Duża wilgotność powietrza i gleby w maju to jeszcze nie pora do wszczynania alarmu z powodu zarazy ziemniaka. Jeżeli częste, przelotne opady wystąpią w czerwcu i nastąpi ocieplenie, można wówczas liczyć się z dużym zagrożeniem ze strony tego patogenu. Niezwalczany skutecznie może w ciągu 1–2 tyg. opanować całą plantację, powodując straty plonu rzędu 60–80%.
Wśród osób zaangażowanych w zwalczanie zarazy ziemniaka był m.in. Karol Darwin, który już ok. 160 lat temu zaproponował wyselekcjonowanie ziemniaków odpornych na zarazę poprzez rozmnażanie nie przez bulwy (wegetatywnie), ale płciowo – przez nasiona. Naukowiec postulował ponadto, że należy przywieźć z Ameryki nowe gatunki ziemniaka oraz włączyć je do krzyżowania i poszukiwania odporności na patogen. Zaraza ziemniaka do dziś jest bowiem bardzo ważną chorobą wszędzie tam, gdzie ziemniaki i pomidory uprawia się na skalę towarową. Globalny, roczny koszt ochrony chemicznej upraw i strat powodowanych przez zarazę na niechronionych plantacjach jest szacowany na 5,2 mld €.
Ziemniaki są odporne na zarazę, jeśli mają tzw. geny R (ang. resistance). Geny odporności pozwalają roślinie wykryć moment kiełkowania na liściu zarodnika i włączyć reakcję odpornościową. W jej wyniku porażone komórki szybko obumierają, a zaraza, potrzebując do życia komórek żywych, zostaje w nich uwięziona. Sprawca choroby jednak ewoluuje. Jeśli uzbroi się ziemniaka w nowy gen odporności, patogen dość szybko tworzy szczep, który unika rozpoznania i infekuje roślinę. Jest wówczas bardzo groźny dla odpornej odmiany, a tworząc miliony zarodników może przemieszczać się z wiatrem na duże odległości.
Więcej nt. nowych, agresywnych szczepach zarazy ziemniaka, badaniu zagrożenia w kraju oraz o środkach do walki z tym patogenem przeczytasz w wydaniu 6/2017 „top agrar Polska na str. 124–127.
(bie)
