KE proponuje rolnikom ustępstwa i uproszczenia w WPR. Co dokładnie ma się zmienić?

W związku z trwającymi protestami rolników Komisja Europejska w dniu 22.02.2024 r. przedstawiła możliwości uproszczenia działań w celu zmniejszenia obciążeń dla rolników w UE. KE poinformowała też, że dokument przedstawiający pierwsze możliwe działania mające na celu obciążeń administracyjnych spoczywających na barkach rolników został przesłany do prezydencji belgijskiej w celu dalszego procedowania.

Szefowa KE analizowała obawy rolników w całej UE

W wydanym komunikacie KE przypomina, że jej przewodnicząca Ursula von der Leyen zobowiązała się 1 lutego br. do przeprowadzenia dogłębnej analizy obciążeń administracyjnych obciążających barki rolników. Ocena ta miała się skupić się na obawach rolników dotyczących obciążeń administracyjnych wynikających z ram regulacyjnych UE, a także z przepisów krajowych.

W odniesieniu do przepisów na szczeblu UE analiza ta objęła:

• wnioski o przyznanie pomocy,
• monitorowanie i kontrole w ramach wspólnej polityki rolnej (WPR),
• obowiązki wynikające z innych przepisów UE.

W ten sposób Komisja określiła obszary, w których możliwe byłoby wprowadzenie ulepszeń, w szczególności w przepisach i wytycznych UE, w celu zmniejszenia obciążeń administracyjnych.

- Należy podkreślić, że w ramach nowego modelu realizacji obecne rozporządzenie w sprawie WPR pozostawia państwom członkowskim znaczną elastyczność w odniesieniu do ich planów strategicznych WPR oraz że projektowanie ich systemów finansowania oraz zarządzanie nimi i ich kontrola leży w ich gestii. Zakres rzeczywistych obowiązków rolników wynikających z dyrektyw UE jest dalej określany w odpowiednich przepisach krajowych transponujących je, a zatem może w pewnym stopniu różnić się w poszczególnych państwach członkowskich UE - czytamy w komunikacie KE.

Wznowione protesty rolników we Francji!

Rolnictwo różni się w poszczególnych krajach UE

KE podkreśla, że państwa członkowskie odgrywają kluczową rolę w utrzymywaniu obciążeń administracyjnych dla rolników, które służą osiągnięcu celów prawodawstwa UE oraz, że mogą występować różnice w poziomie obciążeń między państwami członkowskimi.

- W związku z tym działanie to przyniesie rolnikom jak najlepsze rezultaty tylko wtedy, gdy na szczeblu europejskim Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi. Ponadto działanie to musi być prowadzone we współpracy między instytucjami europejskimi, państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami, w szczególności rolnikami - czytamy w komunikacie KE.

Ponadto Komisja uważa, że powodzenie tego działania wymaga uwzględnienia różnych rodzajów rolnictwa, a tym samym skupienia się na zmniejszeniu obciążeń dla mniejszych rolników; wspieranie wdrażania interwencji w ramach WPR, które zwiększają zrównoważenie i odporność rolnictwa UE; oraz jak najlepsze wykorzystanie usług doradczych, aby pomóc rolnikom w radzeniu sobie z niezbędnymi zadaniami administracyjnymi.

KE poprosiła o pomoc unijne organizacje rolnicze

Rolnicy w całej UE od początku sygnalizowali KE, że "nic o nas bez nas". Dlatego Komisja zwróciła się do głównych organizacji rolniczych na szczeblu UE (Copa-Cogeca, CEJA, ECVC i IFOAM) z prośbą o propozycje rozwiązań na szczeblu UE (WPR i innych przepisów UE), które mogą zmniejszyć obciążenia administracyjne dla rolników.

Podobne pismo zostało wysłane przez prezydencję belgijską do ministrów rolnictwa, w którym zwrócono się do nich o określenie kwestii na szczeblu UE, które mogą zmniejszyć obciążenia administracyjne dla rolników.

W odpowiedzi do Brukseli napłynęło wiele wniosków z poszczególnych państw członkowskich UE. Komisja podkreśla, że mają one szeroki zakres. Niektóre z nich są wykonalne w krótkim okresie, ale wiele z nich wymaga dokonania daleko idących zmian w aktach podstawowych WPR na lata 2023 - 2027. 

Rolnicy domagają się zamknięcia granicy z Ukrainą, Chłopskiego a nie Zielonego Ładu oraz rekompensat od KE za poniesione straty. Minister Siekierski w Zosinie

5 obszarów zmian we Wspólnej Polityce Rolnej 2023 - 2027

Komisja uporządkowała wnioski państw członkowskich w pięciu szerokich obszarach:

1. Pierwsza seria wniosków obejmuje zarządzanie planami strategicznymi WPR i odnosi się do procedur dotyczących zmiany planów strategicznych (w tym liczby dozwolonych zmian), monitorowania i przeglądu wyników (w tym rocznego sprawozdania z realizacji celów) oraz niektórych elementów metodyki oceny jakości zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli (uproszczenie systemu monitorowania obszarów (AMS) oraz stopniowego wprowadzania zdjęć oznaczonych geograficznie oraz zastosowań geoprzestrzennych), a także systemu kontroli i kar (w tym racjonalizacji wszystkich kontroli w gospodarstwie). Przewiduje się krótkoterminowe odpowiedzi na wiele z tych sugestii, podczas gdy inne wymagają zmiany aktów podstawowych (np. liczba poprawek).
2. Drugi zestaw wniosków dotyczy Zielonego Ładu WPR, ze szczególnym uwzględnieniem wymogów warunkowości i kontroli. Większość państw członkowskich proponuje dostosowanie lub uproszczenie norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, podczas gdy niektóre proponują całkowite skreślenie jednej lub większej liczby norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska. Jeśli chodzi o interwencje rolno-środowiskowo-klimatyczne i­systemy ekologiczne, większość zmian dotyczy zarządzania finansowego lub długoterminowego. Z tym związane są propozycje dotyczące definicji np. trwałych użytków zielonych i kwalifikujących się hektarów. Oprócz tymczasowego i częściowego odstępstwa od normy GAEC 8 na 2024 r. Komisja podejmuje działania w sprawie dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska 1 w drodze aktu delegowanego w sprawie wskaźnika trwałych użytków zielonych i uważnie analizuje inne sugestie dotyczące zielonej architektury, mając na uwadze potrzebę utrzymania celów polityki odzwierciedlonych w decyzjach współprawodawców z 2021 r.
3. Trzecia grupa sugestii dotyczy zarządzania ryzykiem i zarządzania kryzysowego, z sugestiami, aby przeznaczyć więcej funduszy WPR na zarządzanie kryzysowe lub zmienić przepisy WPR dotyczące wsparcia dla instrumentów zarządzania ryzykiem. Propozycje te w dużej mierze wymagają zmian w aktach podstawowych.
4. Czwarta grupa wniosków dotyczy innych przepisów WPR (innych niż Zielony Ład. Dotyczą one wsparcia związanego z produkcją, usunięcia lub odroczenia stosowania warunkowości społecznej, systemów i zasad wsparcia sektorowego, takich jak wsparcie dla organizacji producentów i sektora wina, środków promocyjnych i rolnictwa ekologicznego. Chociaż niektóre wnioski wymagałyby zmian w aktach podstawowych, kilka sugestii jest już wykonalnych w ramach zwiększonej pomocniczości nowego modelu realizacji WPR.
5. Ponadto kilka państw członkowskich zaproponowało uproszczenia związane z regulacjami wykraczającymi poza WPR, takimi jak wylesianie, monitorowanie lasów, przepisy sanitarne lub energia ze źródeł odnawialnych. Komisja rozważa szereg terminowych zmian w aktach wykraczających poza WPR w celu uproszczenia przepisów, podczas gdy zmiany polityki muszą być negocjowane w toczących się procedurach ustawodawczych lub starannie oceniane przed złożeniem wniosków.

Unijne organizacje rolnicze: Trzeba działać szybko!

Jak informuje KE, konsultacje z czterema głównymi organizacjami rolniczymi UE (Copa-Cogeca, ECVC, CEJA i IFOAM) doprowadziły do zebranai pierwszych wniosków. Większość organizacji wzywa do podjęcia pilnych działań w celu uproszczenia obciążeń administracyjnych dla rolników, ale także podkreśla potrzebę określenia stabilnych ram nowej polityki rolnej i proponuje działania w perspektywie długoterminowej.

Chociaż Copa-Cogeca zawiera konkretne propozycje dotyczące szeregu norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, a także istniejących i przyszłych przepisów dotyczących środowiska, ECVC i IFOAM nalegają, aby nie zmniejszać ambicji w zakresie ochrony środowiska, podczas gdy CEJA koncentruje się na potrzebie „kontroli spójności” między różnymi przepisami UE mającymi wpływ na rolników. Jak podkreśla KE, zainteresowane strony są również głęboko świadome istotnej odpowiedzialności państw członkowskich za wdrażanie i podkreślają potrzebę unikania nadmiernie rygorystycznego wdrażania.

- W swoich uwagach, podobnie jak państwa członkowskie, organizacje gospodarstw rolnych zajmują się również zarządzaniem planem strategicznym WPR, warunkowością i kontrolami, ale dodają wnioski dotyczące np. nieuczciwych praktyk handlowych, zarządzania rynkiem i wzywają do szczególnego traktowania małych gospodarstw i gospodarstw ekologicznych. Ponadto niektóre z nich pragną uniknąć dodatkowych obciążeń administracyjnych dla rolników wynikających z nowych przepisów, które są obecnie negocjowane lub mają być wdrażane - czytamy  w komunikacie KE.

Komisja rolnictwa PE ma swoje propozycje

Także Komisja Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Parlamentu Europejskiego wysłała pismo, w którym wskazała sześć obszarów, w których uważa, że konieczne są konkretne i natychmiastowe działania. Są to:

• poszanowanie zasady pomocniczości,
• elastyczne warunki,
• uczciwa konkurencja,
• sprawiedliwe łańcuchy dostaw,
• wspieranie współpracy w łańcuchu dostaw produktów rolno-spożywczych,
• ocena najlepszych sposobów włączenia prawodawstwa dotyczącego Europejskiego Zielonego Ładu w celu ułatwienia przestrzegania przepisów.

Na podstawie tych wniosków i analizy własnej Komisji zidentyfikowano kilka możliwych działań. Przedstawiamy je poniżej. Harmonogram i instrumenty prawne są wymienione w załączniku.

Te zmiany można wprowadzić od ręki bez zmiany aktów podstawowych KE [LISTA]

Jak informuje KE, w perspektywie krótkoterminowej można zrealizować szereg działań bez konieczności wprowadzania zmian w aktach podstawowych. Mogą to być między innymi:

1. Przegląd niektórych przepisów dotyczących wskaźnika GAEC1 trwałych użytków zielonych w celu uwzględnienia zmian strukturalnych, w szczególności znacznego spadku liczby zwierząt gospodarskich, dzięki czemu rolnicy bez zwierząt gospodarskich są zobowiązani do ponownego przekształcenia gruntów ornych na pastwiska lub użytki zielone.
2. Przegląd dopuszczalności niektórych praktyk rolniczych w okresach wrażliwych dla wymogów określonych w normie dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska 6.
3. Przegląd unijnej metodologii oceny jakości systemu monitorowania obszarów w celu znacznego ograniczenia liczby wizyt w gospodarstwach, przy jednoczesnym utrzymaniu skuteczności metodyki zapewniającej prawidłowe wydatkowanie funduszy podatników. W wielu przypadkach zmniejszy to ogólną liczbę gospodarstw odwiedzonych o 50 % lub więcej.
4. Wyjaśnienie możliwości wykorzystania zdjęć oznaczonych geograficznie na mocy obowiązujących przepisów oraz dokonanie przeglądu wymogów związanych ze zdjęciami oznaczonymi geograficznie w rozporządzeniu wykonawczym w celu ograniczenia obciążeń dla rolników wynikających z robienia zdjęć oznaczonych geograficznie i dostarczania ich administracjom krajowym.
5. Wyjaśnienia w sprawie stosowania pojęcia siły wyższej i wyjątkowych okoliczności - stworzenie noty przypominająca kluczowe zasady i elastyczność w stosowaniu przepisów. Wspieranie państw członkowskich w stosowaniu tego przepisu pomoże rolnikom, którzy nie mogą spełnić określonych wymogów w danym roku, utrzymać wsparcie w ramach WPR. Na przykład, jeżeli z powodu poważnej powodzi rolnik nie będzie w stanie kosić pól do określonej daty określonej w przepisach krajowych, rolnik może nadal otrzymywać wsparcie w ramach WPR, ponieważ powódź może być przypadkiem działania siły wyższej. Jeżeli cały obszar, np. region, jest dotknięty poważną klęską żywiołową, a wszyscy rolnicy na tym obszarze są dotknięci tym wydarzeniem, państwa członkowskie mogłyby uznać siłę wyższą dla wszystkich rolników na tym obszarze.
6. Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi w celu określenia możliwych sposobów racjonalizacji kontroli w celu zmniejszenia obciążeń administracyjnych/kontrolnych dla rolników, w tym prawa do błędu, tj. możliwości skorygowania niezamierzonego błędu po raz pierwszy bez kary.
7. W kontekście zbliżających się zmian w planach strategicznych WPR – wspieranie państw członkowskich w upraszczaniu ich interwencji, w tym poprzez udzielanie porad opartych na najlepszych praktykach (zob. poprzedni punkt) oraz poprzez zbadanie możliwości wyeliminowania zbędnych zawiłości i obciążeń administracyjnych dla beneficjentów (np. warunki kwalifikowalności, które są zbędne lub trudne do wdrożenia w związku z kontrolami), w celu uproszczenia terminów składania wniosków dla rolników.
8. Informowanie państw członkowskich, w jaki sposób można zwiększyć skuteczność procedury zmiany planu strategicznego WPR i nadal ułatwiać wprowadzanie zmian do planów strategicznych WPR, które wprowadzają uzasadnione, dobrze ukierunkowane dostosowania, przy jednoczesnym zachowaniu ogólnego wkładu planów w zakresie klimatu i środowiska w zaspokajaniu potrzeb określonych przez rolników i państwa członkowskie oraz zwiększaniu odporności rolnictwa UE.
9. Zachęcanie państw członkowskich do wzmocnienia roli usług doradczych i wsparcia budżetowego dla tych usług, aby pomóc rolnikom w wypełnianiu obowiązków i dostępie do wsparcia w ramach WPR, a także innych źródeł finansowania lub zachęt. Można tego dokonać również w przyszłych zmianach planów strategicznych WPR.
10. W odniesieniu do dyrektywy azotanowej (SMR 2) trwają konsultacje społeczne w sprawie oceny dyrektyw azotanowych do dnia 8 marca. Zachęca się do tego oczywiście zainteresowane strony, które chcą skorzystać z tej okazji, aby przedstawić opinie na temat obciążeń administracyjnych wynikających z tego aktu prawnego. Komisja bierze je pod uwagę do celów oceny

Na te zmiany trzeba będzie poczekać dłużej [LISTA]

Komisja Europejska poinformowała, że może rozważyć zaproponowanie zmian w obowiązujących rozporządzeniach podstawowych WPR  lub innych aktach podstawowych. W takim przypadku wniosek ustawodawczy powinien składać się z ograniczonego zestawu ukierunkowanych zmian i powinien zostać przyjęty stosunkowo szybko, tak aby mógł zostać wynegocjowany przez Parlament Europejski i Radę.

Głównym celem zmian byłoby zmniejszenie obciążeń dla rolników. Komisja określiła już niektóre obszary, w których może to być możliwe:

1. Przegląd zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska GAEC 8, aby zmniejszyć obciążenie wynikające z tej normy przy jednoczesnym utrzymaniu korzyści dla różnorodności biologicznej. Przegląd ten mógłby zostać rozszerzony na inne normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, w szczególności GAEC 6 i 7, a także ekoprogramy i interwencje w zakresie rozwoju obszarów wiejskich w odniesieniu do obciążeń administracyjnych. Poruszone zostaną również kwestie możliwej niespójności między stosowaniem norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska. Takie przeglądy skupią się w szczególności na zmniejszeniu obciążeń administracyjnych dla drobnych producentów rolnych i ułatwieniu podejmowania interwencji wspierających WPR.
2. Zwolnienie małych gospodarstw (poniżej 10 ha) z kontroli zgodności z wymogami warunkowości. Byłoby to znaczne uproszczenie, ponieważ dotyczyłoby 65 % beneficjentów wsparcia w ramach WPR w UE, a jednocześnie nie wpłynęłoby znacząco na ambicje środowiskowe/klimatyczne (gospodarstwa te stanowią jedynie 9,6 % obszarów objętych wsparciem w ramach WPR).
3. Rolnictwo ekologiczne jest powszechnie uważane za najbardziej przyjazny dla środowiska rodzaj rolnictwa przyczyniającego się z definicji do różnorodności biologicznej i zdrowia gleby. Zgodnie z rozporządzeniem rolnicy ekologiczni są już uznawani za zgodnych z zasadami dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska 7. Komisja oceni, czy można je również uznać za spełniające wymogi GAEC 8.
4. Pełne zwalnienie rolników podlegających kontroli warunkowości z kontroli wzajemnej zgodności. Rolnicy nadal podlegają kontrolom zasady wzajemnej zgodności, gdy zwracają się o wsparcie dla środków nadal realizowanych w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014–2022. Zwolnienie to zmniejszy obciążenie związane z kontrolami, przy jednoczesnym utrzymaniu ochrony interesów finansowych UE, ponieważ wymogi warunkowości obejmują większość wymogów wzajemnej zgodności.
5. Zapewnienie państwom członkowskim większej elastyczności w zakresie liczby dozwolonych zmian w ich planach strategicznych WPR, tak aby w momencie ich powstania można było dostosować interwencje wspierające do zmieniających się potrzeb rolników.
6. Prawodawstwo UE dotyczące klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt posiada własne systemy kontroli i sankcji, które mają zastosowanie niezależnie od warunkowości. Niektóre z obowiązków tych instrumentów stanowią część warunkowości WPR jako ustawowych wymogów w zakresie zarządzania (SMR). Komisja organizuje wymianę najlepszych praktyk w zakresie koordynacji tych systemów z warunkowością.
7. W wstawie o monitorowaniu gleby i ustawie o monitorowaniu lasów Komisja opracowuje usługi teledetekcji w kontekście programu Copernicus, które mogłyby służyć uproszczeniu monitorowania odpowiednich deskryptorów gleby i oceny stanu gleby, podczas gdy obserwacja Ziemi może poprawić skuteczność i terminowość monitorowania lasów, zwłaszcza w odniesieniu do jego stanu zdrowia i stanu, oraz umożliwić skuteczniejsze i skuteczniejsze opracowywanie środków i ich wdrażanie przez państwa członkowskie.
8. Ograniczenie obowiązku prowadzenia ewidencji przez profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin (art. 67 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009) poprzez wyłączenie środków ochrony roślin zawierających wyłącznie substancje czynne uznane za biologiczne z obowiązku prowadzenia ewidencji.
9. Zniesienie wymogu, zgodnie z którym rolnicy muszą składać indywidualne wnioski o opryskiwanie z powietrza pestycydami (art. 9 ust. 4 dyrektywy 2009/128/WE) po ustaleniu przez państwa członkowskie wszystkich odpowiednich warunków i obowiązków przewidzianych w art. 9 ust. 2 i 3 dyrektywy.
10. Wyeliminowanie wymogu prowadzenia przez rolników dokumentacji dotyczącej leczenia zwierząt produktami leczniczymi na mocy dyrektywy 98/58/WE, ponieważ podobny wymóg jest zawarty w rozporządzeniu (UE) 2019/6 w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych.

Procedury administracyjne i gromadzenie dokumentacji

Komisja Europejska pzrewiduje przeprowadzenie badania dotyczącego wnioskowanych uproszczeń z punktu widzenia rolników. Będzie ono rozpoczęte i wykorzystane jako podstawa do dyskusji i współpracy z państwami członkowskimi, w miarę możliwości, w tym dobrych przykładów z planów strategicznych WPR. W analizie przeanalizowano złożoność dla rolników w odniesieniu do zastosowań, monitorowania, kontroli i wymogów środowiskowych/sanitarnych.

Będzie to podejście trzyetapowe:

1) ukierunkowanego kwestionariusza  skierowanego do rolników w marcu oraz prezentacji wyników na warsztatach na temat zarządzania i wyników w dniu 12 kwietnia 2024 r.;

2) pogłębione rozmowy telefoniczne w kwietniu i maju z wybranymi rolnikami, którzy wyrazili zgodę w badaniu UE, z wynikami dostępnymi w czerwcu;

3) analiza mająca na celu przede wszystkim oddzielenie źródeł złożoności i zidentyfikowanie różnic w funkcji wielkości gospodarstwa, czego wynikiem jest jesień 2024 r. Prace te zostaną uwzględnione w działaniach upraszczających opisanych w sekcjach A i B powyżej.

Równolegle rozpocznie się badanie na temat obciążenia administracyjnego i, bardziej ogólnie, wpływu „nowego modelu realizacji” WPR i skupi się na instytucjach zarządzających i agencjach płatniczych.

Poprawa pozycji rolników w łańcuchu dostaw żywności

KE poinformowała, że przed marcowym posiedzeniem Rady AGRIFISH przygotowuje szereg krótko-, średnio- i długoterminowych działań mających na celu poprawę pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym i ochronę ich przed nieuczciwymi praktykami handlowymi, obejmujących takie kwestie, jak przejrzystość rynku, zarządzanie oraz, w razie potrzeby, poprawa nieuczciwych praktyk handlowych i innych odpowiednich przepisów.

- Szczególną uwagę poświęcimy środkom związanym z marżami, praktykami handlowymi w łańcuchu wartości i kosztami produkcji, biorąc pod uwagę, że rolnicy są często najsłabszym ogniwem łańcucha wartości żywności. Utworzenie obserwatorium mogłoby być pierwszym krokiem, prowadzącym do większej przejrzystości i koordynacji. Równie ważne jest lepsze egzekwowanie i wdrażanie na szczeblu UE obowiązujących przepisów dotyczących importowanych produktów rolnych - informuje KE.

Propozycje KE rozpatrzy komisja rolnictwa PE

Już w poniedziałek 26 lutego br. odbędzie się posiedzenie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego na którym zostanie rozpatrzony punkt: „Wymiana poglądów z Komisją na temat proponowanego pakietu upraszczającego dla rolników i administracji krajowych”.

W ten sposób parlamentarzyści europejscy chcą się odnieśc do przedstawionych przez Komisję Europejską propozycji. 

- Komisja pozostaje w pełni zaangażowana w opracowywanie rozwiązań mających na celu złagodzenie presji odczuwanej obecnie przez kobiety i mężczyzn pracujących w rolnictwie. Zmniejszamy obciążenie administracyjne naszych rolników, aby pomóc im w zagwarantowaniu bezpieczeństwa żywnościowego obywatelom Europy. Uproszczenie naszej polityki rolnej jest stałym priorytetem, zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Dzięki temu wachlarzowi działań realizujemy zobowiązanie podjęte wobec naszych rolników, aby przyspieszyć tę dyskusję. Z niecierpliwością oczekuję na wysłuchanie opinii naszych państw członkowskich - napisała w piątek szefowa KE Ursula von der Leyen.

oprac. bcz na podst. KE