W naszych warunkach uprawiamy ziemniaki rozmnażane wegetatywnie (na świecie nadchodzi w tej kwestii rewolucja – patrz art. na str. 28), czyli wysadzamy bulwy. Zatem do określania terminu wykonania prac agrotechnicznych posługujemy się skróconą skalą BBCH, w której nie uwzględnia się rozwoju roślin z nasion.
Zgodnie z zasadami skali BBCH, cykl rozwojowy roślin dzielimy na dwie kategorie: fazy główne i podrzędne. Główne fazy, które oznaczane są przez pierwszą cyfrę dwucyfrowego kodu, to m.in. kiełkowanie, rozwój liści, krzewienie, wzrost pędu, dalej fazy generatywne, jak np. kwitnienie i dojrzewanie. Natomiast fazy podrzędne to przykładowo rozwój liści, podzielony na pojawianie się kolejnych liści, a kwitnienie na 10 etapów (np. BCCH 64 to 40% rozwiniętych kwiatów, 6 to faza główna – kwitnienie, a cyfra 4 oznacza 40%).
Jak wygląda rozwój ziemniaka?
W ziemniaku mamy nieco inną sytuację. Rośliny rozwijają się bardzo intensywnie i tworzą kilka generacji organów, np. pędy wyrastają najpierw z oczka wierzchołkowego, potem z bocznych, liście pojawiają się na pędzie głównym, a następnie na bocznych, a pęd tworzy także rozgałęzienia kolejnych rzędów. Dlatego czasem spotyka się oznaczenie BBCH w skali trzycyfrowej, np. BBCH 105 to liść piąty liść na pędzie głównym, a BBCH 115 to liść piętnasty, natomiast BBCH 125 to piąty liść, ale na drugim pędzie wyrosłym z sadzeniaka. Trochę to skomplikowane, ale na potrzeby wyznaczania terminów agrotechnicznych w większości przypadków wystarcza oznaczenie dwucyfrowe.
Zobacz także:Rynek ziemniaków w nachodzącym sezonie
Druga sprawa to fakt, że w zasadzie w naszych warunkach nie powinno być tutaj mowy o kiełkowaniu nasion. Kiełkują jednak bulwy i dlatego wyróżnia się etap BBCH 0. W fazie głównej kiełkowanie mamy zatem następujące fazy:
- BBCH 00: bulwa w stanie spoczynku;
- BBCH 01: początek kiełkowania – kiełki poniżej 1 mm długości;
- BBCH 02: kiełki do 2 mm;
- BBCH 03: kiełki 2–3 mm;
- BBCH 04: kiełki ponad 3 mm;
- BBCH 05: początek formowania korzeni (niezależnie od długości kiełków);
- BBCH 07: początek formowania pędów bocznych na kiełku (jeszcze przed wyłonieniem kiełka na powierzchnię gleby);
- BBCH 08: wzrost pędu w kierunku powierzchni, rozwój łuskowatych liści na pędach;
- BBCH 09: pędy przebijają glebę.
Zmiany w czasie kiełkowania ziemniaka
Bulwy po zbiorze i dojrzewaniu pozbiorczym (gojenie ran, wytworzenie korka, ustabilizowanie stosunku suchej masy do wody) wchodzą w fazę spoczynku. Okres jego trwania zależy m.in. od warunków w przechowalni, od odmiany, zastosowanych inhibitorów kiełkowania i trwa od 2 do 7 miesięcy. Na początku jest to tzw. spoczynek rzeczywisty, kiedy bulwy nie kiełkują nawet w sprzyjających do tego warunkach, a jest on efektem wysokiej koncentracji w bulwie naturalnych inhibitorów kiełkowania. Następnie ma miejsce spoczynek wymuszany, np. niską temperaturą czy zastosowanymi inhibitorami.
Kiełkowanie zachodzi dopiero po wysadzeniu sadzeniaków lub często rozpoczyna się jeszcze w przechowalni. Jest ono wynikiem spadku tzw. inhibitorów kiełkowania, a następnie wzrostu koncentracji auksyn. Kiedyś przyspieszano ten proces, traktując bulwy fitohormonami – gibereliną czy tiomocznikiem.
