Na czym polega wyłączne prawo do odmian w rolnictwie ekologicznym?
Przepisy jasno określają, że nowa odmiana rośliny, która opracowana została przez hodowcę, stanowi jego własność intelektualną, pod warunkiem, że hodowca ten złożył stosowny wniosek, który został pozytywnie rozpatrzony. Wyłączne prawo do odmiany ma na celu ochronę tej własności. Oznacza to, że wyłącznie hodowca może wytwarzać, rozmnażać lub przygotowywać do rozmnażania nową odmianę rośliny. Również tylko on może oferować ją do sprzedaży, eksportu czy importu oraz przechowywać jej materiał siewny. Ochronę wyłącznego prawa regulują zarówno rozporządzenia wspólnotowe, jak i krajowa Ustawa z dnia 26 czerwca 2003 roku o ochronie prawnej odmian rośli).
Gospodarstwa ekologiczne także korzystają z odmian, które objęte są ochroną wyłącznego prawa, oczywiście stosując do siewu lub sadzenia licencjonowany materiał, pochodzący z uprawy ekologicznej, nie zaprawiony środkami chemicznymi. Rolnicy ekologiczni, tak samo jak konwencjonalni, mogą również wysiewać nasiona odmian chronionych wyłącznym prawem uzyskane z własnego zbioru, bez licencji od hodowcy, pod warunkiem uiszczenia opłaty za odstępstwo rolne, w wysokości 50% opłaty licencyjnej. Prawa i obowiązki wynikające z odstępstwa rolnego dotyczą bowiem w równym stopniu gospodarstw konwencjonalnych, jak i ekologicznych.
Certyfikat ekologiczny to nie wszystko
Jako naruszenie wyłącznego prawa do odmian roślin rozumie się m.in. oferowanie lub sprzedaż do siewu materiału odmiany, która chroniona jest wyłącznym prawem, bez posiadania pisemnej zgody (licencji) od hodowcy. Wśród rolników prowadzących produkcję ekologiczną częste jest przekonanie, że już samo posiadanie certyfikatu produkcji ekologicznej uprawnia ich do oferowania i sprzedaży wyprodukowanego materiału na cele siewne. Nic bardziej błędnego! Tak samo, jak producenci materiału konwencjonalnego, oni również powinni uzyskać licencję od hodowcy, którego odmianę chcą wprowadzać do obrotu. Rolnicy ekologiczni, zamierzający handlować nasionami lub sadzeniakami, mają również obowiązek zarejestrować się w Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN).
Wyłączne prawo narusza także siew nabytego niekwalifikowanego materiału odmiany chronionej, pochodzącego ze źródeł innych niż od licencjonowanych sprzedawców. Nie ma przy tym znaczenia, czy nasiona te zostały wyprodukowane metodami ekologicznymi, czy konwencjonalnymi. Brak pisemnej zgody hodowcy w takiej sytuacji zawsze oznacza naruszenie wyłącznego prawa do odmiany.
Ochrona wyłącznego prawa bez wyjątków
Rolnicy posiadający gospodarstwa ekologiczne powinni pamiętać, że ochrona wyłącznego prawa do odmian roślin obowiązuje ich w identycznym zakresie, jak rolników prowadzących uprawy metodami konwencjonalnymi. Oznacza to, że materiał do siewu powinni oni nabywać wyłącznie z legalnych źródeł, bez względu na cel planowanej uprawy. Jeżeli decydują się na siew z własnego zbioru, powinni upewnić się, czy dana odmiana jest chroniona wyłącznym prawem, a jeśli tak, to czy i z jakim hodowcą mają obowiązek rozliczyć się za odstępstwo rolne. Ponadto, gdyby chcieli oferować i sprzedawać do siewu wyprodukowane ekologicznie nasiona lub sadzeniaki z własnego zbioru, powinni najpierw uzyskać licencję od hodowcy oraz dopełnić formalności wymaganych przez PIORiN.
Agencja Nasienna Sp. z o.o.
Fot. Daleszyński
