Grunty rolne Skarbu Państwa
Do RPO jak czytamy w oficjalnym piśmie, zwracają się przedsiębiorcy, którzy zajmują się działalnością rolniczą na gruntach, które są własnością Skarbu Państwa. Zwracają się przede wszystkim z dwoma kluczowymi problemami:
- Po pierwsze, jedną z ważnych kwestii jest to, że istnieją złożone problemy, które wynikają z uchwalonych w 2011 roku przepisach, które regulują tzw. wyłączenia z dzierżaw, a zwłaszcza z przepisów przejściowych.
- Kolejny problem to nadmierna surowość sankcji, które są nakładane na tzw. bezumownych użytkowników państwowych gruntów rolnych.
Ochrona prawa dzierżawców
Ten temat nie jest poruszany po raz pierwszy. Ogólnie tematyka dzierżaw jest bardzo kontrowersyjna, o czym wielokrotnie pisaliśmy na naszym portalu. Przykładowo TUTAJ: Ziemia z "trzydziestek": co dalej z wyłączeniami dzierżawionych gruntów od KOWR?
Mimo omawiania tego zagadnienia i problemów z niego wynikających, do tej pory nie doprowadzono do satysfakcjonujących rezultatów.
Jak ocenia RPO, obecny stan dalej budzi zastrzeżenia z punktu widzenia zarówno zgodności z konstytucyjnymi wartościami i zasadami. Pozbawia też należytej ochrony prawa dzierżawców państwowych gruntów rolnych.
Długa historia problemów z dzierżawami
Cała geneza problemów sięga już roku 2011, kiedy to państwo zmieniło podejście do gospodarowania państwowymi nieruchomościami rolnymi.
- podjęto decyzję o dążeniu do trwałego ich rozdysponowywania. Służyły temu zmiany ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Jako preferowany sposób gospodarowania nimi wskazała ona już nie sprzedaż lub dzierżawę, ale „w pierwszej kolejności” samą sprzedaż – przypomina RPO.
Aby to było możliwe, ówczesna Agencja Nieruchomości Rolnych musiała odzyskać swobodę dysponowania nieruchomościami, z których większość pozostawała przedmiotem wieloletnich dzierżaw.
Wtedy pojawił się mechanizm wyłączeń, który ogranicza powierzchnie dzierżawionych gruntów i przekazywanie tej części areału z powrotem do zasobu państwowego.
- Nowo zawierane umowy dzierżawy miały od tego czasu zawierać postanowienie o możliwości jej wypowiedzenia przez ANR w zakresie wyłączenia 30% powierzchni użytków rolnych będących przedmiotem dzierżawy Ingerencję w już trwające dzierżawy, nawiązane często wiele lat przed wejściem w życie nowych przepisów, umożliwiały natomiast – stworzone specjalnie w tym celu - rozbudowane regulacje przejściowe, tj. art. 4 oraz art. 5 ustawy nowelizującej – czytamy w piśmie.
Wyłącznie tzw. „30”
Wprowadzono procedurę wyłączania do 30% powierzchni dzierżawionych gruntów, zmieniając wieloletnie umowy w trakcie ich obowiązywania.
Nowe zasady dotyczyły jednak głównie właścicieli gospodarstw wielkoobszarowych (ponad 300 ha).
- Założenia przyjętego tu mechanizmu, niejasna treść przepisów go wprowadzających, jak również późniejsze kolejne zmiany stanu prawnego, doprowadziły do sytuacji, która budzi zastrzeżenia Rzecznika. W swym piśmie do MRiRW RPO szczegółowo opisuje kolejne fazy całego zagadnienia – czytamy dalej.
Wynagrodzenie za korzystania z państwowych nieruchomości rolnych
Kolejnym poruszonym problemem w zagadnieniu dzierżaw, jest wysokość wynagrodzenia za korzystanie z państwowych nieruchomości rolnych bez tytułu prawnego, tj. wynagrodzenia należnego na podstawie art. 39b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
Jak opiniuje Rzecznik Praw Obywatelskich, narusza to konstytucyjne zasady i prawa posiadaczy nieruchomości, poprzez:
- po pierwsze nieproporcjonalność nakładanej sankcji
- po drugie, jest to rozwiązanie jawnie niesprawiedliwe w stosunku do posiadaczy w dobrej wierze.
Sankcje – jaka wysokość kary?
Jak przekonuje RPO, zgodnie z Konstytucją pozostaje wyłącznie takie rozwiązanie, które podwyższoną sankcję nakłada wyłącznie na posiadaczy w złej wierze. Sankcja ta nie powinna również przekraczać granic dopuszczalnej ingerencji w prawa majątkowe podmiotów, które są zobowiązane.
- Cywilnoprawne „wynagrodzenie” nie może pełnić funkcji wyłącznie odstraszającej i czysto fiskalnej, oderwanej od sytuacji majątkowej tak podmiotu uprawnionego, jak i zobowiązanego. Prowadzi to do wniosku, że obecna treść art. 39b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa wymaga interwencji legislacyjnej, w celu przywrócenia stanu zgodności z Konstytucją – zaznacza Rzecznik.
Siekierski odejdzie od „wyłączeń dzierżaw”?
Podsumowując Rzecznik Praw Obywatelskich, uważa że istnieje potrzeba rewizji rozwiązań ustawowych.
Dlatego też zwraca się do ministra Czesława Siekierskiego, aby ten przeanalizował wszystkie uwagi i stanowisko, a także pyta, czy w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, toczą się aktualnie odpowiednie prace legislacyjne, a jeśli tak to czy można odejść od koncepcji wyłączeń dzierżaw?
Bernat Patrycja
Fot: Bujoczek
