Każdy młody człowiek, który myśli o prowadzeniu gospodarstwa rolnego musi być świadom tego, że w Unii Europejskiej nie da się tego zrobić poza ramami Wspólnej Polityki Rolnej. Rolnicy w UE mogą korzystać z wielu możliwości finansowania lub dofinansowania swojej działalności, ale muszą też przestrzegać wielu norm, nakazów, zakazów i zaleceń. Dlatego znajomość zasad, reguł i przepisów związanych z WPR to konieczność. W tym podcaście staramy się do tego tematu odnieść.
Geneza Wspólnej Polityki Rolnej
Wspólna Polityka Rolna (WPR) jest jednym z kluczowych elementów integracji europejskiej. Jej geneza, zasady i rozwój od 1958 roku do 2023 roku stanowią ważny temat w historii Unii Europejskiej (UE).
- WPR została ustanowiona na mocy Traktatu Rzymskiego (1957), który powołał do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) w 1958 roku. Rolnictwo było kluczowym sektorem w powojennej Europie, która borykała się z problemami żywnościowymi.Celem było zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, stabilnych dochodów rolników i konkurencyjnych cen dla konsumentów - mówi Grzegorz Ignaczewski, ekspert ds. funduszy unijnych i Wspólnej Polityki Rolnej.
Oficjalne uruchomienie WPR nastąpiło w 1962 roku jako wspólną politykę EWG. Opierała się na trzech głównych zasadach:
- Jednolity rynek dla produktów rolnych w obrębie Wspólnoty.
- Preferencje wspólnotowe, czyli ochrona rynku UE przed importem z zewnątrz.
- Solidarność finansowa, czyli wspólne finansowanie polityki przez wszystkie państwa członkowskie.
Jak ewoluowała WPR w latach 1958-2023?
W latach 1958-1970 głównymi celami WPR były: wzrost produktywności rolnictwa i utrzymanie stabilnych cen żywności. W tym okresie nastąpił wzrost produkcji rolnej dzięki dotacjom i wspólnym cenom minimalnym. Były też i konsekwencje negatywne. Powstały nadwyżki produkcyjne, tzw. „góry masła” i „jeziora mleka oraz wina”.
- Mieliśmy za dużo żywności, trzeba było ją skupować, magazynować i nie wiadomo było co dalej z nią zrobić. Więc Unia Europejska zaczęła dopłacać do eksportu swoich produktów poza kraje Wspólnoty. To niosło za sobą kolejne skutki, bo dopłacanie do eksportu powodowało wypieranie towarów z rodzimych rynków krajów, do których eksportowano produkty UE z dopłatą - tłumaczy G. Ignaczewski.
W latach 1970-1980 rozszerzono Wspólnotę, do której przyjęto: Danię, Irlandię i Wielką Brytanię (w 1973 roku). Problemy z nadprodukcją żywności wymusiły wprowadzenie mechanizmów skupu interwencyjnego. Nastąpił też wzrost wydatków na WPR - pochłaniała ona większość budżetu EWG (nawet do 70%).
W 1984 wprowadzono kwoty mleczne. Były to limity produkcji mleka, aby ograniczyć jego nadprodukcję.
Reforma MacSharry’ego - pojawiają się dopłaty
Rosnące koszty i negatywne skutki dla środowiska spowodowały presję na reformy. Została wówczas opracowana tzw. Reforma MacSharry’ego (1992). Polegała ona na:
- Zmniejszeniu cen gwarantowanych.
- Wprowadzeniu dopłat bezpośrednich dla rolników, uzależnionych od ograniczenia produkcji.
- Wzrost nacisku na ochronę środowiska i rozwój obszarów wiejskich.
W latach 2000-2010 w ramach WPR podkreślono zrównoważony rozwój obszarów wiejskich i kontynuowano obniżanie cen gwarantowanych.
Polska i 9 innych krajów wchodzi do UE
W 2004 roku nastąpiło kolejne rozszerzenie UE, do której dołączyło 10 krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polska. W 2007 roku dochodzą do nich kolejne 2.
W latach 2010-2020 następują kolejne reformy. Reforma WPR z 2013 roku kładzie większy nacisk na ekologię poprzez tzw. „zazielenienie” dopłat. Prowadzi też do wyrównywania dopłat między państwami członkowskimi. Rośnie też znaczenie zrównoważonego rozwoju i walki ze zmianami klimatu.
Zielony Ład Europejski
W ostatnich latach WPR została dostosowana do celów Zielonego Ładu, szczególnie strategii „Od pola do stołu”. Promowane jest bardziej ekologiczne rolnictwo i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. OD 2023 roku każde państwo członkowskie opracowuje własny plan strategiczny, zgodny z celami UE. W budżecie znajduje się większe wsparcie dla małych gospodarstw i młodych rolników.
