Proces zakwaszania gleb w Polsce wynika głównie z uwarunkowań naturalnych - ponad 90% gleb w Polsce wytworzonych jest na kwaśnych skałach naniesionych przez lodowce ze Skandynawii, z których następowało intensywne wymywanie składników zasadowych, zwłaszcza na obszarach o większej rocznej sumie opadów. Gleby wytworzone z tych skał są w większości naturalnie zakwaszone dlatego wymagają podejmowania systematycznych działań polegających na ich odkwaszaniu.
Zobacz także: Jak rozpoznać potrzebę wapnowania bez analizy próbek gleby?
Na podstawie wyników 4-letnich badań przeprowadzonych przez Stacje Chemiczno-Rolnicze w latach 2020-2023, można ocenić, że 40% gleb UR wykazuje odczyn bardzo kwaśny i kwaśny, 32% lekko kwaśny, a 28% obojętny i zasadowy.
Brak naboru o dopłaty na wapnowanie gleb
W 2019 r. uruchomiono priorytetowy „Ogólnopolski program regeneracji środowiskowej gleb poprzez ich wapnowanie”, który był finansowany był ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Był, gdyż kolejnego naboru wniosków o dopłaty do wapnowania nie będzie.
Ministerstwo rolnictwa otrzymało od ministerstwa klimatu i środowiska informację, że NFOŚiGW obciążony jest finansowaniem innych zadań co, znacząco ogranicza możliwości przyznania dodatkowych środków na realizację programu wapnowania. Ewentualne kontynuowanie Programu uwarunkowane będzie dostępnością środków w budżecie NFOŚiGW, które będą mogły zostać redystrybuowane na ten cel.
Wsparcie ministerstwa w wapnowaniu gleb
O program wapnowania upomnieli się posłowie opozycji.
- Wapnowanie gleb jest niezwykle istotne w celu zapewnienia odpowiedniej struktury gleby, zmniejszenia zakwaszenia, poprawy urodzajności oraz zwiększenia przyswajalności składników pokarmowych przez rośliny. Proces ten poprawia jakość plonów rolnych, a także przynosi długoterminowe korzyści, m.in. poprawia krążenie wody w glebie, wpływa na rozwój pożytecznych mikroorganizmów glebowych – napisali w interpelacji posłowie Jan Warzecha i Fryderyk Sylwester Kapinos z PiS.
W odpowiedzi ministerstwo rolnictwa zapewniło, w dalszym ciągu będzie podejmować działania, aby kontynuowane było wsparcie rolników w wapnowaniu gleb.
- W pełni podzielając pogląd Panów Posłów, że wapnowanie gleb przynosi duże korzyści dla gleby, a rolnicy stosując zabieg wapnowania przyczyniają się do poprawy ogólnego stanu środowiska, w tym jakości gleb i wód, wielokrotnie występowałem do Ministra Klimatu i Środowiska, jak również do NFOŚiGW, z prośbą o przedłużenie Programu deklarując ze swej strony wsparcie merytoryczne – napisał wiceminister rolnictwa Michał Kołodziejczak.
Ekoschemat Rolnictwo węglowe
Jednocześnie ministerstwo rolnictwa przypomniało, że w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 wprowadzony został ekoschemat Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, który obejmuje m.in. praktykę Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia w wariancie z wapnowaniem. Ekoschematy są nową interwencją środowiskową realizowaną w ramach płatności bezpośrednich, dobrowolną do stosowania dla rolnika i dodatkowo płatną. Celem praktyki Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia jest właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do zasobności gleb w azot, fosfor, potas, magnez, wapń i potrzeb roślin z wykorzystaniem analizy gleby i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia. Wyżej wymieniona praktyka występuje również w wariancie z wapnowaniem. Wariant ten ma przeciwdziałać zakwaszeniu gleb.
Jakie było zainteresowanie rolników programem wapnowania?
Na podstawie dostępnych danych, od 2019 roku do końca 2022 roku rolnicy złożyli 59 151 wniosków o dotacje w ramach programu wapnowania gleb.
Aby skorzystać z programu wapnowania gleb, rolnicy musieli spełniać następujące warunki:
- wnioskodawca musiał być właścicielem lub dzierżawcą gruntów rolnych.
- gleba musiała zostać przebadana przez akredytowane laboratorium, które potwierdziło potrzebę wapnowania. Badanie musiało wykazać, że odczyn gleby jest kwaśny lub bardzo kwaśny (pH poniżej 5,5).
- konieczne było przedstawienie planu wapnowania, który określał ilość i rodzaj wapna do zastosowania oraz harmonogram przeprowadzenia zabiegu.
Stawki dopłat były uzależnione od wielkości gospodarstwa i wynosiły:
- do 300 zł/t czystego składnika odkwaszającego (CaO oraz MgO) dla gospodarstw o powierzchni mniejszej niż 25 ha użytków rolnych,
- do 200 zł/t czystego składnika odkwaszającego (CaO oraz MgO) dla gospodarstw o powierzchni 25 ha i więcej, ale mniejszej niż 50 ha użytków rolnych,
- do 100 zł/t czystego składnika odkwaszającego (CaO oraz MgO) dla gospodarstw o powierzchni 50 ha i więcej, ale mniejszej niż 75 ha użytków rolnych.
WK
Fot: Sierszeńska/Canva
