Jesteś w strefie Premium

Ziemniaki rozmnażane z nasion

<p>Droga od nasiona przez jagody (zielone „pomidorki”), aż do bulw nie jest prosta, ale cieszy się coraz większym zainteresowaniem.</p>

Rozmnażanie generatywne – z nasion – ma wady i zalety. Wydaje się, że przyjęta powszechnie w ziemniaku technologia rozmnażania wegetatywnego (przez bulwy) wynika z wielu wad nasion. Ostatnio jednak nasiona zyskują na popularności. Na czym polega ta technologia?

Galeria

Z tego artykułu dowiesz się:

Technologia uprawy ziemniaków z nasion
Uprawa ziemniaków z nasion - jak pokonano przeszkody?
Wyrównane hybrydy
Jak się je uprawia?
Obsypywanie roślin
Uważać na mszyce - ochrona przed szkodnikami

Aż się chce zawołać: toż to fanaberia! Ziemniaki z nasion? Czyście na głowę poupadali? Rzeczywiście, do niedawna panował pogląd, że rozmnażanie ziemniaka z nasion nie ma sensu. Na przeszkodzie stały m.in. takie sprawy jak:

bardzo wolny początkowy wzrost siewek ziemniaka;
niski plon bulw;
bulwy często były bardzo drobne, a dodatkowo zniekształcone;
rośliny z nasion to heterozygoty, czyli na skutek krzyżowania, a także samozapylenia mają inne cechy niż roślina mateczna.

Zobacz także: Załamanie na rynku sadzeniaka

Z tych powodów utrwaliło się w rozmnażanie wegetatywne. Pozwala to na produkcję wyrównanego jakościowo towaru oraz wysokie plony w krótkim czasie. Obecnie jednak technologia dzięki m.in. automatyzacji, a także na skutek czynników ekonomicznych (koszty przechowywania i transportu), zmienia się i ww. przeszkody straciły na znaczeniu lub próbuje się je obejść.

Technologia uprawy ziemniaków z nasion

Trzeba jednak zauważyć, że proponowana technologia uprawy ziemniaków z nasion dotyczy głównie produkcji sadzeniaków, w tym tzw. mikrobulw. Dopiero te wysadza się na pole i z nich uzyskuje kolejną generację sadzeniaków, a z nich dopiero ziemniaki towarowe (jadalne czy do przetwórstwa). Możliwa jest też bezpośrednia uprawa na cele towarowe, przykładowo na południu Europy czy w Afryce. Po co jednak produkować ziemniaki z nasion?

Powodów tego jest kilka. Przede wszystkim chodzi o zdrowotność przyszłej plantacji. Rozmnażanie wegetatywne, oprócz szeregu zalet, ma istotną wadę – w tkankach bulw przenoszą się na kolejny sezon (oraz na nowe pola) patogeny, a nawet szkodniki (nicienie). Spośród patogenów są wirusy oraz bakterie (w tym kwarantannowe, jak sprawca bakteriozy pierścieniowej, śluzaka, czy niekwarantannowe sprawca parcha zwykłego i mokrej zgnilizny). Istnieje też ryzyko przeniesienia grzybów, np. antraknozy, raka (kwarantannowy), rizoktoniozy oraz lęgniowca, czyli sprawcy zarazy ziemniaka.

Po co ziemniakom nasiona?

Skoro rozmnażanie wegetatywne, czyli jak w przypadku ziemniaka przez bulwy, ma niewątpliwie zalety, to po co w ogóle rośliny „wymyśliły” nasiona? Odpowiedzią na to pytanie, oprócz wspomnianego w tekście zatrzymania rozwoju patogenów pomiędzy pokoleniami, jest dążenie świata przyrody do zmienności genetycznej. W rozmnażaniu generatywnym, w wyniku tzw. mejozy, czyli redukcyjnego podziału komórek, powstają gamety, czyli komórki płciowe. Każda z nich ma połowę pełnej liczny chromosomów, czyli nośników informacji genetycznej. Gdy dochodzi – najpierw do zapylenia pyłkiem innej rośliny z tego samego gatunku, a następnie zapłodnienia – to tworzy się nowa komórka, o ponownie podwojonej liczbie chromosomów. Z komórki tej rozwija się nowa roślina i co najważniejsze – ma ona w sobie materiał genetyczny z różnych roślin.

W ten sposób nowe kombinacje genów sprawiają, że rośliny mają nowe cechy, np. kolor kwiatów, kształt liści, wielkość i kolor bulw oraz inny ich smak. Dzisiaj, przy presji na ograniczanie zużycia środków ochrony roślin i zmian klimatu, największego znaczenia nabierają cechy odporności na choroby, rzadziej na szkodniki oraz na niekorzystne czynniki środowiska (patrz str. 30).

Natomiast fizjologia tworzenia w roślinie nasion, to w przyrodzie jeden z najdoskonalszych mechanizmów przerywających infekcję. Do nasion nie przechodzi większość wirusów oraz patogeny grzybowe i bakteryjne. Rośliny z nasion są zatem zdrowe (do czasu, aż nie zainfekują je patogeny występujące w środowisku).

Drugi powód wytwarzania sadzeniaków z nasion to koszty transportu. Nasiona do obsadzenia kilkudziesięciu hektarów ziemniaka można przewieźć... w kieszeni (25 g/ha). Tymczasem sadzeniaków trzeba wysłać kilka ciężarówek (ok. 2,5 t/ha). Ma to znaczenie przy wysyłaniu materiału genetycznego ziemniaka w rejony świata, w których produkcja sadzeniaków jest utrudniona ze względu na np. dużą presję wirusów.

Uprawa ziemniaków z nasion - jak pokonano przeszkody?

Uprawa ziemniaków z nasion stała się możliwa dzięki pokonaniu wcześniej wspomnianych przeszkód. Problem powolnego rozwoju siewek został rozwiązany, jak u innych warzyw, przez odpowiednio wcześniejszą produkcję rozsad w szklarni. Dopiero po minięciu ryzyka przymrozków wiosennych sadzonki trafiają na pole.