia w gospodarstwie co najmniej ewidencji przychodów i rozchodów.

Rozpoczynanie działalności przez młodych rolników i nowych rolników badane są:

• wymóg posiadania minimalnej wielkości gospodarstwa czyli powierzchni użytków rolnych równej co najmniej średniej wojewódzkiej lub krajowej (tej niższej) lub o wielkości ekonomicznej równej co najmniej 15 000 euro (powierzchnia użytków rolnych tego gospodarstwa nie może przekraczać 300 ha, a jego wielkość ekonomiczna – 150 000 euro);
• przedłożenie biznesplanu dotyczącego rozwoju działalności rolniczej zmierzające do osiągnięcia w wyniku realizacji biznesplanu wzrostu do określonej wielkości ekonomicznej gospodarstwa;
• prowadzenie rachunkowości rolniczej, w tym ewidencji przychodów i rozchodów, co najmniej do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy.

Inwestycje zapobiegające rozprzestrzenianiu się ASF

W przypadku Inwestycji zapobiegających rozprzestrzenianiu się ASF oraz Inwestycji poprawiających dobrostan bydła i świń badana jest ilość zwierząt w gospodarstwie (DJP) oraz określona jest minimalna liczba zwierząt: kolejno jest to 50 świń i 5 DJP.

Aktywny rolnik a dopłaty bezpośrednie

Resort rolnictwa wyjaśnia również, że w zakresie płatności bezpośrednich oraz płatności ONW są przyznawane wyłącznie rolnikom aktywnym zawodowo. MRIRW zaznacza, że w Planie Strategicznym ustanowiono "ramową" definicję rolnika aktywnego. 

- W warunkach polskich największe ryzyko pobierania płatności przez osoby niezajmujące się produkcją rolną dotyczy w szczególności dużych podmiotów, które, dysponując znacznym areałem ziemi, osiągają wysokie przychody z tego tytułu. Z tego względu działania związane z badaniem aktywności rolniczej ograniczono jedynie do gospodarstw największych. W pozostałych przypadkach efekty stosowania tego mechanizmu byłyby niewspółmiernie małe do poniesionych nakładów administracyjnych. Jest to bowiem instrument o wysokim poziomie skomplikowania pod względem procesu weryfikacji. Jednocześnie małe gospodarstwa, również te prowadzące działalność rolniczą w niepełnym wymiarze godzin, wnoszą bezpośredni wkład w żywotność obszarów wiejskich. W związku z powyższym, w PS WPR przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym rolnicy, którzy za poprzedni rok otrzymali płatności bezpośrednie w kwocie nieprzekraczającej 5 tys. EUR są automatycznie uznawani za aktywnych zawodowo - wyjaśnia resort rolnictwa. 

160 tys. gospodarstw z dopłatami powyżej 5 tys. euro

Co ciekawe resort podał, że około 160 tys. gospodarstw pobiera płatności w wysokości przekraczającej 5 tys. euro równowartość w złotych 5 tys. EUR otrzymuje ok. 160 000 podmiotów, czyli ok. 12% wszystkich wnioskujących. W przypadku, gdy kwota płatności za poprzedni rok przekracza 5 tys. EUR - rolnik jest uznawany za aktywnego, jeżeli nie prowadzi żadnej z działalności wymienionej na negatywnej liście (zarządzanie portami lotniczymi, administrowanie wodociągami, trwałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi, świadczenie usług przewozu kolejowego lub w zakresie obrotu nieruchomościami). Niemniej jednak rolnik prowadzący tego rodzaju działalność może zostać uznany za aktywnego, jeżeli:

• działalność rolnicza jest jego działalnością przeważającą, co wynika z danych zawartych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej 5 (CEiDG) lub Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub z dokumentów z Krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON);
• lub udokumentuje, że: jego przychód z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całego jego przychodu, lub kwota płatności bezpośrednich, jakie mu przysługiwały za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy, wynosi co najmniej 5% całości przychodów z działalności pozarolniczej.

- Tak skonstruowana definicja rolnika aktywnego zawodowo pozwala m.in. na utrzymanie rodzinnych gospodarstw rolnych, które narażone są na silną konkurencję ze strony dużych przedsiębiorstw rolnych, a które przyczyniają się do witalności obszarów wiejskich. Dzięki temu rolnictwo zachowuje swój potencjał w zakresie kreowania miejsc pracy na obszarach wiejskich, a jednocześnie mniejsza jest presja na środowisko naturalne, które łatwiej absorbuje negatywne efekty zewnętrzne przy rozproszonej produkcji rolnej. Pozwala również na przyznawanie wsparcia rolnikom prowadzącym działalność rolniczą i nierolniczą lub prowadzącym działalność rolniczą w niepełnym wymiarze godzin, co realizuje podstawowy cel płatności bezpośrednich, tj. wspieranie godziwych dochodów gospodarstw - twierdzi resort rolnictwa. 

oprac. dkol na podst KRIR