Na plonowanie odmian jęczmienia jarego wpływa, m.in. przebieg pogody, klasa gleby i intensywność uprawy. Dla osiągania wysokich plonów bardzo ważne są też cechy odmianowe, w tym odporność na choroby czy wyleganie, a w ostatnich latach duże znaczenie ma również tolerancja na suszę. Okresowe niedobory wody dotyczą niemal całej Polski, a zboża jare, zwłaszcza owies i jęczmień, są bardzo wrażliwe na suszę, stąd w grupie zbóż ich pierwszeństwo w wiosennych zasiewach.
Nowe odmiany jęczmienia jarego
W ostatnich latach w jęczmieniu jarym pod względem wysokości plonowania wyróżniają się odmiany nowo rejestrowane. W roku 2023 plon odmian wzorcowych był natomiast nieco niższy niż w 2022 r. i zbliżony do wyników z roku 2021. Średni plon odmian wzorcowych jęczmienia jarego, tj. LG Flamenco, Rekrut, RGT Planet i Tilmor, wyniósł 64,5 dt/ha na przeciętnym poziomie (a1) i 73,3 dt/ha na wysokim poziomie agrotechniki (a2). Był on o prawie 5 dt/ha niższy na poziomie a1 niż w roku poprzednim. Na poziomie a2 różnica była nieco mniejsza i wyniosła prawie 3 dt/ha. Z kolei różnice w plonach najlepszej i najsłabszej odmiany wyniosły 7,8 dt/ha na poziomie a1, a na a2 – 9,4 dt/ha (tab. 1.).
Zobacz także: Objawy niedoboru siarki - jak je rozpoznać?
Ochrona fungicydowa jęczmienia jarego
Jęczmień jary ma wśród zbóż najkrótszy okres wegetacji, co ogranicza czas na atak patogenów. Niemniej wymaga ochrony fungicydowej, gdyż zaniedbanie to może skutkować dużymi stratami w plonach. Jęczmień szczególnie narażony jest na porażenie przez sprawców:
- mączniaka prawdziwego,
- plamistości siatkowej,
- rdzy jęczmienia,
- rynchosporiozy i ciemnobrunatnej plamistości.
Wpływ na infekcje roślin chorobami ma pogoda i środowisko, natomiast odporność w dużej mierze uwarunkowana jest odmianowo. Z tego powodu należy unikać siania odmian, które wykazują wyższą podatność na patogeny występujące cyklicznie i w dużym nasileniu w poszczególnych rejonach kraju. Korzystnym elementem w tej sytuacji jest obecność wielu odmian, które w badaniach PDO wykazują dość dobrą odporność na najgroźniejsze patogeny, a jedynie nieliczne są wskazane jako dość podatne, co należy uwzględnić przy zakupie materiału siewnego.
Uwaga na wyleganie jeczmienia jarego
O odporności odmiany na wyleganie decyduje proces hodowlany, w którym uzyskuje odpowiednie cechy botaniczne, w tym wysokość, grubość ścianek, długość i elastyczność dokłosia oraz masa kłosa. Ważny jest również sposób uprawy, nawożenie azotem i dobór odmiany do stanowiska. W trzyleciu wśród ocenianych w PDO odmian jęczmienia jarego, najlepszą odpornością na wyleganie wykazują odmiany pastewne Farmer i SM Redstar.
Odmiany browarne jęczmienia jarego
W grupie odmian browarnych jęczmienia ważne jest, aby plenność szła w parze z jakością ziarna. Odmiany przeznaczone na te cele oceniane są pod innym kątem niż odmiany pastewne. Na ocenę wartości gospodarczej odmian jęczmienia browarnego składają się bowiem parametry jakościowe słodu i brzeczki oraz cechy ziarna, a dopiero w dalszej kolejności plon i zdrowotność. Ponadto dla odmian browarnych ważne jest, aby zawartość białka w ziarnie mieściła się w przedziale 9,5–11,5%, ziarno powinno być dorodne – z wysoką masą 1000 ziaren, dobrze wykształcone i wyrównane. Spośród badanych odmian browarnych dobrymi parametrami wyróżnia się Avus z notą 8,10. Nieco niższe wyniki mają odmiany Amidala (7,80) i KWS Jessie (7,55).
Wielkość plonowania wg. COBORU
Wielkość plonowania jest głównym czynnikiem wpływającym na wybór odpowiedniej odmiany do siewu. Dobrze, jeśli osiąga ona wysokie plony średnio w całym kraju. Warto jednak wesprzeć się też wynikami w konkretnym rejonie agrotechnicznym, gdyż zwykle średnie plony krajowe i regionalne nie pokrywają się. COBORU na potrzeby oceny odmian wyodrębniło 6 makroregionów, bazując pomocniczo na granicach administracyjnych województw, a nie geograficznych strefach kraju (patrz podpis tab. 2.).
Aby ułatwić rolnikom dostęp do tych informacji, COBORU każdego roku publikuje Listę opisową odmian oraz Listę odmian zalecanych do uprawy na terenie województw (LOZ). Do czasu wydania gazety LOZ na 2024 r. nie jest jeszcze zatwierdzona, lecz asekuracyjnie można skorzystać z wykazu na 2023 r., który w ok. 90% będzie pokrywał się z nowym zestawieniem.
Susza rolnicza, a wysokość plonowania
W 2023 r. susza mocno dotknęła rejony północnej i środkowej Polski. Nieco mniej dała się odczuć w części południowej i południowo-zachodniej, co skutkowało zróżnicowaniem w plonach. W doświadczeniach przeprowadzonych w rejonach III, II i I plony średnie były najniższe i niewiele ponad 5 t/ha, a w Wielkopolsce i na Kujawach nie przekroczyły 2 t/ha (tab. 2. i tab. 3.).
