Powierzchnia uprawy zbóż jarych, w tym również pszenżyta, w ostatnich latach wyraźnie się zmniejsza. Według danych ARiMR areał uprawy pszenżyta jarego w roku 2022 wynosił niecałe 61 tys. ha i był o blisko 11 tys. ha niższy niż w roku 2021. Na spadek popularności uprawy pszenżyta jarego wpływa przede wszystkim wyższy potencjał plonowania formy ozimej oraz powtarzające się w naszym kraju susze.
Niemniej pszenżyto jare ma szereg istotnych zalet, tj. małe wymagania glebowe i wykazuje większą tolerancję na zakwaszenie gleby. Z kolei ziarno pszenżyta jest wartościową paszą w żywieniu wielu grup zwierząt. Ponadto, po późno schodzących przedplonach, zwłaszcza na glebach słabych, wybór rośliny następczej jest ograniczony, a pszenżyto jare może być uprawiane na stanowiskach, na których pszenica i jęczmień bywają zawodne.
Badania PDO wskazują najlepsze odmiany
W doświadczeniach PDO corocznie zakładanych jest ok. 30 doświadczeń, co pozwala na bieżąco śledzić wartość gospodarczą zarejestrowanych odmian. Na wykresie przedstawiono wyniki plonowania 13 odmian badanych w latach 2020–2022. Pozioma linia na wykresie oznacza średni plon odmian na danym poziomie agrotechniki (przeciętnym – a1 i wysokim – a2). Na poziomie a1 najlepiej plonowała odmiana Mamut, następnie Toristo i Kompan. Z kolei na poziomie a2 najlepsze wyniki uzyskały odmiany Santos, Frigus i Toristo (patrz wykres).
Różnice w średnim poziomie plonowania badanych odmian są stosunkowo niewielkie i w zależności od poziomu agrotechniki wynoszą 3,2–4,3 dt/ha. Średni przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki (który w pszenżycie jarym obejmuje tylko dwukrotne stosowanie fungicydów wraz z nawożeniem dolistnym) wynosił nieco ponad 5 dt/ha. Największym przyrostem plonu na poziomie a2 cechują się odmiany Frigus i Santos, a najmniejszym – Erwin i Mazur.
Problem z wyleganiem
Pszenżyto jare jest zbożem stosunkowo wysokim i wyleganie może stanowić problem również w latach z mniejszą ilością opadów. Wyleganie obserwuje się bowiem w ok. 60% doświadczeń. Ponadto, nie ma obecnie zarejestrowanych w tym gatunku środków chemicznych zapobiegających wyleganiu, dlatego tak ważna jest genetyczna odporność odmian.
Różnice odmianowe w tej cesze są dość duże. Większą odpornością na wyleganie wyróżniają się odmiany Impetus, Kompan i Mamut, a także Sopot, które są również niższe od pozostałych zarejestrowanych kreacji. Małą odpornością na wylegnie cechują się natomiast odmiany Dublet i Toristo (patrz tab. 1.).
Niewielkie różnice w zdrowotności odmian
Odmiany pszenżyta jarego badane obecnie w doświadczeniach PDO nie wykazują dużego zróżnicowania w odporności na choroby. Na ogół oceny mieszczą się w zakresie od 4 do 6 (w skali 9-stopniowej), jedynie odmiana Sopot cechuje się mniejszą odpornością na rdzę żółtą.
Wszystkie odmiany z hodowli krajowej
Na początku tego roku została zarejestrowana tylko jedna nowa odmiana pszenżyta jarego – Frigus. Liczba odmian w Krajowym rejestrze zwiększyła się zatem do 16. Wszystkie zarejestrowane odmiany pochodzą z hodowli krajowej, z czego 9 z DANKO Hodowla Roślin i 7 z Hodowli Roślin Strzelce Grupa IHAR.
Mimo wyraźnego w ostatnich latach spadku areału uprawy pszenżyta jarego, powierzchnia plantacji nasiennym praktycznie się nie zmieniła i w roku 2022 wynosiła blisko 1200 ha (dane PIORiN). Na rynku nasiennym największy udział mają odmiany Mamut i Dublet (20-22%) oraz Impetus, Hugo i Mazur.
Oprac. Na podstawie artykułu Andrzeja Najewskiego z COBORU w Słupi Wielkiej
[bie]
