StoryEditor

Jak sporządzić plan nawożenia?

Prezentujemy sposób sporządzania planu nawożenia na działkę rolną. Plan ten można sporządzić wykorzystując aplikację czy inny program do zarządzania agrotechniką. Ważne, aby system spełniał wymagania rozporządzenia. Decydując się na samodzielne (na papierze) wykonanie planu, trzeba zebrać dane oraz wykonać obliczenia.dr Tamara Jadczyszyn, IUNG–PIB w Puławach
20.11.2018., 12:11h
W pierwszej kolejności ustalamy średnioroczny stan zwierząt. Jest to konieczne do określenia ilości produkowanego w gospodarstwie nawozu naturalnego. Przykład wyliczenia średniorocznego stanu na podstawie bydła znajduje się pod poniższym linkiem:

Przykład wyliczenia średniorocznego stanu bydła
PLANOWANIE SPOSOBU DYSTRYBUCJI NAWOZÓW NATURALNYCH

Zagospodarowanie nawozu na własnych użytkach rolnych

Przykładowo mamy gospodarstwo 80 ha użytków rolnych oraz stado krów mlecznych w systemie bezściołowym. Z obliczeń stanu średniorocznego wynika, że mamy:
  • 50 krów mlecznych o wydajności pow. 8 tys. l
  • 5 jałówek cielnych
  • 11,25 jałówek pow. 1. roku
  • 7,5 cieląt do 6. mies.

Ponadto w gospodarstwie utrzymujemy w systemie bezściołowym świnie, które są żywione wg powszechnie uznanej praktyki żywieniowej, polegającej na stosowaniu obniżonej koncentracji białka w dawce pokarmowej wraz z suplementacją syntetycznymi aminokwasami oraz udokumentowany mamy ten fakt, np. poprzez np. posiadanie rachunków za zakup tych dodatków:
  • 10 loch
  • 50 prosiąt do 2 miesiąca
  • 50 warchlaków od 2 do 4 miesiąca
  • 200 tuczników

Poprzez zastosowanie przeliczników produkcji obornika bydlęcego i zawartego w nim azotu obliczamy:
  • krowy: 50 szt. x 16,2 t/rok x 4 kg/t N = 3240 kg/rok N
  • jałówki cielne: 5 szt. x 8,5 t/rok x 3,2 kg/t N = 136 kg/rok N
  • jałówki: 11,25 szt. x 6 t/rok x 2,8 kg/t N = 189 kg/rok N
  • cielęta: 7,5 szt. x 1,6 t/rok 2,8 kg/t N = 33,6 kg/rok N

Suma ilości azotu z obornika wynosi 3598 kg/rok N. Ponieważ chów prowadzony jest w oborze płytkiej, konieczne jest uwzględnienie produkcji gnojówki:
  • krowy: 50 szt. x 8,4 t/rok x 3,8 kg/t N = 1596 kg/rok N
  • jałówki cielne: 5 szt. x 5,4 t/rok x 3,1 kg/t N = 83,7 kg/rok N
  • jałówki: 11,25 szt. x 5,8 t/rok x 2,7 kg/t N = 176,175 kg/rok N
  • cielęta: 7,5 szt. x 1,4 t/rok 3,2 kg/t N = 33,6 kg/rok N

Suma ilości azotu z gnojówki wynosi 1889,475 kg/rok N.

Razem produkcja azotu od bydła w oborniku i gnojówce wynosi 5487,475 kg/rok N.

Dla świń robimy podobne obliczenia, jednak uwzględniamy współczynnik „w”.
  • lochy: 10 szt. x 4,6 t/rok x 4,3 kg/t N x 0,79 „w” = 156,3 kg/rok N
  • prosięta do 2 msc.: 50 szt. x 0,7 t/rok x 2 kg/t N = 70,0 kg/rok N
  • warchlaki 2–4 msc.: 50 szt. x 1,4 t/rok x 2,8 kg/t N x 0,79 „w” = 154,8 kg/rok N
  • tuczniki: 200 szt. x 1,9 t/rok x 4,6 kg/t N x 0,75 „w” = 1311,0 kg/rok N
Razem produkcja azotu od świń w gnojowicy wynosi 1692,1 kg/rok N.

Łączna produkcja azotu w przykładowym gospodarstwie wynosi 5487,475 + 1692,1 = 7179,575 kg/rok N. Dzieląc tę wartość przez 170 kg/ha otrzymujemy wynik 42,2 ha. Oznacza to, że w przykładowym gospodarstwie o powierzchni 80 ha użytków rolnych można teoretycznie zagospodarować całość wyprodukowanych nawozów naturalnych (przy ich przeciętnym stosowaniu co 2 lata na o samo pole). Jeżeli nie wystarcza nam powierzchni użytków rolnych, czyli roczna produkcja azotu ze wszystkich nawozów naturalnych wytwarzanych w gospodarstwie podzielona przez 170 kg/ha przekracza powierzchnię UR to zmuszeni jesteśmy odstąpić cześć nawozów naturalnych. 

Konieczność odstąpienia części nawozu naturalnego



Jeżeli mamy mniej użytków rolnych niż wynika z ostatnich obliczeń lub organizacja pracy i struktura zasiewów nie pozwalają nam na zagospodarowanie części nawozu nadwyżkę musimy odstąpić lub sprzedać do innego gospodarstwa. W przypadku przekazywania nawozów naturalnych cały czas ciąży na nas obowiązek obliczenia ilości nawozów naturalnych wytwarzanych w gospodarstwie rolnym i przeznaczonych do przekazania oraz ilości azotu w tych nawozach. Fakt przekazania nawozów musimy udokumentować (pisemne umowy).

Przykładem takiego gospodarstwa byłoby posiadanie ww. pogłowia przy powierzchni około 25-30 ha. Z obliczeń wynika, że nie można już zagospodarować całości nawozów naturalnych nie przekraczając dawki 170 kg/na N.



Zagospodarowanie nawozów naturalnych ze źródeł zewnętrznych


Jeżeli mamy okazję kupić nawóz naturalny, to musimy sporządzić plan nawożenia. W tym przypadku tym do obliczeń stosujemy ilości azotu wg tabeli 9 z rozporządzenia (czyli na podstawie gatunku od którego pochodzi nawóz, systemu utrzymania i ewentualnie współczynnika „w”). Możliwe jest też zastosowanie rzeczywistej koncentracji składnika  w nawozie, jeżeli podmiot przekazujący przeprowadził badanie zawartości azotu w nawozie naturalnym. Można też samemu oddać nawóz do analizy aby ustalić zawartość w nim azotu.


PLAN NA DZIAŁKI ROLNE


Kolejnym etapem jest planowanie sposobu dystrybucji nawozu na poszczególne działki rolne. W tym celu oblicza się nie tylko ilości nawozów naturalnych, ale także nawozy mineralne zawierające azot. Tutaj warto zauważyć, że działka rolna nie jest tożsama z działką geodezyjną a stanowi pole, na którym uprawiana jest dana roślina i stosowane jest jednakowe nawożenie. Plan nawożenia sporządza się przed sezonem agrotechnicznym i może on uwzględniać zmienne dawkowanie w oparciu o systemy rolnictwa precyzyjnego przy zachowaniu maksymalnej wyliczonej dawki na całą działkę rolną.

Poniżej przykład obliczeń do planu nawożenia azotem dla rolników zobowiązanych do sporządzenia tego planu z różnych przyczyn. Powodem może być:
  • więcej niż 100 ha UR
  • więcej niż 50 ha upraw intensywnych (wg załącznika nr 7 do rozporządzenia)
  • więcej niż 60 DJP wg stanu średniorocznego
  • zakup lub nieodpłatne otrzymanie nawozu naturalnego
  • przekroczenie choćby na jednej działce i w jednej uprawie maksymalnych dopuszczalnych ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł (tabela 14 w rozporządzeniu).

Pierwszym etapem jest obliczenie potrzeb pokarmowych roślin. W tym celu stosuje się wskaźniki z tab. 10. z rozporządzenia – pobranie jednostkowe azotu (załącznik nr 8 do programu).

Przykład potrzeb pokarmowych (na 1 ha):
  • jęczmień jary browarny, gleba średnia, uprawa po kukurydzy uprawianej na oborniku, bez międzyplonu: przewidywany plon 7,5 t/ha x 21 kg/t N = 157,5 kg/ha N
  • pszenżyto ozime, gleba średnia, uprawa po pszenicy i po międzyplonie (mieszanka zboża z grochem): przewidywany plon 8 t/ha x 27 kg/t N = 216 kg/ha N
  • rzepak ozimy, gleba ciężka, uprawa po grochu na nasiona, bez międzyplonu: przewidywany plon 4,5 t/ha x 50 kg/t N = 225 kg/ha N
  • burak cukrowy na 30 t/ha obornika bydlęcego od krów pow. 8 tys. l mleka stosowanego jesienią, gleba ciężka, uprawa po pszenicy ozimej i międzyplonie z gorczycy: przewidywany plon 75 t/ha x 3,5 kg/ha N = 262,5 kg/ha N

Czy muszę robić plan?



Gospodarstwa mniejsze niż 100 ha lub 50 ha upraw intensywnych i  poniżej 60 DJP muszą opracować plan nawożenia jeśli chcą stosować większe ilości  azotu od dopuszczalnych.  Muszą sprawdzić czy przekraczają ilości tzw. azotu działającego ze wszystkich źródeł i czy plan nawożenia jest koniecznością. Powyższe obliczenia możemy porównać do tabeli z maksymalnymi ilościami azotu działającego ze wszystkich źródeł (tabela 14). Okazuje się, że tabelaryczne maksymalne ilości wynoszą:
  • jęczmień jary browarny: 80 kg/ha N (zapotrzebowanie na azot wynosi 175,5 kg/ha N)
  • pszenżyto: 180 kg/ha N ( zapotrzebowanie 216 kg/ha N)
  • rzepak: 240 kg/ha N (zapotrzebowanie 225 kg/ha N)
  • burak cukrowy: 180 kg/ha N (zapotrzebowanie 262,5 kg/ha N)

W wyniku analizy ostatnich porównań dochodzimy do wniosku, że:
  • jęczmień jary browarny: musimy robić plan nawożenia, aby uzyskać zakładany plon (zapotrzebowanie  na azot 175,5 kg/ha N jest większe  od zawartej w tabeli ilości 80 kg/ha N)
  • pszenżyto: musimy robić plan nawożenia, aby uzyskać zakładany plon (zapotrzebowanie  216 kg/ha N jest większe od zawartej w tabeli ilości 180 kg/ha N)
  • rzepak: wydaje się, że nie musielibyśmy robić planu, gdyż zapotrzebowanie  225 kg/ha N nie przekracza ilości 240 kg/ha N, jednakże ponieważ na innych działkach są takie przekroczenia, to i tak plan trzeba sporządzić.
  • burak cukrowy: musimy robić plan nawożenia, aby uzyskać zakładany plon (zapotrzebowanie  262,5 kg/ha N jest większe od zawartej w tabeli ilości 180 kg/ha N)



OBLICZENIE SUMY AZOTU Z RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ


Decydując się na sporządzenie planu nawożenia azotem teraz trzeba obliczyć sumę azotu z różnych źródeł, aby ustalić dawkę nawozów mineralnych. Pierwszym z nich jest azot mineralny w glebie.

Możemy wykorzystać  wyniki własnych analiz gleby, lub zastosować wartości przeciętne  dla danej  kategorii agronomicznej gleby (ciężka, lekka itp.) z tabeli  nr 12 z rozporządzenia. W powyższym przykładzie mamy:
  • jęczmień jary browarny, gleba średnia: 62 kg/ha N
  • pszenżyto ozime, gleba średnia: 62 kg/ha N
  • rzepak ozimy, gleba ciężka: 66 kg/ha N
  • burak cukrowy, gleba ciężka, mamy jednak wynik analizy mówiący że gleba zawiera 88 kg/ha N

Ponieważ nie cały ten azot zostanie wykorzystany przez rośliny uprawne, stosuje się tzw. równoważniki nawozowe.  (tabela 11 z rozporządzenia). Dla roślin ozimych wynosi on 0,9 a dla jarych 0,6. Dlatego  ilości azotu glebowego dostępnego dla roślin („działającego”) są następujące:
  • jęczmień jary browarny, gleba średnia: 62 kg/ha N x 0,6 = 37,2 kg/ha N
  • pszenżyto ozime, gleba średnia: 62 kg/ha N x 0,9 = 55,8 kg/ha N
  • rzepak ozimy, gleba ciężka: 66 kg/ha N x 0,9 = 59,4 kg/ha N
  • burak cukrowy, wg analizy: 88 kg/ha N x 0,6 = 52,8 kg/ha N

Drugim źródłem azotu jest nawóz naturalny (z roku stosowania oraz z przedplonu). W powyższym przykładzie nawóz naturalny stosowano jesienią tylko pod burak cukrowy  ale był też użyty pod przedplonową kukurydzę przychodzącą przed jęczmieniem browarnym. Obliczenie ilości azotu z nawozów naturalnych wygląda następująco:
  • jęczmień jary browarny: 30 t/ha x 4 kg/t x 0,15 = 18 kg/ha N
  • pszenżyto ozime: 0 kg/ha N
  • rzepak ozimy: 0 kg/ha N
  • burak cukrowy: 30 t/ha x 4 kg/t x 0,35 = 42 kg/na N

W powyższym wyliczeniu:
  • 30 t/ta - to dawka obornika pod burak i pod przedplonową dla jęczmienia kukurydzę
    4 kg/t to tabelaryczna zawartość azotu w oborniku od krów o wydajności pow. 8 tys. l mleka, płyta ściółka
  • 0,15 - równoważnik nawozowy dla dowolnego obornika zastosowanego pod przedplon (tabela 11 z rozporządzenia)
  • 0,35 - równoważnik nawozowy dla obornika bydlęcego stosowanego jesienią (tabela 11 z rozporządzenia)

Trzecim źródłem azotu jest składnik powstały w wyniku symbiozy roślin bobowatych z bakteriami brodawkowymi. W przypadku przedplonu lub międzyplonu z tych gatunków, trzeba uwzględnić korektę roślin uprawianych po przedplonach lub międzyplonach bobowatych (według tabeli 13). W powyższym przykładzie obliczenia przedstawiają się następująco:
  • jęczmień jary browarny bez międzyplonu i przedplonu bobowatego: 0 kg/ha N
  • pszenżyto ozime po międzyplonie mieszanka zboża z grochem: 20 kg/ha N
  • rzepak ozimy po grochu w plonie głównym (przyorane resztki pożniwne): 30 kg/ha N
  • burak cukrowy (międzyplon z gorczycy nie jest roślina bobowatą): 0 kg/ha N

Teraz trzeba zsumować ilości azotu z innych źródeł niż nawozy mineralne. W powyższym przykładzie suma trzech źródeł azotu (azot mineralny z gleby + nawóz naturalny + azot z roślin bobowatych) przedstawia się następująco:
  • jęczmień jary browarny: 37,5 +18 + 0 = 55,2 kg/ha N
  • pszenżyto ozime: 55,8 + 0 + 20 = 75,8 kg/ha N
  • rzepak ozimy: 59,4 + 0 + 30  = 79,4 kg/ha N
  • burak cukrowy 52,8 + 42 + 0 = 94,8 kg/ha N

Wyliczone wartości odejmujemy od obliczonych na początku potrzeb nawozowych i uzyskujemy ilość nawozu mineralnego, jaką trzeba dokarmić rośliny w modelowym sezonie, aby uzyskać zakładany plon:
  • jęczmień jary browarny: 175,5 – 55,2 = 120,3 kg/ha N
  • pszenżyto ozime: 216 – 75,8 = 140,2 kg/ha N
  • rzepak ozimy: 225 – 79,7 = 145,3 kg/ha N
  • burak cukrowy: 262,5 – 94,8 = 167,7 kg/ha N

Obliczone dawki nawozów mineralnych wynikają z potrzeb pokarmowych roślin uprawnych i zawartości dostępnego i przyswajalnego azotu z gleby i nawozów naturalnych. Mogą być traktowane jako ostateczne przy założeniu wysokiej efektywności wykorzystania azotu przez rośliny. Nie uwzględniają jednak strat azotu z nawozów mineralnych oraz tego, że część z składnika nie zostanie przyswojona. Niepełne wykorzystanie azotu można uwzględnić poprzez zastosowanie współczynnika wykorzystania azotu z nawozów, który jednak nie może być mniejszy niż 70%.  

Uproszczony bilans azotu


Uproszczony bilans nawożenia, wbrew nawie, wcale nie jest taki prosty. Polega on na obliczeniu:

W tym celu trzeba wykonać wszystkie powyższe obliczenia. Dopiero gdy dochodzimy do obliczenia dawki nawozów mineralnych wynik można   podzielić  przez współczynnik 0,7, który odzwierciedla wykorzystania N z nawozów azotowych mineralnych:
  • jęczmień jary browarny: (157,5 – 55,2)/0,7 = 146,1 kg/ha N
  • pszenżyto ozime: (216 – 75,8)/0,7 = 200,3 kg/ha N
  • rzepak ozimy: (225 – 79,7)/0,7 = 207,6 kg/ha N
  • burak cukrowy: (262,5 – 94,8)/0,7 = 239,6 kg/ha N

Wartość współczynnika wykorzystania azotu nie może być mniejsza niż 0,7. W warunkach wysokiej efektywności nawożenia można przyjąć wartości współczynnika w przedziale 0,7–1.0.

Teraz możemy zsumować azot jaki podajemy w formie nawozu mineralnego z azotem dostępnym z gleby. Jest to tzw. suma azotu działającego.
  • jęczmień jary browarny: 146,14 + 55,2 = 201,34 kg/ha N
  • pszenżyto ozime: 200,3 + 55,8 = 256,1 kg/ha N
  • rzepak ozimy: 207,6 + 79,4 = 287 kg/ha N
  • burak cukrowy 239,6 + 94,8 = 334,4 kg/ha N


Powyższe obliczenia możemy porównać do tabeli z maksymalnymi ilościami azotu działającego ze wszystkich źródeł (tabela 14). Okazuje się, że tabelaryczne maksymalne ilości wynoszą:

  • jęczmień jary browarny: 80 kg/ha N (maksymalna ilość azotu działającego wynosi 201,34 kg/ha N)
  • pszenżyto: 180 kg/ha N (maksymalna ilość azotu działającego wynosi 256,1 kg/ha N)
  • rzepak: 240 kg/ha N (maksymalna ilość azotu działającego wynosi 287 kg/ha N)
  • burak cukrowy: 180 kg/ha N (maksymalna ilość azotu działającego wynosi 334,4 kg/ha N)


W wyniku analizy ostatnich porównań dochodzimy do wniosku, że:

  • jęczmień jary browarny: musimy robić plan nawożenia, aby uzyskać zakładany plon (zapotrzebowanie na azot jest większe  od zawartej w tabeli ilości 80 kg/ha N)
  • pszenżyto: musimy robić plan nawożenia, aby uzyskać zakładany plon (zapotrzebowanie jest większe od zawartej w tabeli ilości 180 kg/ha N)
  • rzepak: musimy robić plan nawożenia, aby uzyskać zakładany plon (zapotrzebowanie jest większe od zawartej w tabeli ilości 240 kg/ha N)
  • burak cukrowy: musimy robić plan nawożenia, aby uzyskać zakładany plon (zapotrzebowanie jest większe od zawartej w tabeli ilości 180 kg/ha N)

Jeżeli nie spełniamy kryteriów zobowiązujących do wykonania planu nawożenia azotem, to możemy poprzestać na uproszczonym bilansie i nie wykonywać części produkcji obornika w gospodarstwie.

dr Tamara Jadczyszyn, IUNG–PIB w Puławach

Top Agrar
Autor Artykułu:Top Agrar
Pozostałe artykuły tego autora
Masz pytanie lub temat?Napisz do autora
POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ
19. listopad 2024 11:19