Według raportu opublikowanego przez Europejską Agencję Leków (EMA), stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych do celów weterynaryjnych spadło o 43,2% w ciągu ostatnich 10 lat w Unii Europejskiej.
W raporcie widzimy wyraźny spadek sprzedaży w niektórych z krajów, które kupowały takich leków najwięcej: w takich krajach sprzedaż spadła z 161,4 mg/PCU w 2011 r. do 91,6 mg/PCU w 2020 r. (PCU to jednostka wykorzystywana do szacunków sprzedaży antybiotyków w UE, wg ESVAC 1 PCU oznacza 1 kg zwierzęcia hodowlanego). Specjaliści oceniają, że wynika to głównie z kampanii uświadamiających i szkoleń na temat odpowiedzialnego stosowania antybiotyków.
Odpowiedzialne stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych to nie tylko mniejsza ilość podawanych leków, ale również użycie właściwych środków do właściwych potrzeb. Jak wynika z danych z poprzednich dwóch lat, trend spadkowy się utrzymuje, co jest niezwykle ważne dla zdrowia i przyszłości ludzi.
Duże zmiany
Raport odnotowuje mniej i bardziej spektakularne spadki w sprzedaży leków przeciwdrobnoustrojowych: np. cefalosporyny trzeciej i czwartej generacji są kupowane rzadziej o 32,8%, podczas gdy sprzedaż polimyksyn spadła aż o 76,5%. Sprzedaż fluorochinolonów spadła o 12,8%, a sprzedaż innych chinolonów aż o 85,4%.
Najczęściej kupowane w UE tetracykliny odnotowują spadek o 59,5%, penicyliny o 20,3% i sulfonamidy o 51%.
Jak komentuje Roxane Feller, szefowa Animal Health Europe (stowarzyszenie reprezentujące producentów leków i innych produktów zdrowotnych dla zwierząt w Europie), takie spadki są wynikiem ponad dziesięciu lat wysiłków na rzecz zwiększenia profilaktyki chorób i poprawy zarządzania zdrowiem zwierząt poprzez lepsze praktyki higieniczne, środki bezpieczeństwa biologicznego, stosowanie szczepionek i żywienie.
– Wszelkie różnice między państwami członkowskimi w raporcie powinny być teraz analizowane w sposób kompleksowy – dodała ekspertka – Idąc dalej, musimy wiedzieć więcej niż tylko ilości antybiotyków stosowanych u zwierząt. Musimy zrozumieć, dlaczego są one stosowane, do jakich infekcji ich użycie jest konieczne i co możemy zrobić, aby zmniejszyć tę potrzebę.
Tymczasem w Polsce
O ile w zestawieniu 25 krajów (31 z krajami EEA i Szwajcarią) dane wyglądają obiecująco, jeśli spojrzymy na poszczególne kraje bliżej, statystyki zmieniają się dostrzegalnie.
Na przestrzeni lat 2011-2020 w Polsce odnotowano wzrost ogólniej sprzedaży leków weterynaryjnych przeciwdrobnoustrojowych o 48,8%. Dwiema najlepiej sprzedającymi się grupami były tetracykliny i penicyliny.
Sprzedaż tetracyklin stanowiło 36,2% całkowitej sprzedaży w 2011 r., a w 2020 r. było to 24,1%. Tymczasem dane dla penicylin to 22,8% i 32,5% po dekadzie, co wskazuje, że zmienia się klasa przepisywanych leków – z tetracyklin na penicyliny.
Sprzedaż cefalosporyn trzeciej i czwartej generacji również wzrosła od 2011 do 2020 roku – ta podklasa stanowiła 0,07% całkowitej sprzedaży, po dekadzie wzrastając do 0,2%.
Wzrósł też odsetek sprzedawanych fluorochinolonów. W 2011 r. ich udział w całkowitej sprzedaży wynosił 5,7%, w 2020 r. 6,9%. Według ostatnich danych, średnio w Polsce sprzedano 12,92 mg/PCU fluorochinolonów, podczas gdy w sumie w UE ta wartość wyniosła 2,21 mg/PCU.
Sprzedaż polimyksyn tymczasem wzrosła aż o 158% do 2019 r. W 2011 r. ta klasa stanowiła 3,3% ogólnej sprzedaży, w 2019 r. 5,7%. W 2020 r. sprzedaż spadła o 14,1% w porównaniu do poprzedniego roku i odsetek sprzedawanych polimyksyn na tle innych leków wyniósł 4,9%.
Spadła natomiast sprzedaż innych chinolonów. W 2011 r. ta podklasa stanowiła 0,06% całkowitej sprzedaży, podczas gdy w 2019 r. było to 0,0001%. W 2020 r. nie zgłoszono sprzedaży innych chinolonów w Polsce, jednocześnie w tym czasie ich sprzedaż w UE wyniosła 0,16 mg/PCU.
Na tle Europy
W ogólnej sprzedaży (licząc w tonach aktywnej substancji), pierwsze miejsce w Europie w ubiegłym roku zajęła Hiszpania z 1 246 200 ton sprzedanych leków weterynaryjnych przeciwdrobnoustrojowych. Na drugim miejscu znalazła się Polska z 856 700 ton, na trzecim Włochy z 696 700 ton a zaraz za nimi Niemcy z 695 400 ton.
Jeśli natomiast dostosujemy dane do populacji zwierząt (mg/PCU), w 2020 r. najwięcej antybiotyków weterynaryjnych sprzedano na Cyprze – 393,3 mg/PCU. W tej klasyfikacji jednak nie zmienia się ani drugie, ani trzecie miejsce. W Polsce sprzedano 187,9 mg/PCU, we Włoszech 181,8 mg/PCU.
Co robimy dla poprawy sytuacji?
-
Aby umożliwić dokładną ewidencję leczenia zwierząt, GIW wprowadzi system informatyczny Inspekcji Weterynaryjnej, IW-SYSTEM. System w formie elektronicznej obejmie raporty o ilości zużytych leków weterynaryjnych oraz leków przeznaczonych dla ludzi, wykorzystywanych w leczeniu zwierząt. Będzie dostępny dla hodowców, lekarzy weterynarii wolnej praktyki, podmiotów nadzorowanych i pracowników IW. Głównymi założeniami projektu jest udostępnienie obywatelom kompletnych, aktualnych rejestrów i wykazów IW. Ujednolicenie systemu usprawni wymianę i analizę danych;
-
Krajowy Program Ograniczenia Oporności na Środki Przeciwdrobnoustrojowe: w czerwcu 2017 r. wprowadzono ramowy plan „Działania podejmowane w zakresie ochrony antybiotyków w weterynarii pod kierunkiem MRiRW”. Jego cele to m.in. szerzenie wiedzy o zagrożeniach płynących z nadmiernego i nierozważnego stosowania antybiotyków, wypracowanie dobrych praktyk ograniczających stosowanie antybiotyków (dotyczy w tym samym stopniu lekarzy weterynarii jak i hodowców mających bezpośredni wpływ na zdrowie zwierząt poprzez przestrzeganie m.in. warunków dobrostanu zwierząt, żywienie, higienę czy bioasekurację);
-
Działania podejmowane przez MRiRW, Krajową Izbę Lekarsko-Weterynaryjną, Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy, takie jak szkolenia hodowców zwierząt gospodarskich z antybiotykoopornością, wprowadzenie rozporządzenia 2019/6, uchwała o rozważnym stosowaniu antybiotyków, rekomendacje leczenia ryb słodkowodnych (infekcji wywołanych przez: mezofilne bakterie Aeromonas, Pseudomonas fluorescens oraz bakterie należące do grupy Shewanella putrefaciens) oraz trzody chlewnej (kolibakterioza, zakaźne zanikowe zapalenie nosa, choroba Glassera, pleuropneumonia świń, streptokokoza świń).
Wymagania EZŁ
Europejski Zielony Ład oraz strategia „Od pola do stołu” mają m.in. nagradzać rolników za ograniczenie zużycia antybiotyków. Co więcej, Komisja Europejska nakazuje podjęcie działań, które zmniejszą zużycie i sprzedaż leków przeciwdrobnoustrojowych o 50% do 2030 r.
Jak IW spełnia te wymagania:
-
Monitoring oporności bakterii występujących u zwierząt;
-
Program badania wody do pojenia zwierząt gospodarskich na obecność pozostałości antybiotyków;
-
Monitoring na obecność antybiotyków w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego oraz w paszach;
-
Nadzór nad obrotem i ilością stosowanych produktów leczniczych weterynaryjnych;
-
Monitoring jakości produktów leczniczych weterynaryjnych;
-
Prace nad wdrożeniem przepisów rozporządzenia 6/2019;
-
Kampanie informacyjne, szkolenia i współpraca z właściwymi organami lub instytucjami.
al na podst. European Medicines Agency ESVAC report, GIW
fot. archiwum
