Nowa superinspekcja będzie spionizowana, podległa resortowi rolnictwa i połączy obecne instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo zdrowotne żywności. Tyle plany rządu. Opinie partnerów społecznych zaproszonych na pierwszą publiczną prezentację założeń reformy były dalekie od entuzjazmu.
Powrót do starych planów
Podczas konferencji prasowej minister Krzysztof Jurgiel przypomniał, że konsolidacja instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności była już planowana w 2005 r. Wtedy się nie udało. Teraz pomysł wraca zwłaszcza, że przez 8 lat rządów koalicji PO-PSL, mimo zapowiedzi, nic się w tym kierunku nie działo. Obecny rząd sprawę bezpieczeństwa żywności uznał za jeden ze swoich priorytetów.
Dlatego w ministerstwo rolnictwa powstał specjalny zespół, który przygotowuje założenia reformy. – Harmonogram przewiduje, że do końca roku przeprowadzimy ustawę kompetencyjną oraz ustawę o przepisach wprowadzających. W następnym 2017 roku trzeba uchwalić 70 rozporządzeń zmieniających dotychczasowe przepisy. Dlatego zostanie powołany pełnomocnik, który przeprowadzi całą procedurę, tak, aby od 2018 r. nowy system bezpieczeństwa żywności zaczął w Polsce działać. Wszystko zgodnie z zasadą kontroli „od stołu do pola” – powiedział minister Krzysztof Jurgiel.
Założenia reformy przedstawił szef Państwowej Inspekcji Roślin i Nasiennictwa, a jednocześnie szef ministerialnego zespołu przygotowującego reformę. Andrzej Chodkowski przypomniał, że obecnie w Polsce nadzór nad bezpieczeństwem żywności sprawuje 5 służb inspekcyjnych.
– Jest to nadzór rozproszony, zarówno na szczeblu centralnym jak i w województwach i powiatach. Policzyliśmy, że istnieje 19 ośrodków decyzyjnych, które decydują o funkcjonowaniu tych inspekcji. Jest to dwóch ministrów, prezes UOKiK, 16 wojewodów. Mimo, że z budżetu państwa przeznaczmy znaczne środki na finansowanie tych służb, bo to jest 1 mld 800 mln zł rocznie cały czas borykamy się z niedoborem środków i niskimi wynagrodzeniami – tłumaczył Andrzej Chodkowski.
Dlatego ministerstwo rolnictwa proponuje rewolucyjną zmianę. W miejsce Inspekcji Weterynaryjnej, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz części Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz Inspekcji Handlowej powstanie Państwowa Inspekcja Bezpieczeństwa Żywności.
– Pełniłaby ona kompleksowy nadzór nad żywnością. Będzie działać jako jednolita instytucja nie wchodząca w skład wojewódzkiej administracji zespolonej, byłaby spionizowana i finansowana z jednej części budżetowej, tak, aby zapewnić skuteczność i racjonalność wydawania środków. I wreszcie kolejny powód jej powstania to mniejsze obciążenia dla małych i średnich przedsiębiorców dla których kontrole bywają dolegliwe – przekonywał Andrzej Chodkowski.
PIBŻ będzie podległa ministrowi rolnictwa, a jej strategiczne kierunki i naukowe podstawy analizy ryzyka, jak też koordynacja badań realizowanych przez instytuty i uczelnie będzie zadaniem Narodowej Rady Naukowej Bezpieczeństwa Żywności. Członkowie Rady (20 naukowców) będą powoływani przez Prezesa Rady Ministrów na 4 letnią kadencję. Powoływanie członków Rady przez Premiera i jej kadencyjności ma zapewnić niezależność.
Przed konferencją prasową do ministerstwa rolnictwa zostali zaproszeni po raz pierwszy od rozpoczęcia prac nad reformą systemu bezpieczeństwa żywności partnerzy społeczni.
Podczas spotkania resort rolnictwa przekonywał, że proces konsolidacji jest nieunikniony i odbył się na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat w większości państw członkowskich Unii Europejskiej. Aktualnie w 23 spośród 28 krajów UE przeprowadzono działania organizacyjne polegające na połączeniu instytucji kontrolnych. Głównym celem tych przemian była poprawa koordynacji i wzrost skuteczności, jednak wśród pozytywnych efektów zmian wymieniane jest efektywniejsze wykorzystanie powierzonych środków oraz zmniejszenie uciążliwości dla przedsiębiorców.
Superinspekcja pod premiera?
Ale obecni na sali przedsiębiorcy mieli wiele zastrzeżeń i pytań. Pierwsze uwagi dotyczyły podległości nowej instytucji odpowiedzialnej za bezpieczeństwo żywności. Marek Przeździak ze Stowarzyszenia „Polbisco” zwrócił uwagę, że PIBŻ powinna podlegać Premierowi, a nie ministrowi rolnictwa. Podobnego zdania był prof. Maciej Gajęcki z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
– Inspekcje podległe ministerstwu kontrolują ministerstwo. To jest kabaret, który zresztą występuje jeszcze w 16 państwach Europy. Ale z tego co wiem te państwa będą odchodzić od takiego modelu. PIBŻ powinna podlegać Premierowi. Proszę dotrzymywać słowa, bo PiS obiecywał Inspekcje pod Premierem – podkreślił prof. Gajęcki.
Jacek Łukaszewicz prezes Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej apelował - Przestańmy się samobiczować. Bezpieczeństwo zdrowotne żywności jest dobrze chronione, a koszty proponowanych zmian mogą być bardzo duże.
– Przemysł żywnościowy postulował proste rzeczy: inspekcja powinna być spionizowana i finansowana z budżetu centralnego. Powinniśmy zacząć od konsolidacji trzech inspekcji podległych ministrowi rolnictwa. Moje wątpliwości budzi harmonogram zmian. To jest bardzo skomplikowana materia. Dlatego sugeruję podejście ewolucyjne, a nie rewolucyjne. Jest ryzyko, że przy tak wielkiej reformie coś pójdzie nie tak. Jeżeli ta reforma podważy wiarygodność polskiej żywności ktoś może zgłosić wniosek o embargo polskiej żywności – przestrzegał Andrzej Gantner z Polskiej Federacji Producentów Żywności.
Fot. MRiRW
